هدیه بازار پاکستان به ترکمن‌ها

به گزارش میز نفت،  ترکمنستان چهارمین دارنده ذخایر گازی دنیاست اما به دلیل عدم دسترسی بزرگ به کشورهای مصرف کننده گاز، مجبور است گاز خود را ارزان‌تر از سایر تولیدکنندگان عرضه یا ترانزیت کند. کشوری که 70 درصد از درآمدهای خود را به صادرات گاز می‌بیند ولی طی چند سال گذشته به دلیل کاهش قیمت گاز و همچنین از دست دادن دو مشتری اصلی گاز خود، در وضعیت بغرنجی به سر می‌برد.

بزرگترین منتفعان این وضعیت عشق آباد، روسیه و چین هستند هرچند که ایران هم می‌توانست با جدی‌تر کردن مذاکرات خود با دولت این کشور، مانند چین و روسیه امتیازات خوبی را از این کشور دریافت کند ولی در یک اشتباه بزرگ، این کشور را به سوی داوری سوق داد و موجب شد همه چیز به ضرر ایران پایان یابد.

سقف قرارداد گازی ایران و ترکمنستان سالانه 10 میلیارد مترمکعب بود که به دلیل اختلاف طرفین در سال 95، ترکمنستان صادرات گاز به ایران را متوقف کرد تا اختلاف دو طرف پس از مذاکرات نامنظم، به داوری برده شود. ترکمنستان به جز ایران، ترکمنستان به کشورهای چین و روسیه نیز گاز صادر می‌کرد که با کنار رفتن تهران و مسکو از خرید گاز ترکمنستان در دو دوره متفاوت ، چین یگانه خریدار گاز همسایه شمالی ایران شد.

روسیه از سال 2016 واردات گاز از ترکمنستان را متوقف کرده بود؛ ایران هم توقف واردات از ترکمنستان را کلید زد تا این کشور برای فتح دو بازار بزرگ، مذاکرات خود را جدی‌تر کند. یکی چین و دیگری پاکستان و هند. چینی‌ها بزرگترین مشتری ترکمنستان هستند که بر اساس آمارهای رسمی شرکت بی پی، در سال 2018 بیش از 33 میلیارد مترمکعب گاز  از همسایه خود وارد کرده‌اند که این رقم در سال 2017 حدود 31.7 میلیارد مترمکعب بود.

عشق آباد در حال تلاش برای یافتن بازارهای جدید است؛ ترنس کاسپین با چالش‌های فراوانی مواجه شده است و بعید است طی چند سال آینده به سرانجام روشنی برسد؛ روسیه نیز به عنوان مخالف سرسخت این پروژه، موفق شد گاز ترکمنستان را با قیمتی ارزان‌تر دریافت کرده و با خطوط لوله جدید خود، آن را به اروپا صادر کند. البته ترکمنستان به خوبی می‌داند با وجود حمایت‌های آمریکا از این خط لوله، فعلا چاره‌ای جز کنار آمدن با خواسته روس‌ها ندارد و آغاز تجارت گاز میان دو کشور را باید در این بستر ارزیابی کرد.

چین هم با سرمایه‌گذاری در ترکمنستان نه تنها گاز ارزانی از این کشور دریافت می‌کند بلکه اصل سرمایه‌گذاری و سود خود را هم از درآمد صادرات گاز ترکمنستان کسر می‌کند و علاقه‌ای ندارند عشق آباد را به عنوان یک منبع ارزان انرژی از دست بدهد.
 
مازاد عرضه و جدی‌تر شدن پاکستان
اما وزارت نفت با پایان دادن به واردات گاز از ترکمنستان، این کشور را در موضعی قرار داد تا به فکر بازاری جدید باشد؛ ترکمن‌ها به دلیل نبود ظرفیت توایدی که بتواند خط لوله تاپی را تغذیه کند، با مشکلات بسیاری مواجه بودند و به گفته بسیاری از کارشناسان، به همین دلیل خط لوله تاپی چندان خوشبینانه نبود؛ پروژه ای که قرار بود و است گاز ترکمنستان را به افغانستان، پاکستان و هندوستان برساند.

با وجود اینکه آمریکا و عربستان از دو دهه پیش پشتیبان این طرح بودند اما تا سال 95 همه چیز روی کاغذ بود؛ با اشتباه وزارت نفت، بیش از 10 میلیارد مترمکعب از ظرفییت صادراتی ترکمنستان خالی ماند تا این کشور تاپی را با جدیت بیشتری دنبال کند. ترکمنستان بشدت به پول گاز نیاز دارد و اگر نتواند برای گاز خود مشتری پیدا کند، دچار بحران اقتصادی می‌شود.

آن ها بازار ایران را از دست دادند تا به سمت بازار پاکستان خیز بدارند؛ همان بازاری که با ایران قرارداد رسمی دارد اما وزارت نفت آن را به حال خودش رها کرده است تا ترکمنستان جدی‌ترین گزینه تامین گاز این کشور باشد و قرارداد آن را به طور رسمی امضا کند. آمریکا و عربستان هم به طور کامل این پروژه را حمایت می‌کنند و حتی عربستان وام‌های بلاعوضی را برای این کشور در نظر گرفته‌ و بخشی را نیز پرداخت کرده است.

به بیان ساده‌تر، ایران نه تنها خود را از گاز ارزان ترکمنستان – به نسبت سایر کشورها- محروم کرده است بلکه بازار پاکستان را نیز به طور کامل در اختیار عشق آباد قرار داده است تا منافع جمهوری اسلامی ایران با چالش بزرگی مواجه شود. محکومیت ایران در نزاع گازی خود با با این کشور حتمی بود و با وجود اینکه به وزارت نفت هشدار داده شد با مذاکره به این نزاع پایان دهد اما بی تدبیری حاکم بر وزارت نفت، همه چیز را به ضرر ایران و به سود کشورهای روسیه، چین و پاکستان تمام کرد.

چین و روسیه با این اقدام ایران، قدرت چانه زنی‌شان در برابر ترکمنستان برای واردات گاز افزایش یافت و پاکستان هم برای این کشور تعیین تکلیف می‌کند. روسیه پس از مازاد گازی که ترکمنستان با آن مواجه شد، خرید 5.5 میلیارد مترمکعب گاز ترکمنستان را با قیمت نازلی آغاز کرد تا به اروپا صادر کند و چین هم قیمت گاز را کاهش داد.

ترکمنستان هم مجبور به پذیرش شرایط این دو کشور شد چرا که چاره دیگری نداشت؛ جمهوری اسلامی ایران هم براحتی می‌توانست از این شرایط بهره ببرد ولی لجاجت‌ها و خود بزرگ بینی ها موجب شد تا همه چیز به ضرر کشورمان پایان یابد.
 
 

شنبه ۱۴ تير ۱۳۹۹ ساعت ۱۰:۵۸