چگونگی تهيه گزارش‌ براي تأمين منابع مالي

به گزارش ميزنفت، تامين منابع مالي لازم، ارزان و مطمئن براي پروژه هاي صنعتي، عمراني و يا رفاهي كشور از خارج، در وهله اول نيازمند فراگيري فنون و روش هايي است كه بواسطه آنها بتوان به بازار هاي مالي و سرمايه اي بين المللي ورود كرد. عدم شناخت ادبيات حرفه اي و رويه هاي جاري مربوط به اخذ تسهيلات مالي و اعتباري ،اساسا مانع بزرگي در امكان پذيرشدن يا تحقق امر دستيابي به خطوط اعتباري كلان و بلند مدت خارجي مي گردد.

ازطريق فراگيري و آموختن روش ها و فنون حرفه اي جاري در فرايند تامين منابع مالي،مسير ورود سرمايه هاي خارجي به كشور هموارترمي شود و درواقع بين متقاضي تسهيلات مالي و اعتباري و بانك ها يا موسسات مالي خارجي زبان مشتركي پديد مي ايد.ازاين رو،ناگزير بايد بهترين و رايج ترين روش ها و فنون مذكور را شناسايي و ترويج كرد و با آموزش گروه اجرايي پروژه روند بازاريابي منابع مالي، صدور درخواست براي وام،تسهيلات اعتباري يا سرمايه گذاري، مبادله مدارك و اسناد،انجام مذاكرات و انعقاد قرارداد و غيره را تسهيل كرد.

پس از شناسايي و انتخاب بانك يا موسسه مالي،گام بعدي ارسال درخواست رسمي براي اخذ تسهيلات مالي و اعتباري مورد نظر به همراه گزارش پروژه و ساير مستندات مربوط مي باشد. گزارش پروژه،ساختار و محتواي فني،مالي و اقتصادي مشخصي دارد و به سادگي مي تواند بانك يا موسسه مالي را قادربه ارزيابي پروژه نمايد.بنابراين،مي توان اذعان داشت كه تهيه و ارائه گزارش پروژه يكي ديگر از گام هاي اصلي براي اخذ وام،تسهيلات مالي و اعتباري است و بدون آن،اخذ تائيديه هاي لازم از بانك ها و يا نمايندگي هاي اعتبار صادراتي(Export Credit Agency/ECAs  ) كشور مطبوع آنها،عملا با موانع متعددي روبرو خواهد شد.

گزارش پروژه براي اخذ وام،تسهيلات مالي و اعتباري

گزارش پروژه براي اخذ وام(Project Report for Bank Loan )يا تسهيلات مالي واعتباري در چارچوب قراردادهاي تامين مالي ،عموما چالش هاي تحليلي گسترده و متنوعي را بين مشتريان و بانك پديد مي آورد.ازاين رو،در يك گزارش پروژه جامع براي اخذ تسهيلات بانكي بايد يك تحليل مفصل درباره كليه داد و ستد هاي مالي(fiscal transactions ) ارائه داد به نحوي كه آن،به روشني خطرات (/ريسك هاي) مشخصه پروژه را نمايان سازد.

بانك ها سرمايه ها را از بهره و بهره جرائم(forfeits interest) با يك نرخ محاسبه شده درحساب هاي معيني متراكم مي سازند. سرمايه ها درازاي دريافت بهره به وام گيرندگان منتقل مي شود ودرآمدهاي حاصل از بهره نزد بانك ها انباشته مي گردد.رقابت بانك ها درانباشتن سپرده ها،به توليد جريان سرمايه(كه يك بخش ذاتي/ intrinsicسيستم بانكي است،) كمك مي نمايد.بانك ها ازطريق كنترل كردن جريان ورودي سرمايه اي(capital influx)،به سادگي با ايفاي نقش عامل و درك مخاطرات تامين منابع مالي افراد،درآمد كسب مي كنند.

