پایان گاز روسی با تحریم

به گزارش میز نفت، از سال ۲۰۲۱ ميلادي و با پايان همه‌گیری کووید-۱۹، مصرف‌کنندگان و سیاست‌مداران با یک دوره جديد در بازار گاز و ژئوپلیتیک روبرو شده‌اند. قیمت گاز در اروپا از نیمه دوم سال ۲۰۲۱ ميلادي افزایش یافت، زیرا شركت گازپروم، از پر کردن مجدد مخازن گازي خود خودداري كرد. همچنين پس از آن حمله روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ ميلادي، شاهد کاهش چشمگیر عرضه گاز خط لوله روسیه به اروپا به حدود ۲۰ درصد از ميزان  پيش از جنگ شد.

خط لوله یامال - اروپا از روسیه به آلمان به دلیل تحریم‌ها و نورد استریم ۱ نيز بسته شدند. خط لوله نورداستريم ۲ نيز پس از وقوع چند انفجار، فعالیت خود را متوقف کرد.

در ماه مه ۲۰۲۲ ميلادي، اتحادیه اروپا برنامه جامعي را باهدف استقلال از واردات سوخت‌های فسیلی روسیه تا سال ۲۰۲۷ ميلادي اعلام کرد. افزایش سریع ظرفیت واردات ال‌ان‌جی اروپا يكي از مهم‌ترین راهكارها به شمار می‌رفت.
 

وداع روسيه با بازار گاز اروپا

روسیه در حال ازدست‌دادن بزرگ‌ترین و پرسودترین بازار صادرات گاز خط لوله خود است. اروپا ۶۶ درصد از صادرات خط لوله گاز كرملين را در سال ۲۰۲۱ ميلادي به خود اختصاص داده بود.

اروپا به‌صورت فزاینده‌ای به واردات ال‌ان‌جی وابسته است. سیاست‌های اتحادیه اروپا برای تسریع کاهش تقاضای گاز می‌تواند این وابستگی را کاهش دهد. حركت روسیه به سمت آسیا نيز ممكن است پیامدهای گسترده‌تری برای امنیت گاز جهانی به دنبال داشته باشد.

رویکرد ما در اين پژوهش ارائه يك چارچوب ژئوپلیتیکی برای دانستن سناریوهایی در مورد نقش آینده روسیه در بازارهای جهانی گاز است. البته بايد دانست كه افزایش تقاضاي گاز چین در چند دهه آينده نمي تواند چشم انداز روسیه را به میزان قابل توجهی بهبود نمی بخشد.
 

نگاهي به روابط روسيه و اروپا

گاز خط لوله از روسیه به اروپا در دهه ۱۹۶۰ ميلادي آغاز شد و تا دهه ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ ميلادي گسترش یافت، زیرا اروپای غربی ميلياردها دلار در پروژه‌های اكتشاف، توليد و انتقال گاز از سیبری غربی به قاره سبز سرمایه‌گذاری کرد.

در سال ۱۹۹۱ ميلادی گخو با تکه‌تکه‌شدن اتحاد جماهیر شوروی کشورهای ترانزیتی جدید ظهور کردند. ازآنجایی‌که اختلافات بین روسیه و اوکراین در دهه ۲۰۰۰ ميلادي منجر به کمبود گاز شد و گازپروم از موقعیت انحصاری خود در اروپای مرکزی و کشورهای بالتیک سوءاستفاده کرد، وابستگی اروپا به گاز روسیه به یک نگرانی راهبردي براي رهبران اروپا تبدیل شد.

سياست اتحادیه اروپا، رقابتی کردن تجارت گاز روسیه و ایجاد یک بازار انرژی واحد بود. روسیه نيز سرمایه‌گذاری در ساخت خطوط لوله دریایی جدید بود. خطوط لوله نورد استریم ۱ و ۲ از دریای بالتیک عبور می کند تا به سواحل آلمان برسد،

در حالی که خط لوله ترک استریم از طریق دریای سیاه گاز را ترانزیت كرده و مستقیماً به ترکیه متصل می شود. در سال 2021 ميلادي، 40 درصد گاز مصرفی در اتحادیه اروپا از روسیه از طریق خط لوله تامین می شد.

