مونا مشهدی رجبی| شروع دوره ریاست جمهوری پوتین در روسیه، شروع تغییرات در ساختار گازپروم بود. شرکتی که در سال ۱۹۸۹ میلادی راه اندازی شده بود و بعد از فروپاشی شوروی طرح خصوصیسازی این شرکت اجرا شد.
این طرح بعد از روی کار آمدن ولادیمیرپوتین، به عنوان طرحی نادرست در شرکتهای فعال در حوزههای استراتژیک معرفی شد و بازپس گیری سهام گازپروم و افزایش سهم دولت در این شرکت شروع شد. این طرح های اصلاحی از سال ۲۰۰۰ شروع شد و تا سال ۲۰۰۳ سهم دولت در این شرکت از حدود ۳۸ درصد به مرز ۴۵ درصد رسیده بود.
طبق گزارش منتشر شده در وب سایت company history در ژوئن سال ۲۰۰۵ شرکتهای زیر مجموعه گازپروم شامل گازپروم بانک، شرکت سرمایه گذاری گازپروم، موسسه مالی گازپروم و دیگر زیرمجموعههای این شرکت موافقت کردند تا بالغ بر ۱۰.۷۳ درصد از سهام شرکت را با قیمتی معادل ۷ میلیارد دلار خریداری کنند.
این معامله در دسامبر سال ۲۰۰۵ انجام شد و به عنوان سهام دولت در شرکت ثبت شد. نیویورک تایمز در مورد این معامله نوشت: «ارزش ۱۰ درصد از سهام گازپروم در سال ۲۰۰۵ بیش از ۷ میلیارد دلار بود و این معامله با قیمتی پایینتر از ارزش واقعی شرکت انجام شده است. این معامله هم بخشی از برنامه دولت در افزایش سهم خود در شرکت گازپروم بود و موفقیت زیادی برای دولت پوتین محسوب میشود.»
آسوشیتد پرس در همین سال گزارشی در مورد وضعیت گازپروم منتشر کرد و نوشت:« گازپروم شرکتی کاملا دولتی است و قدرت دولت باعث میشود تا معاملات و خرید و فروش سهام در این شرکت هم همسو با سیاستهای دولتی در مورد گازپروم باشد.»
حال نوبت سهامداران خارجی است
مسکو تایمز در سال ۲۰۰۶ در مورد بخش دوم از طرح دولت روسیه در مورد شرکت گازپروم گزارشی مفصل منتشر کرد. طبق این گزارش در این سال که سهم دولت در شرکت گازپروم بالغ بر ۵۰ درصد بود و میتوانست در تصمیمگیریهای شرکت نقش اساسی داشته باشد، قانون جذب سرمایههای خارجی در شرکت تصویب شد. یعنی سرمایهداران خارجی میتوانستند تا سقف ۲۰ درصد از سهام شرکت را خریداری کنند و از سود این شرکت بهرهمند شوند. هدف اصلی پوتین با اجرای این طرح وارد کردن سرمایه و استفاده از نفوذ سرمایهداران خارجی در پیشبرد اهداف شرکت بود.
هم اکنون ۲۰ درصد از سهام این شرکت به بانک ملون نیویورک اختصاص دارد و واشنگتن تایمز بر این باور است که همین سهم باعث شده است تا باوجود اختلافات زیادی که بین روسیه و آمریکا وجود دارد، هیچ گاه شرکت گازپروم تحریم نشود. البته مقامات این شرکت در فهرست تحریمهای آمریکا قرار دارند ولی سخنگوی دولت امریکا در سال ۲۰۱۸ رسما اعلام کرد که قصد تحریم شرکت گازپروم را ندارد.
واشنگتن تایمز یک دلیل دیگر برای عدم تمایل دولت آمریکا در تحریم گازپروم را بزرگی این شرکت و سهم بالای آن در تامین گاز مصرفی اروپا میداند. در گزارش واشنگتن تایمز در سال ۲۰۱۸ آمده است:«اینکه شرکت گازپروم یک شرکت دولتی است، تحریم آن میتواند به معنای مقابله مستقیم با دولت روسیه باشد و واشنگتن اصلا قصد ندارد وارد این بازی خطرناک شود.»
گازپروم انحصار صادرات گاز را دریافت کرد
روز ۲۰ جولای سال ۲۰۰۶ بود که دولت و مجلس به گازپروم حق انحصاری صادرات گاز طبیعی را دادند. این حق انحصاری توانست موفقیت زیادی را برای این شرکت به همراه بیاورد و جایگاه این شرکت را در سطح بینالمللی تقویت کند. این موقعیت انحصاری قراردادهای زیادی را برای گازپروم به همراه آورد.
از جمله قرارداد با شرکت نفتی رویال داچ شل و میتسوبیشی برای توسعه حوزه نفتی ساخالین، توافق با شرکت Eni SpA ایتالیا برای ساخت خط لولهای به طول ۹۰۰ کیلومتر که ظرفیت حمل سالانه ۳۰ کیلومتر مکعب گاز طبیعی به قاره اروپا، را میتوان نام برد.
در همین زمان بود که تلاش پوتین برای افزایش سهم گازپروم در تامین گاز اروپا آغاز شد و این شرکت به تدریج به یکی از صادرکنندگان غیر قابل جایگزین گاز طبیعی به اروپا تبدیل شد.
سهم این شرکت در بازار اروپا به اندازهای بود که در سال ۲۰۱۵ مقامات اروپا در مورد سهم انحصاری روسیه در بازار گاز این منطقه ابراز نگرانی کردند. در نوامبر سال ۲۰۱۵ یورو نیوز نوشت:«اروپا نگران قدرت انحصاری روسیه در بازار گاز اروپاست. کشورهای اروپایی به دنبال کاهش سهم روسیه و تامین گاز مورد نیاز خود از تولید کنندگان مختلف هستند.»
گازپروم یک قهرمان ملی است
گازپروم بالغ بر ۲۰ درصد ذخایر تایید شده گاز طبیعی روسیه را در اختیار دارد و بالغ بر ۱۲ درصد تولید ناخالص داخلی کشورروسیه را میسازد. این شرکت به اندازهای در اقتصاد روسیه اهمیت دارد که پوتین بارها در سخنرانیهای خود از گازپروم به عنوان یک قهرمان ملی نام برده است؛ قهرمانی که در ساختن اقتصاد کشور نقشی کلیدی داشته است.
مسکو تایمز در گزارشی که در مورد روند تغییرات گازپروم بعد از روی کار آمدن پوتین ایجاد شد نوشت:«پوتین بر این باور است که شرکتهای بزرگی که در بخشهای استراتژیک کشور کار میکنند، نباید برای کسب سود کار کنند بلکه باید منافع ملی کشور را در نظر بگیرند و برای پیشبرد اهداف کشور فعالیت کنند. شرکت گازپروم نمادی از این شرکتهاست که در این مسیر هم بسیار موفق عمل کرده است.»
از جمله برنامههای گازپروم در جهت منافع ملی کشور فروش گاز طبیعی به بازار داخلی با قیمتی بسیار پایینتر از بازارهای بینالمللی است. این شرکت در تلاش است تا اثبات کند منافعش را بین مردم تقسیم میکند و تمایلی برای کسب سود زیاد از مصرف کنندگان روس ندارد.
چهارشنبه ۲۹ مرداد ۱۳۹۹ ساعت ۱۲:۰۵