وام و تسهيلات مالي و اعتباري بانك ها،عموما براساس شاخص هاي معين و مشخصي (طبق ضوابط جاري ) به اشخاص ثالث پرداخت مي شود.بنابراين،يك گام اوليه مهم براي اخذ تسهيلات بانكي تهيه اطلاعات مورد نياز در چارچوب و ساختار مشخص (قابل قبول ازمنظر بانكي) يا به بيان ساده تر تهيه گزارش /گزارش پروژه به شرح زير مي باشد.

آماده سازي گزارش پروژه براي تامين منابع مالي (Preparation of project report for Bank Finance)

گزارش پروژه يك ركن اساسي براي تكميل پروژه است. گزارش پروژه بايد با جزئيات كافي براي تصويب خواهي،ارزيابي و بالاخره تامين وجوه از بانك ياموسسه مالي،تهيه شود.اين گزارش بايد به همراه خلاصه اجرايي (executive summery) ارسال گردد.

نكاتي كه بايد در اين گزارش لحاظ شود، به قرار زير است:

- گزارش امكان سنجي فني(technical feasibility report)گزارش خلاصه اي است ازاطلاعات اجمالي يك پروژه ،شامل كليه اطلاعات اصلي و مهم.

- معرفي پروژه:اين بخش شامل مقدمه،خلاصه سوابق كارفرما،توانمندي ،صلاحيت و تجربيات كاري،جزئيات موقعيت پروژه  مي گردد.

- خلاصه اجرايي :دراين قسمت بطور خلاصه ، تمام بخش هاي يك گزارش تفصيلي پروژه شامل اطلاعات اصلي راجع موقعيت ،ظرفيت پيشنهاد شده ،كالا/ تركيب كالا يعني محصولات نهايي و فرآوري پيشنهادي ،ملاحظات يا مباحث فني و حرفه اي همراه با ذكر فن آوري مورد استفاده در بازار هاي داخلي و بين المللي براي توليد كردن محصول نهايي مورد نظر،مزايا و معايب فن آوري هاي مختلف مورد استفاده ،فن آوري پيشنهاد شده براي پروژه و علت انتخاب آن ،جزئيات چرخه فرايندي تكميلي به همراه نمودارعملياتي ،تاسيسات،مواد اوليه /خام مورد نياز،ذخيره سازي وجابجايي مواد،برآورد تقاضاي فعلي و تقاضاي آتي،وسايل و ماشين آلات،تجهيزات كنترل آلودگي ،دسترسي به آب و برق،هزينه يابي سرمايه اي و وسايل و تجهيزات جانبي و كمكي بيان مي شود.

- جزئيات كامل نماي پروژه:

•توصيف محل عمليات/سايت:شامل توصيف موقعيت جغرافيايي،داده هاي بوم شناسي، اتصال به جاده ،راه آهن،فرودگاه،مجاورت يا نزديكي به منابع مواد خام و ساير تسهيلات ضروري،علت انتخاب محل/سايت مورد نظر .

• نحوه استقرار/طرح اوليه تاسيسات :شامل جانمايي/نحوه استقراركلي،سازه و تاسيسات مختلف جهت دستيابي به توليد.(اين قسمت بايد نقشه طرح را نيز دربرگيرد.)

•مواد اوليه/خام: نام و تركيب شيميايي،الزامات فيزيكي- الزامات شيميايي (درصورت وجود)،قابليت دسترسي بدان ها

•فرايند اعلام وصول،انباركردن و رسيدگي به مواد خام/اوليه (سيستم جابجايي،انباركردن و نگهداري موجودي،سيستم تغذيه روش انبارداري و ضوابط حمل و نقل)

•كاربري يا موارد استعمال كالاي نهايي پروژه ( درخود تاسيسات،بازارهدف : بازارداخلي يا بين المللي،صنايع ديگر يا هر جايي كه احتمال مصرف آن مي رود.)

•جنبه هاي محيط زيستي (با تصريح اينكه مجوز هاي زيست محيطي و يا ساير مقررات مشابه از دستگاه هاي دولتي اخذ گرديه است.)

