با تحریم باید چه کرد؟
پوتین‌های نفتی
دراین‌بین نقش وزارت نفت و صنعت پتروشیمی بسیار حائز اهمیت است؛ این وزارتخانه در نوک پیکان این جنگ اقتصادی قرار دارد و باید با تمام توان خود را آماده کند هرچند که شواهد و اخباری که از جلسات درز کرده است، نشان می‌دهد چنین عزمی وجود ندارد مگر آنکه یک تغییر بنیادین در این وزارتخانه صورت پذیرد.
وحید حاجی پور | تحریم واژه عجیبی برای جمهوری اسلامی ایران نیست؛ پس از پیروزی انقلاب اسلامی انواع تحریم‌های اقتصادی بکار گرفته شد که مسیری 40 ساله را به همراه داشته است. اصولاً تحریم‌های اقتصادی به شیوه امروزی پس از جنگ جهانی اول و ایجاد نظم نوین اقتصادی و سیاسی و پس‌ازآن در دوران جنگ سرد آغاز شد و هدف از آن، غلبه اراده یک قدرت سیاسی بر کشور و ملتی دیگر بود. طی نیم‌قرن اخیر، تحریم‌های اقتصادی نقش مهمی در سیاست‌های بین‌المللی آمریکا ایفا کرده و به یک دستاورد خاص برای تحمیل اراده این کشور بر کشورهایی است که مخالف سیاست‌های منطقه‌ای این کشورند.
اما شکل پیشرفته این تحریم‌ها که تحریم‌های قبلی مانند تحریم علیه کوبا را به حاشیه برد در اوایل دهه 90 میلادی آغاز شد و عراق نخستین کشوری بود که آن را تجربه کرد و طی 5 سال وضعیت حکومت صدام را به مرگ نزدیک کرد. دلیل موفقیت تحریم‌های اقتصادی چنبره آمریکا بر روند جدید اقتصاد جهان و انحصاری است که این کشور بر شبکه مالی و ارتباطات بانکی دارد که چنین امکانی را به این کشور داده است.
بیش از یک دهه است که دوران جنگ نظامی علیه کشورهای غیرهمسو به پایان رسیده و آمریکا و کشورهای بزرگ جهان بجای رودررویی نظامی با سایر کشورها، از ابزار تحریم اقتصادی استفاده می‌کنند، چه آمریکا، چه چین و چه روسیه که در اوج اختلافات سیاسی با کشورها، این تحریم را به کار می‌بندند. در رابطه با ایران، باید گفت که کشورمان طی چهار دهه اخیر تحریم‌های اقتصادی کم‌نظیر و حتی بی‌نظیری را تجربه کرده اما همچنان به حیات خود ادامه می‌دهد.
تحریم‌هایی که رئیس‌جمهور فعلی آمریکا از آن دم می‌زند یک تفاوت اساسی با تحریم‌های گذشته دارد و آن تفاوت این است که از پختگی و جامع بودن بهره می‌برد هرچند که دارای محدودیت‌هایی نیز است. اصولاً تحریم‌ها به‌مرورزمان تکمیل شده و مرحله‌به‌مرحله بازآفرینی شدند. به همین دلیل است که تحریم‌های سال 90 به بعد به‌هیچ‌عنوان قابل‌مقایسه با تحریم‌های گذشته مانند داماتو نبوده و نیستند. در تحریم داماتو، دولت آمریکا خرید نفت ایران توسط شرکت‌های آمریکایی را اقدامی غیرقانونی خواندند تا با استفاده از این ابزار، کاهش 500 هزار بشکه‌ای نفت ایران را کلید بزنند اما این هدف به شکست انجامید.
در تحریم‌های سال 90، آمریکا روی موضوع مهمی دست گذاشت، واشنگتن برای تکمیل تحریم‌های پیشین خود، روی چند نکته مهم تمرکز کرد؛ یکی بررسی دقیق واردات کالاهای اساسی ایران، یکی دیگر کاهش صادرات نفت ایران و دیگری عدم دسترسی ایران به شبکه مبادلات مالی از طریق تحریم بانک مرکزی. در چنین حالتی کاخ سفید قصد داشت با ایجاد محدودیت در فروش نفت ایران و عدم دسترسی به شبکه بانکی بین‌المللی، پول ایران را بلوکه کرده تا با ایجاد این محدودیت، واردات کالای اساسی را با چالشی بزرگ مواجه کند.