روسیه همچنین به دنبال توسعه میدان‌هاd جدید در شرق دور برای دسترسی به چین به‌عنوان بازار صادراتی جدید بود.  در سال ۲۰۱۴ ميلادي، قرارداد ۴۰۰ میلیارددلاری برای ساخت خط لوله قدرت سيبري از یاکوتیا به چین امضا شد.

صادرات آن در سال ۲۰۱۹ ميلادس آغاز شد و باید تا سال ۲۰۲۵ به ظرفیت ۳۸ میلیارد مترمکعب برسد. دومین خط لوله با ظرفيت ۵۰ میلیارد مترمکعب به طول ۳۵۵۰ کیلومتر قدرت سيبري ۲ نام دارد كه برای انتقال گاز از شبه‌جزیره یامال پیشنهاد شده، اما تاكنون توافقي به دست نيامده است.

در سال ۲۰۲۲ ميلادي، قراردادی با پكن برای یک خط لوله جدید ۱۰ میلیارد مترمکعبی امضا شد که قرار است تا سال ۲۰۲۷ ميلادي تکمیل شود تا گاز ساخالین و ولادیوستوک را به چین منتقل کند.

تاكنون قیمت‌های صادراتی به دليل محرمانه بودن منتشر نشده، اما بسیار بعید است که تجارت با چین به‌اندازه تجارتی که روسیه با اروپا ازدست‌داده است، سودآور باشد.

نیاز روسیه به یافتن بازارهای جدید موقعیت چانه زنی این کشور را با چین به عنوان مشتري انحصاري تضعیف می کند، در حالی که چین هم ممکن است محتاط باشد که بیش از حد به گاز خط لوله روسیه وابسته شود. بدين ترتيب اتفاقات آينده پیامدهای مهمی برای امنیت جهانی گاز خواهد داشت.

نتايج تحلیل ما نشان می‌دهد توقف دائمی تجارت گاز اروپا  با روسیه تا سال ۲۰۲۷ ميلادی عملي خواهد شد. همچنين مسیرهای جایگزین برای صادرات روسیه به دلیل تحریم‌ها بر روی فناوری و زیرساخت توليد ال‌ان‌جی محدود خواهد شد.
 
 

چشم انداز چالش برانگیز صادرات روسیه

در سناریو ژئوپلیتیکی، صادرات گاز روسیه به عنوان بزرگترين دارنده ذخاير گاز دنيا در سال ۲۰۳۰ ميلادي به میزان قابل‌توجهی کمتر از ميزان پيش از جنگ اوكراين است.

گروهي از كارشناسان معتقدند درگیری‌های اوكراين در ميانه دهه ۲۰۲۰ ميلادي متوقف می‌شود، اگرچه اختلافات در اطراف سرزمین‌های اشغالی در شرق اوکراین و کریمه همچنان ادامه خواهد يافت. بااین‌حال، شرايط كنوني منجر به برخی توافقات سیاسی در مورد ادامه صادرات گاز روسیه از طریق ترک استریم می شود.

ترک‌استریم 15 میلیارد مترمکعب گاز را در هر سال به اروپای شرقی و جنوب شرقی از طریق بلغارستان، صربستان و مجارستان منتقل مي كند.

با کاهش شدید واردات گاز روسیه توسط اروپا، اين منطقه همچنان به کاهش مصرف و تنوع عرضه خود ادامه می دهد.
 
 
نويسنده: استیو پای
منبع: www.nature.com
مترجم: محسن داوری

شنبه ۲۲ دی ۱۴۰۳ ساعت ۱۰:۰۷