•آب،برق و خدمات امدادي (انجام ترتيبات لازم اطريق منابع خصوصي يا دولتي)

•كنترل كيفيت (نمونه گيري-برپايي آزمايشگاه)

•تاسيسات تكميلي (وسايل تعميرو نگهداري،سيستم تهويه،سيستم تهويه مطبوع،تجهيزات مخايراتي،اداري ورايانه اي،ملاحظات بهداشتي،ايمني و محيط زيستي،سيستم آتش نشاني)

•پيش بيني هاي بازاري/ market arrangement( شامل تحليل بازاري محصول نهايي درزمان حال و آينده و خط مشي بازاري جهت پذيرش آن توسط مشتري درآينده وفروش محصولات )

•كنترل آلودگي(پيش بيني هاي مرتبط باپرهيز از الودگي هوا،آلودگي آب و الودگي صدا و همچنين مواد دفعي منتشرشونده/ effluent disposal )

•برنامه ريزي نيروي انساني(تعداد پرسنل مورد نياز برآوردي،هزينه هاي مربوط،تفكيك عقلايي رده هاي سازماني به مديريت ارشد،كاركنان فني،كارمندان بازاريابي،كاركنان توليد،كاركنان كنترل كيفيت،تدوين برنامه هاي آموزشي،برنامه هاي رفاهي كاركنان و غيره)

•برنامه ريزي ساخت/اجرا(مرحله ساخت،برپايي/نصب تاسيسات و ماشين آلات، راه اندازي و مرحله توليد تجاري)

• برآورد هزينه براي هريك از اقلام مخارج هزينه اي:زمين(شامل هزينه خريد/اجاره زمين،هزينه آماده سازي وتوسعه سايت،ساختمان(شامل هزينه ساختمان و هزينه آماده سازي وتجهيزذاخلي آن)،تاسيسات وماشن آلات(شامل هزينه خريد،برپايي/استقرار و راه اندازي)

• سايرهزينه ها شامل اسباب و اثاثه،تجهيزات دفتر،تجهيزات تلفن و وسايل ارتباطي،دانش فني،مخارج پيش از عمليات،هزينه هاي تامين منابع مالي طي دوره ساخت به اضافه درصد معقولي براي مخارج حوادث پيش بيني نشده

• منابع مالي : شامل سهم مشاركت يا آورده متقاضي درسرمايه گذاري/ Equity contribution (Equity investment) و وجوه استقراض شده (موجود و پيشنهاد شده)

• ارزيابي مالي (شامل گزارش بكارگيري ظرفيت،ترازنامه،صورت سود و زيان،گزارش جريان نقدي-نقطه سربه سر/عدم سود يا زيان-محاسبه نسبت پوشش بدهي-جزئيات فروض بكاررفته براي تهيه تحليل مالي حساسيت) كه بايد براي ----- سال تهيه شود.

- نتيجه گيري

گزارش پروژه براي وام بانكي
براي اخذ وام نيز ساختار مشخصي وجود دارد،با اين تفاوت كه محتواي بند هاي ان به نسبت گزارش پروژه براي تامين مالي،عام تر است.

نمونه استاندارد براي تهيه كردن گزارش پروژه براي وام بانكي به شرح زير مي باشد:
1-صفحه مقدماتي
2-خلاصه پروژه
3-جزئيات راجع موسسان ،صلاحيت هاي تحصيلي و حرفه اي آنها،تجربيان كاري و غيره
4-وضعيت فعلي با بانك،محصولات و خدمات آن،بازار هدف و فعاليت ها
5-كاركنان،جزئيات درباره مديريت عاليه،صلاحيت هاي تحصيلي و حرفه اي ،تجربيات كاري و غيره
6-تاسيسات زير بنايي،ابزار مستقر/ tools deployed،محل عملياتي،ماشين الات و غيره
7- مشتريان و جزئيات مربوط به آنها و همينطور مشتريان آتي
8-عمليات منطقه اي
9-كسب سود مالي و قيود
10-ابزار تامين مالي
11-ترازنامه
12-صورت هاي سود و زيان
13-صورت جريان صندوق
14-نسبت هاي مهم/ chief ratios
15-ارزيابي هاي نقطه سر به سر/ Break Even Point evaluations
16-استنتاجات

