جایگاه آسیای ميانه برای آمریکا

میز نفت | وودی آلن، فیلمساز آمریکایی می‌گوید: «هشتاد درصد موفقیت، نشان دادن است.» اگر اين جمله درست باشد، آمریکا در آسیای مرکزی موفق نبوده است.
 
اما حاکمان روسیه، ولادیمیر پوتین و چین، شی جین پینگ، هیچ‌چیز را به شانس نمی‌گذارند: رئیس‌جمهور چين از همه جمهوری‌های اين منطقه ديدار کرده و چهار بار به قزاقستان و سه بار به ازبکستان رفته است. پوتین بیست‌وهفت بار از قزاقستان بازدید کرده (این دو کشور 7644 کیلومتر مرز مشترک دارند) و حداقل 12 بار به قرقیزستان و تاجیکستان سفر کرده است.
 
در یک نظرسنجی در سال 2022 در ازبکستان توسط يك موسسه افکار سنجی 70 درصد از پاسخ‌دهندگان در پاسخ به این سؤال که "چقدر اطمینان دارید که سرمایه‌گذاری چین در کشور ما باعث ایجاد شغل برای شهروندان ما می‌شود؟" پاسخ زياد را انتخاب كردند.
 
رهبران ملی باید بر اساس ملاحظات غیراحساسی، در مورد منافع ملی تصمیم‌گیری کنند، اما جلسات رودررو می‌تواند به‌سرعت مشکلات را حل کند یا نگرانی‌های رهبر را روشن کند. آنچه برای مردم آسیای مرکزی واضح است این است که شی - رهبر بزرگ‌ترین کشور جهان - از کشورهای آن‌ها دیدن کرده است، اما هیچ رهبر ایالات‌متحده هرگز زحمت بازدید از منطقه را به خود نداده است.
 
به گزارش وبگاه دیپلمات، اگر جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات‌متحده، با رهبران پنج جمهوری آسیای مرکزی در "اجلاس سران رهبر C5+1 در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل که در ماه سپتامبر برگزار می‌شود" دیدار کند، ممکن است شرايط تغییر کند.
 
هدف سیاست رسمی ایالات‌متحده در آسیای مرکزی، حمایت از حاکمیت، استقلال و تمامیت ارضی کشورهای آسیای ميانه است. در عمل اين رويكرد برای مقامات ایالات‌متحده، این به این معنی خواهد بود:

1. محدود کردن فعالیت‌های تجاری روسیه و تجارت انرژی مسكو در منطقه.
2. محدود کردن مشارکت دولت‌ها در ابتکار کمربند و جاده چین به نفع پروژه‌های غربی
3. طالبان را برکنار کنید و یک دولت مردمي را در کابل به قدرت برسانيد.
 
همه اين موارد خوب است، اما چه سودی برای آسیای مرکزی دارد؟ این منطقه ميان روسیه و چین قرار دارد، با افغانستان هم‌مرز است و لرزه‌های حوادث ایران و پاکستان را احساس می‌کند که همگی «همسایه‌های همیشگی» هستند.
 
باوجود پیوندهای دیرینه، جمهوری‌های آسیای مرکزی تلاش می‌کنند تا ميان خود و مسکو کمی فاصله ایجاد کنند و در پاسخ، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه از هر پنج جمهوری در سال 2022 ميلادي بازدید کرد. در مقابل، قزاقستان و ازبکستان حمایت خود را از اوکراین در جنگ با روسیه اعلام کرده‌اند. و همچنین کمک‌هایی غیرنظامي را به کیف ارائه کرده‌اند. امامعلی رحمان، رئیس‌جمهور تاجیکستان، اخیراً در دیدار رودررو با پوتین، از روسیه خواست با کشورش محترمانه رفتار کند.
 