ریچارد نفیو، مسئول طراحی تحریم‌ها علیه ایران در کتاب خود یک نکته بسیار مهم بیان کرده است؛ او نوشته آمریکا برای آنکه بتواند تأثیر روانی و اجتماعی تحریم‌ها را بر مردم ایران بیشتر کند، هیچ محدودیتی در واردات کالاهای لوکس قرار نداد و باوجودآنکه می‌دانست تحریم فروش مواد غذایی و دارو به ایران از جنبه بشردوستانه خطرناک است اما بشدت با شرکت‌هایی که به ایران غذا و دارو می‌فروختند برخورد می‌کردند. وی می‌گوید شاید آمریکا می‌توانست در قالب یک مانور تبلیغاتی محدودیت‌های واردات غذا و دارو را کاهش دهد اما در صورت کاهش فشارهای تحریمی به ایران با این ابزار، تحریم‌ها شکست می‌خورد پس این مسیر را باقدرت بسیاری ادامه داد.
او درست می‌گوید، در دوران تحریم‌ها و در شرایطی که کشور دچار کمبود مواد غذایی و دارو شده بود، خودروهای لوکسی به ایران وارد شدند که به نارضایتی‌های اجتماعی دامن زد. در روزهایی که دارو در ایران کمیاب شده بود، خودروهای پورشه، لکسوس، بی ام و، بنز و ... به‌راحتی وارد می‌شدند تا حجم قابل‌توجهی از ارز کشور به کالاهایی اختصاص یابد که نیاز بخش بسیار کوچکی از مردم بود.
امروز هم درست در آن شرایط به سر می‌بریم. صادرات نفت و درآمدهای ارزی ایران نشانه گرفته شده است، توسط چریک‌های کت‌وشلواری وزارت خزانه‌داری آمریکا که یک جنگ تمام‌عیار اقتصادی را رقم زده‌اند. دولت با محدودیت ارزی مواجه خواهد شد بنابراین باید با ارزیابی مجدد سبد کالاهای موردنیاز کشور و تجدیدنظر در سبد وارداتی، فشار تحریم‌ها را کاهش دهند. به‌عنوان نمونه کنار گذاشتن ارز 85 میلیون نفر برای واردات لوازم‌آرایشی بهداشتی، سنگ‌پا، دسته کلنگ و بیل، خودروهای لوکس، لوازم الکترونیکی گران‌قیمت و ... به‌خودی‌خود برای زمین زدن کشور کفایت می‌کند که امید است دولت دوازدهم با در نظر گرفتن اولویت‌ها، در این جنگ اقتصادی مقاومت کرده و از این جاده به‌سلامت عبور کند هرچند که این مسیر، مسیری سخت است. دولت باید در سیاست‌های ارزی و وارداتی خود، با انواع رانت‌ها و توصیه‌نامه‌ها مقابله کند چراکه اختلال ارزی و افزایش قیمت‌ها، انتخاب نخست غرب برای زمین‌گیر کردن اقتصاد ایران است تا به‌واسطه آن؛ نارضایتی‌های اجتماعی را در ایران افزاش دهند.
تحریم‌های اقتصادی امروز که قراراست بر کشور تحمیل شود، شکل ارتقا یافته تحریم‌های گذشته است و با توجه به سوخت کردن راه‌های دور زدن تحریم توسط برخی مسئولان کشور، شرایط بسیار سخت‌تر از گذشته شده است اما با به‌کارگیری تدابیر خاص و تغییر قانون در برخی مواقع، گذر از این گردنه چندان هم سخت نیست.
دراین‌بین نقش وزارت نفت و صنعت پتروشیمی بسیار حائز اهمیت است؛ این وزارتخانه در نوک پیکان این جنگ اقتصادی قرار دارد و باید با تمام توان خود را آماده کند هرچند که شواهد و اخباری که از جلسات درز کرده است، نشان می‌دهد چنین عزمی وجود ندارد مگر آنکه یک تغییر بنیادین در این وزارتخانه صورت پذیرد.
اما شکل پیشرفته این تحریم‌ها که تحریم‌های قبلی مانند تحریم علیه کوبا را به حاشیه برد در اوایل دهه 90 میلادی آغاز شد و عراق نخستین کشوری بود که آن را تجربه کرد و طی 5 سال وضعیت حکومت صدام را به مرگ نزدیک کرد. دلیل موفقیت تحریم‌های اقتصادی چنبره آمریکا بر روند جدید اقتصاد جهان و انحصاری است که این کشور بر شبکه مالی و ارتباطات بانکی دارد که چنین امکانی را به این کشور داده است.
بیش از یک دهه است که دوران جنگ نظامی علیه کشورهای غیرهمسو به پایان رسیده و آمریکا و کشورهای بزرگ جهان بجای رودررویی نظامی با سایر کشورها، از ابزار تحریم اقتصادی استفاده می‌کنند، چه آمریکا، چه چین و چه روسیه که در اوج اختلافات سیاسی با کشورها، این تحریم را به کار می‌بندند. در رابطه با ایران، باید گفت که کشورمان طی چهار دهه اخیر تحریم‌های اقتصادی کم‌نظیر و حتی بی‌نظیری را تجربه کرده اما همچنان به حیات خود ادامه می‌دهد.