تفاوت ماهوي پروژه هاي صنعت نفت
در پروژه هاي مربوط به صنعت نفت و گاز (به ويژه دربخش بالا دستي)،اين احتمال وجود دارد كه دربدو انجام اقدامات اوليه براي تامين منابع مالي خارجي،كليه اطلاعات و داده هاي لازم براي تهيه گزارش پروژه بدليل عدم انجام مطالعات اوليه و يا عدم تكميل آنها،دراختيار نباشد.براي مثال،چنانچه عمليات بالا دستي بخش نفت و گاز به مراحل زير تقسيم شود،

1- تحصيل حق مالكيت روي ذخاير و مواد كاني (Mineral Right Acquisition)
2- اكتشاف (Exploration)
3- ارزيابي و توصيف(Evaluation & Appraisal)
4- توسعه‌اي (Development)
5- توليدي(Production)
6- پاياني و بستار(Closure)

ملاحظه مي گردد كه موضوع تامين مالي براي عمليات متنوع نفتي در هريك از مراحل مذكور،ماهيتا متفاوت مي باشد و براي هرمرحله بايدگزارش هاي پروژه مختلفي را تهيه و تنظيم كرد. مراحل يك الي سه،اصطلاحا مراحل پرريسك يا مخاطره اي ناميده مي شود و ازطرف ديگر،احتمال دسترسي به توليد قابل ملاحظه، فروش و بازپرداخت تسهيلات مالي و اعتباري اخذ شده بسيار ناچيز مي باشد، اين واقعيت اساسا امكان تامين منابع مالي لازم براي اجراي عمليات پيش بيني شده (بدليل عدم دسترسي به منابع مطمئن براي بازپرداخت تسهيلات ) بسياردشوار مي سازد و به همين دليل است كه شركت هاي نفتي طرف قرارداد عموما ريسك يا خطر عدم امكان بازيافت هزينه هاي تعهد و پرداخت شده را راسا تقبل مي كنند.

سوابق عمليات نفتي نشان مي دهدكه بسياري از عمليات اكتشافي و ارزيابي به توليد تجاري نمي انجامد و بنابراين،هزينه هاي اين عمليات برمبناي يكي از روش هاي معمول درحسابداري نفت يعني روش تلاش موفق (successful effort method) و روش هزينه ي لبريز يا كامل( full cost method) به حساب هزينه هاي جاري و يا سرمايه اي شركت منظور مي گردد.

ازطرف ديگر،تامين منابع مالي براي عمليات توسعه اي يك ميدان هيدروكربني بدليل منتهي شدن به توليدات نفتي (و درنتيجه منابع مطمئن براي بازپرداخت ديون ناشي از تسهيلات اخذ شده )بسيار سهل تر انجام مي گيرد.سه مرحله ديگر،در كشور ايران بدليل برداشت هاي مختلف از مضامين قانوني در قالب قرارداد هاي سرمايه گذاري يا تامين مالي مجزا يا مستقل  تعريف نمي گردد.

عمليات تامين منابع مالي اين مراحل بطور كلي با آنچه ساير كشور هاي نفت خيز درجريان است،تفاوت هاي بنيادي دارد.ليكن درمجموع مي توان اذعان داشت كه دركشوربرداشت عام بر آن است كه عمليات موضوع مراحل 1الي3 و يا (اخيرا طبق را هكارهاي ارائه شده جديد ) تاحدي مرحله 4 در قالب قراردادهاي خدمت واگذارشود.درهرصورت،فعاليت هاي انجام شده نشان مي دهدكه ظن لزوم طراحي برمبناي علم اقتصاد چندان مورد اهميت قرارندارد.ازاين رو،به نظر نمي رسد بتوان به كارايي اينگونه رويه ها درجذب سرمايه خارجي دربلند مدت و عدم تفاضل منافع طرفين و تفريق بهينه سود هاي مكتسب مطابق منظر و جهات غالب در علم اقتصاد رسيد.