اگرچه ایالات‌متحده احتمالاً نگران است که تجارت جمهوری‌ها با روسیه از مسکو در جنگ ناتو-روسیه در اوکراین حمایت می‌کند، تجارت منطقه‌ای در حال متنوع شدن است. منطقه اتحادیه اروپا، اکنون شریک تجاری اصلی منطقه است و حدود یک‌سوم کل تجارت خارجی آن را تشکیل می‌دهد. چین یکی از شرکای تجاری دوجانبه جمهوری‌ها است و قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان را در رده‌بندی قرار می‌دهد، اگرچه آن‌ها اغلب با روسیه و چین تجارت می‌کنند.
 
واشنگتن باید محاسبات صحيحي در مورد سلامت اقتصادی همسایگان روسیه انجام دهد، زیرا هم به تجارت مسکو متکی هستند و هم می‌خواهند از طریق پیوندهای عمیق‌تر با ایالات‌متحده، اروپا، چین، ترکیه، ایران و هند، شرط‌بندی خود را جبران کنند.
 
یکی از راه‌هایی که واشنگتن می‌تواند این کار را انجام دهد، مربیگری ازبکستان و ترکمنستان از طریق روند الحاق به سازمان تجارت جهانی است. هر دو کشور یک کارگروه سازمان تجارت جهاني ایجاد کرده‌اند تا از پیشرفت منظم اطمینان حاصل کنند و ایالات‌متحده باید کمک‌های فنی لازم را برای کمک به موفقیت آن‌ها ارائه دهد.
 
راهكار دیگری که ایالات‌متحده می‌تواند به منطقه کمک کند، حمایت از پروژه‌های اتصال منطقه‌ای است. پروژه‌هایی مانند راه‌آهن ترانس-افغانستان برای اتصال آسیای مرکزی و جنوب آسیا؛ راه‌آهن چین - قرقیزستان – ازبکستان و مسیر تجاری کریدور میانی موردتوجه محلی قرار دارند. رهبران جمهوری‌ها احساس می‌کنند که سرنوشت مشتركي دارند، بنابراین تلاش‌های واشنگتن برای خنثی کردن یک پروژه فقط به این دلیل که کسی در ایران یا افغانستان پولی به جیب بزند، آن‌ها را متقاعد می‌کند که پوتین و شی در مورد نیت پشت پرده آمریکا درست می‌گویند.
 
 
*آمریکایی‌ها از جمهوری‌ها چه می‌خواهند؟
به نظر می‌رسد آن‌ها در برابر تلاش‌های ایالات‌متحده برای انتصاب يكي از اين کشورها، به‌ویژه قزاقستان یا ازبکستان، به‌عنوان «معاون مارشال» در منطقه مقاومت خواهند کرد. چراکه ایالات‌متحده در سال 1357 به شاه ایران کمک نکرد، بنابراین اگر واشنگتن از آن اتفاق متأسفانه درسی گرفته است، باید آن را در اینجا اعمال کند.
 
بعلاوه، کنار گذاشتن پروژه 2 تریلیون دلاری و دو دهه‌ای افغانستان توسط آمریکا در ذهن همه جا خوش کرده است و نسبت به ماندگاری واشنگتن تردید خواهند داشت.
 
تاشکند نمی‌تواند خطر فیزیکی را که ممکن است از جانب افغانستان باشد، نادیده بگیرد. در جولای 2022 ميلادي، شهر مرزی ترمز موردحمله موشکی افغانستان قرار گرفت. طالبان افرادی را دستگیر کردند که ادعا می‌کردند کماندوهای دولت اسلامی (داعش) بودند و ادعا کردند که داعش پشت حمله موشکی به ترمز در ماه آوریل بود.
 
ازبکستان اخیراً با عربستان سعودی و امارات متحده عربی و روسیه و چین قراردادهای سرمایه‌گذاری منعقد کرده است و نمی‌خواهد در صورت کشته شدن اتباع خارجی در حملات از خاک افغانستان، روابط خود با ایالات‌متحده را به خطر بیندازد.
 
ازبک‌ها همچنین نمی‌خواهند عملیات بمب‌گذاری تابستان 2004 ميلادي توسط یک گروه منشعب از جنبش اسلامی ازبکستان که به سفارت‌خانه‌های ایالات‌متحده و اسرائیل و دفتر دادستان کل ازبکستان حمله کرد، تکرار شود. در این حملات 33 جنگجو، 10 پلیس و چهار غیرنظامی کشته شدند.
 
