بررسی یک رابطه گازی خاص
ترکمنستان در بند چین
اگر چین می‌خواست گاز طبیعی خود را از کشورهای دیگر تأمین کند باید قیمتی معادل قیمت گاز در بازارهای بزرگی مانند اروپا می‌پرداخت ولی به دنبال سرمایه‌گذاری در ترکمنستان توانست این گاز را با قیمتی بسیار کم تأمین کند.
مونا مشهدی رجبی| جمعیت زیاد چین و توسعه صنعتی در این کشور باعث شده است تا نیاز این کشور پهناور آسیایی برای انواع منابع انرژی بسیار بالا باشد. به همین دلیل همکارهای زیادی بین چین و کشورهای مختلف دارای ذخایر انرژی شکل‌گرفته است که ازجمله آن‌ها می‌توان به روابط تنگاتنگ این کشور با برزیل، ترکمنستان و قزاقستان اشاره کرد.
نشریه ورلد پالیتیک ریویو در روز ۱۵ دسامبر سال ۲۰۰۱ مقاله‌ای مفصل در مورد رابطه دو کشور ترکمنستان و چین منتشر کرد و در این مقاله نوشت: «پایه اصلی شکل‌گیری این رابطه را می‌توان بر مبنای نیاز انرژی چین دانست. چین برای رشد اقتصادی نیاز به محصولی دارد که ترکمنستان می‌تواند آن را تأمین کند. روابط اقتصادی و سیاسی دو کشور به‌منظور تحکیم رابطه آن‌ها در حوزه انرژی شکل‌گرفته است.»
کاتلین جی هانکوک، استاد علوم سیاسی در دانشکده معدن دانشگاه کلورادوی امریکا در مورد تاریخچه همکاری دو کشور به این نشریه گفت: «از زمان استقلال ترکمنستان در دسامبر سال ۱۹۹۱، رابطه این کشور با چین شروع شد و از همان زمان صادرات گاز طبیعی به‌عنوان اولین و اصلی‌ترین محور این رابطه در نظر گرفته شد.
یکی از چالش‌هایی که ترکمنستان برای صادرات گاز داشت، چگونگی ارسال آن به چین بود که ایده‌های مختلفی در موردش مطرح شد و یکی از این ایده‌ها انتقال از طریق ایران و خطوط انتقال گاز این کشور بود که این ایده تحت‌فشارهای امریکا اجرایی نشد. بالاخره دو کشور چین و ترکمنستان تصمیم به احداث خط لوله‌ای برای انتقال گاز به چین گرفتند.»
اولین قرارداد گازی ترکمنستان با چین
اولین قرارداد گازی دو کشور در آوریل سال ۲۰۰۶ امضا شد. در آن زمان بسیاری از تحلیل گران امضای این قرارداد و اجرایی شدن آن را غیرممکن می‌دانستند. رویترز در ماه می سال ۲۰۰۶ به نقل از مرکز مطالعات معدن آسیا نوشت: «این قرارداد برای ساخت اولین خط لوله انتقال گاز از ترکمنستان به چین است. ساخت خط لوله‌ای با این طول زیاد نیاز به تکنولوژی و دانش فنی بالایی دارد و هزینه زیادی در بر دارد به همین دلیل احتمال اجرایی شدن این طرح بسیار کم است.»
باوجود تمامی این تردیدها، اولین خطر لوله انتقال گاز از ترکمنستان به چین با طولی بالغ‌بر ۱۱۰۰ مایل در سال ۲۰۰۹ میلادی به بهره‌برداری رسید و تحولی بسیار بزرگ و مهم برای اقتصاد هر دو کشور ایجاد کرد. آسیا تایمز در سال ۲۰۱۰ نوشت: «ساخت و بهره‌برداری از این خط لوله گامی بلند درزمینهٔ توسعه روابط دو کشور است. این تحول در عرصه انرژی هم اهمیت زیادی دارد و فرصتی برای کسب درآمد ترکمنستان از صادرات گاز طبیعی را فراهم کرد.»
چینی‌ها به دنبال قیمت پایین
اولین و اصلی‌ترین موضوع مورد اختلاف بین دو کشور، قیمت گاز صادراتی بود. ورلد پالیتیکس ریویو در روز ۱۸ مارس سال ۲۰۱۲ نوشت: «چینی‌ها برای ساخت خط لوله انتقال گاز سرمایه‌گذاری زیادی کرده بودند و هدف آن‌ها کسب سود از این سرمایه‌گذاری بود. آن‌ها نمی‌خواستند گاز طبیعی را با قیمت بازار خریداری کنند بلکه قصد خرید آن با قیمت بسیار پایین را داشتند. مسئله‌ای که مقامات ترکمنستان در طول اجرای طرح و در زمان انعقاد قراردادهای اولیه به آن توجهی نداشتند.»