درهرصورت،بايد توجه داشت كه براي تهيه گزارش پروژه دربخش هايي از صنعت نفت،انجام مطالعات اوليه جهت دسترسي به اطلاعات مورد نياز،ضروري است .ساختار گزارش هاي پروژه در بخش بالا دستي صنعت نفت عموما بر اساس طرح هاي جامع اوليه اكتشافي (Master development plan/MDP)، ارزيابي (Master appraisal plan/MAP)،توسعه اي (MDP / Master Development Plan) توليدي (Master Operation/Production Plan ) و غيره انجام مي گيرد.
 
فهرست اسنادي كه بايد به همراه گزارش پروژه ارسال گردد:

پس تهيه گزارش پروژه ،گام مهم بعدي تهيه و تكميل مجموعه اسناد و مداركي است كه جهت اخذ وام يا تسهيلات مالي و اعتباري بايد به بانك ارائه شود،اين اسناد عبارت است از

• فرم درخواست تكميل شده دردو نسخه
•گزارش پروژه در دو نسخه
•فهرست مجموع دارائي هاي منقول و غير منقول شركت
• ماليات بر درآمد و دارايي سه سال گذشته
• اساسنامه (Memorandum of Article Certificate) و شركت نامه (Certificate of incorporation)
• تصوير تائيد شده گواهي ثبت ((Certified copy of registration Certificate صادره توسط اداره ثبت شركت ها
اسنادي كه بايد همراه با گزارش پروژه ارسال گردد:
• فهرست منابع و تجهيزات پيش بيني شده (sourcing plan ): درارتباط با تسهيلات مالي و اعتباري خارجي ،اين فهرست براي اخذ تائيديه نمايندگي اعتبارصادراتي (Export Credit Agency/ECA) لازم است.
• تائيديه شركت مبني بر اينكه مجوزات و مصوبات لازم درارتباط با اجراي پروژه اخذ شده
•جزئيات سيستم تامين برق و نيرو و شبكه ي الكتريسته مورد نياز
 
مطالب بالا ،نقل مختصري است ازكتاب آموزش گام به گام فنون حرفه اي تامين مالي وسرمايه گذاري،انعقاد قراردادهاي مهندسي وپيمانكاري و...كه به قلم مسعود زهدي ،نويسنده مجموعه بزرگ سري كتب روش هاي مالي،حسابداري و اقتصادي رايج در عرصه صنعت نفت بين الملل در دست تحرير مي باشد و به زدودي به بازار كتب تخصصي و حرفه اي نفتي عرضه خواهد شد.

در حال حاضر از همين نويسنده منابع زير جهت مطالعه تخصصي حرفه پژوهان پيشنهاد مي گردد:

منابع :

فرهنگ تشريحي لغات ،عبارات و اصطلاحات قراردادهاي خدمت،تجاری،سرمایه گذاری و تامین مالی رايج درصنعت نفت بين المللي -ناشرهزاره سوم

منطق طراحي ،تدوين ،سازماندهي و مديريت قراردادهاي نفتي سرمايه گذاري ،F،EPCF درصنعت نفت و گاز بين المللي-ناشر هزاره سوم  

دوره كامل ساختار قراردادهاي سرمايه گذاري و فايناس در صنعت نفت بين المللي همرا با تشريح روش هاي مالي ،حسابداري و اقتصادي (ورويه هاي تامين منابع مالي انها) رايج در انها -ناشرهزاره سوم

مجموعه كامل اصول و مفاهيم علمي و كاربردي در فاينانس پروژه و فاينانس سازمان يافته (روش فايناس پروژه و فاينانس سازمان يافته) – ناشر انتشارات نقش بيان

الگو هاي رايج سرمايه گذاري در صنعت نفت و روش هاي تامين منابع مالي پروژه هاي صنعتي – ناشر موسسه مطالعات بين المللي انرژي

روش هاي مالي و حسابداري در قراردادهاي  بين المللي صنعت نفت،گاز و پتروشيمي-  ناشر انتشارات بهجت

روش هاي مالي و حسابداري در قراردادهاي  بين المللي و بيع متقابل    -   ناشر انتشارات بهجت

روش هاي مالي و حسابداري در قراردادهاي بيع متقابل  -  ناشر انتشارات بهجت