طرح ایالات‌متحده برای آسیای مرکزی ممکن است موفق شود، زیرا واشنگتن تأثیرگذار است. اما ازنظر جغرافیایی حذف شده است. ابتدا واشنگتن باید یک استراتژی پس از افغانستان برای منطقه ارائه کند و از تكرار جمله ما به حمایت از استقلال، حاکمیت و تمامیت ارضی آسیای مرکزی ادامه خواهیم داد، بپردازد.
 
مردم منطقه ایالات‌متحده را بسیار تحسین می‌کنند، اما واشنگتن باید به فرهنگ محلی و سازمان اجتماعی احترام بگذارد، که قبل از رسیدن به استقلال در سال 1991 ميلادي از تزارها، کمیسرها، خان‌ها و ساتراپ ها جان سالم به دربردهاست. به‌عنوان‌مثال، چین اعلام می‌کند که کشوری سوسیالیستی است. اما برای صدور سوسیالیسم تلاش نمی‌کند. آیا ایالات‌متحده می‌تواند همچنان به خویشتن‌داری ادامه دهد؟
 
ازآنجایی‌که اين جمهوری‌ها احتمالاً رویکرد «صبر کنید و ببینید» را در پیش خواهند گرفت، واشنگتن باید:
 
·  تعامل در سطح رهبر بین روسای جمهور ایالات‌متحده و جمهوری‌ها را نهادینه کنید. در ماه می 2023، چین میزبان اولین نشست C+C5 در چین بود و نشست بعدی در سال 2025 در قزاقستان خواهد بود. آیا ایالات‌متحده با فرمت مشابهی موافقت خواهد کرد یا نشست آتی در سازمان ملل یک عکس یک بار خواهد بود؟

·  ارائه کمک‌های فنی در صورت نیاز، با اولویت الحاق به WTO.
 
·  اگر واقعاً احساس می‌کند که طرح کمربند و جاده، یک دام است، مطمئن شوید که پروژه‌های زیرساختی محلی، گزینه‌های تأمین مالی جایگزین دارند.
 
یک واشنگتن عاقل به دولت‌های محلی اجازه می‌دهد - که عواقب انتخاب‌های بد را متحمل می‌شوند - سرعت یکپارچگی منطقه‌ای را تنظیم کنند و در روابط خارجی خود تعادل ایجاد نمايند. آمریکایی‌ها باید درک کنند که دوستان آن‌ها در آسیای مرکزی آمادگی كنار گذاشتن روابط با روسیه، چین، ایران و افغانستان را ندارند. روسیه، چین، ایران و افغانستان که مداخله‌گران خارجی نیستند، بلکه بخشی از تاریخ ديرينه منطقه هستند.
 
نگرش پس از 11 سپتامبر "شما یا با ما هستید یا با تروریست‌ها" یا آرزوی دولت بایدن برای مبارزه بین "دموکراسی‌ها و خودکامگی‌ها" نتیجه معکوس دارد. شاید زمان آن رسیده باشد که به سخنان جان اف کندی رئیس‌جمهور فقید آمریکا فکر کنیم، که اعلام کرده بود: "ما باید بدانیم که نمی‌توانیم جهان را صرفاً به دستور خودمان بازسازی کنیم... هر ملتی، سنت‌ها، ارزش‌های خاص خود را دارد. آرزوهای خودش کمک‌های ما هر از چند گاهی می‌تواند به کشورهای دیگر کمک کند تا استقلال خود را حفظ کنند و رشد خود را پیش ببرند، اما ما نمی‌توانیم آن‌ها را به شکل خودمان بازسازی کنیم. ما نمی‌توانیم قوانین آن‌ها را وضع کنیم، نمی‌توانیم دولت‌هایشان را اداره کنیم یا سیاست‌هایمان را دیکته کنیم.»
 
 
 
نويسنده: جیمز دورسو
منبع: www.oilprice.com
مترجم: محسن داوري

دوشنبه ۲۷ شهريور ۱۴۰۲ ساعت ۱۳:۱۸