طبق اطلاعات ارائه‌شده توسط رسانه رسمی ترکمنستان، قیمت پیشنهادی چین برای واردکردن هر هزار مترمکعب گاز طبیعی از ترکمنستان بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ دلار بود درحالی‌که ترکمنستان خواستار دریافت ۲۵۰ دلار به ازای هر هزار مترمکعب گاز طبیعی بود. در آن زمان قیمت هر هزار مترمکعب گاز طبیعی در بازار اروپا بین ۲۵۰ تا ۴۰۰ دلار امریکا بود.
ورلد پالیتیکس ریویو در ادامه نوشت: «اگر چین می‌خواست گاز طبیعی خود را از کشورهای دیگر تأمین کند باید قیمتی معادل قیمت گاز در بازارهای بزرگی مانند اروپا می‌پرداخت ولی به دنبال سرمایه‌گذاری در ترکمنستان توانست این گاز را با قیمتی بسیار کم تأمین کند. این سرمایه‌گذاری بیش از اینکه برای ترکمنستان سودآور باشد، برای چینی‌ها منفعت اقتصادی داشت و این منفعت تا پایان دوره قرارداد وجود خواهد داشت.»
چاینا دیلی در روز ۱۷ فوریه سال ۲۰۰۲ در مورد این توافق گازی نوشت: «بخشی از گاز صادراتی کشور ترکمنستان از طریق خطوط لوله کشور روسیه به بازار مصرف می‌رسد. از طرف دیگر روسیه دارای حجم زیادی ذخیره گاز طبیعی است و به همین دلیل حفظ رابطه با روسیه برای ترکمنستان اهمیت زیادی داشت. در این روزها ما با مفهوم تازه‌ای در عرصه انرژی روبرو هستیم که می‌توان آن را «دیپلماسی خطوط لوله» نام‌گذاری کرد.»
این روزنامه در ادامه به سخنان مقامات دو کشور چین و ترکمنستان در مورد ضرورت توسعه روابط در حوزه تجارت و کشاورزی اشاره کرد و نوشت: «دو کشور تمایل دارند روابطشان را افزایش دهند ولی به نظر می‌رسد توسعه روابط زیربنایی برای رشد رابطه دو کشور در حوزه انرژی است.»
باید در نظر داشت هنوز هم چین بزرگ‌ترین خریدار گاز طبیعی از ترکمنستان است و بالغ‌بر ۹۰ درصد گاز صادراتی این کشور را خریداری می‌کند. همین سهم بالای چین در بازار گاز ترکمنستان است که قدرت چانه‌زنی آن‌ها را افزایش داده و قیمت گاز صادراتی به چین را در سطحی پایین‌تر از متوسط جهانی قرار داده است.
نشریه ورلد پالیتیک ریویو در روز ۱۵ دسامبر سال ۲۰۰۱ مقاله‌ای مفصل در مورد رابطه دو کشور ترکمنستان و چین منتشر کرد و در این مقاله نوشت: «پایه اصلی شکل‌گیری این رابطه را می‌توان بر مبنای نیاز انرژی چین دانست. چین برای رشد اقتصادی نیاز به محصولی دارد که ترکمنستان می‌تواند آن را تأمین کند. روابط اقتصادی و سیاسی دو کشور به‌منظور تحکیم رابطه آن‌ها در حوزه انرژی شکل‌گرفته است.»
کاتلین جی هانکوک، استاد علوم سیاسی در دانشکده معدن دانشگاه کلورادوی امریکا در مورد تاریخچه همکاری دو کشور به این نشریه گفت: «از زمان استقلال ترکمنستان در دسامبر سال ۱۹۹۱، رابطه این کشور با چین شروع شد و از همان زمان صادرات گاز طبیعی به‌عنوان اولین و اصلی‌ترین محور این رابطه در نظر گرفته شد.
یکی از چالش‌هایی که ترکمنستان برای صادرات گاز داشت، چگونگی ارسال آن به چین بود که ایده‌های مختلفی در موردش مطرح شد و یکی از این ایده‌ها انتقال از طریق ایران و خطوط انتقال گاز این کشور بود که این ایده تحت‌فشارهای امریکا اجرایی نشد. بالاخره دو کشور چین و ترکمنستان تصمیم به احداث خط لوله‌ای برای انتقال گاز به چین گرفتند.»
اولین قرارداد گازی ترکمنستان با چین
اولین قرارداد گازی دو کشور در آوریل سال ۲۰۰۶ امضا شد. در آن زمان بسیاری از تحلیل گران امضای این قرارداد و اجرایی شدن آن را غیرممکن می‌دانستند. رویترز در ماه می سال ۲۰۰۶ به نقل از مرکز مطالعات معدن آسیا نوشت: «این قرارداد برای ساخت اولین خط لوله انتقال گاز از ترکمنستان به چین است. ساخت خط لوله‌ای با این طول زیاد نیاز به تکنولوژی و دانش فنی بالایی دارد و هزینه زیادی در بر دارد به همین دلیل احتمال اجرایی شدن این طرح بسیار کم است.»
باوجود تمامی این تردیدها، اولین خطر لوله انتقال گاز از ترکمنستان به چین با طولی بالغ‌بر ۱۱۰۰ مایل در سال ۲۰۰۹ میلادی به بهره‌برداری رسید و تحولی بسیار بزرگ و مهم برای اقتصاد هر دو کشور ایجاد کرد. آسیا تایمز در سال ۲۰۱۰ نوشت: «ساخت و بهره‌برداری از این خط لوله گامی بلند درزمینهٔ توسعه روابط دو کشور است. این تحول در عرصه انرژی هم اهمیت زیادی دارد و فرصتی برای کسب درآمد ترکمنستان از صادرات گاز طبیعی را فراهم کرد.»
چینی‌ها به دنبال قیمت پایین
اولین و اصلی‌ترین موضوع مورد اختلاف بین دو کشور، قیمت گاز صادراتی بود. ورلد پالیتیکس ریویو در روز ۱۸ مارس سال ۲۰۱۲ نوشت: «چینی‌ها برای ساخت خط لوله انتقال گاز سرمایه‌گذاری زیادی کرده بودند و هدف آن‌ها کسب سود از این سرمایه‌گذاری بود. آن‌ها نمی‌خواستند گاز طبیعی را با قیمت بازار خریداری کنند بلکه قصد خرید آن با قیمت بسیار پایین را داشتند. مسئله‌ای که مقامات ترکمنستان در طول اجرای طرح و در زمان انعقاد قراردادهای اولیه به آن توجهی نداشتند.»
طبق اطلاعات ارائه‌شده توسط رسانه رسمی ترکمنستان، قیمت پیشنهادی چین برای واردکردن هر هزار مترمکعب گاز طبیعی از ترکمنستان بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ دلار بود درحالی‌که ترکمنستان خواستار دریافت ۲۵۰ دلار به ازای هر هزار مترمکعب گاز طبیعی بود. در آن زمان قیمت هر هزار مترمکعب گاز طبیعی در بازار اروپا بین ۲۵۰ تا ۴۰۰ دلار امریکا بود.
ورلد پالیتیکس ریویو در ادامه نوشت: «اگر چین می‌خواست گاز طبیعی خود را از کشورهای دیگر تأمین کند باید قیمتی معادل قیمت گاز در بازارهای بزرگی مانند اروپا می‌پرداخت ولی به دنبال سرمایه‌گذاری در ترکمنستان توانست این گاز را با قیمتی بسیار کم تأمین کند. این سرمایه‌گذاری بیش از اینکه برای ترکمنستان سودآور باشد، برای چینی‌ها منفعت اقتصادی داشت و این منفعت تا پایان دوره قرارداد وجود خواهد داشت.»
چاینا دیلی در روز ۱۷ فوریه سال ۲۰۰۲ در مورد این توافق گازی نوشت: «بخشی از گاز صادراتی کشور ترکمنستان از طریق خطوط لوله کشور روسیه به بازار مصرف می‌رسد. از طرف دیگر روسیه دارای حجم زیادی ذخیره گاز طبیعی است و به همین دلیل حفظ رابطه با روسیه برای ترکمنستان اهمیت زیادی داشت. در این روزها ما با مفهوم تازه‌ای در عرصه انرژی روبرو هستیم که می‌توان آن را «دیپلماسی خطوط لوله» نام‌گذاری کرد.»
این روزنامه در ادامه به سخنان مقامات دو کشور چین و ترکمنستان در مورد ضرورت توسعه روابط در حوزه تجارت و کشاورزی اشاره کرد و نوشت: «دو کشور تمایل دارند روابطشان را افزایش دهند ولی به نظر می‌رسد توسعه روابط زیربنایی برای رشد رابطه دو کشور در حوزه انرژی است.»
باید در نظر داشت هنوز هم چین بزرگ‌ترین خریدار گاز طبیعی از ترکمنستان است و بالغ‌بر ۹۰ درصد گاز صادراتی این کشور را خریداری می‌کند. همین سهم بالای چین در بازار گاز ترکمنستان است که قدرت چانه‌زنی آن‌ها را افزایش داده و قیمت گاز صادراتی به چین را در سطحی پایین‌تر از متوسط جهانی قرار داده است.
چهارشنبه ۱۲ شهريور ۱۳۹۹ ساعت ۱۰:۲۹
کد مطلب: 28219