تحریم‌هایی که رئیس‌جمهور فعلی آمریکا از آن دم می‌زند یک تفاوت اساسی با تحریم‌های گذشته دارد و آن تفاوت این است که از پختگی و جامع بودن بهره می‌برد هرچند که دارای محدودیت‌هایی نیز است. اصولاً تحریم‌ها به‌مرورزمان تکمیل شده و مرحله‌به‌مرحله بازآفرینی شدند. به همین دلیل است که تحریم‌های سال 90 به بعد به‌هیچ‌عنوان قابل‌مقایسه با تحریم‌های گذشته مانند داماتو نبوده و نیستند. در تحریم داماتو، دولت آمریکا خرید نفت ایران توسط شرکت‌های آمریکایی را اقدامی غیرقانونی خواندند تا با استفاده از این ابزار، کاهش 500 هزار بشکه‌ای نفت ایران را کلید بزنند اما این هدف به شکست انجامید.
در تحریم‌های سال 90، آمریکا روی موضوع مهمی دست گذاشت، واشنگتن برای تکمیل تحریم‌های پیشین خود، روی چند نکته مهم تمرکز کرد؛ یکی بررسی دقیق واردات کالاهای اساسی ایران، یکی دیگر کاهش صادرات نفت ایران و دیگری عدم دسترسی ایران به شبکه مبادلات مالی از طریق تحریم بانک مرکزی. در چنین حالتی کاخ سفید قصد داشت با ایجاد محدودیت در فروش نفت ایران و عدم دسترسی به شبکه بانکی بین‌المللی، پول ایران را بلوکه کرده تا با ایجاد این محدودیت، واردات کالای اساسی را با چالشی بزرگ مواجه کند.
ریچارد نفیو، مسئول طراحی تحریم‌ها علیه ایران در کتاب خود یک نکته بسیار مهم بیان کرده است؛ او نوشته آمریکا برای آنکه بتواند تأثیر روانی و اجتماعی تحریم‌ها را بر مردم ایران بیشتر کند، هیچ محدودیتی در واردات کالاهای لوکس قرار نداد و باوجودآنکه می‌دانست تحریم فروش مواد غذایی و دارو به ایران از جنبه بشردوستانه خطرناک است اما بشدت با شرکت‌هایی که به ایران غذا و دارو می‌فروختند برخورد می‌کردند. وی می‌گوید شاید آمریکا می‌توانست در قالب یک مانور تبلیغاتی محدودیت‌های واردات غذا و دارو را کاهش دهد اما در صورت کاهش فشارهای تحریمی به ایران با این ابزار، تحریم‌ها شکست می‌خورد پس این مسیر را باقدرت بسیاری ادامه داد.
او درست می‌گوید، در دوران تحریم‌ها و در شرایطی که کشور دچار کمبود مواد غذایی و دارو شده بود، خودروهای لوکسی به ایران وارد شدند که به نارضایتی‌های اجتماعی دامن زد. در روزهایی که دارو در ایران کمیاب شده بود، خودروهای پورشه، لکسوس، بی ام و، بنز و ... به‌راحتی وارد می‌شدند تا حجم قابل‌توجهی از ارز کشور به کالاهایی اختصاص یابد که نیاز بخش بسیار کوچکی از مردم بود.
امروز هم درست در آن شرایط به سر می‌بریم. صادرات نفت و درآمدهای ارزی ایران نشانه گرفته شده است، توسط چریک‌های کت‌وشلواری وزارت خزانه‌داری آمریکا که یک جنگ تمام‌عیار اقتصادی را رقم زده‌اند. دولت با محدودیت ارزی مواجه خواهد شد بنابراین باید با ارزیابی مجدد سبد کالاهای موردنیاز کشور و تجدیدنظر در سبد وارداتی، فشار تحریم‌ها را کاهش دهند. به‌عنوان نمونه کنار گذاشتن ارز 85 میلیون نفر برای واردات لوازم‌آرایشی بهداشتی، سنگ‌پا، دسته کلنگ و بیل، خودروهای لوکس، لوازم الکترونیکی گران‌قیمت و ... به‌خودی‌خود برای زمین زدن کشور کفایت می‌کند که امید است دولت دوازدهم با در نظر گرفتن اولویت‌ها، در این جنگ اقتصادی مقاومت کرده و از این جاده به‌سلامت عبور کند هرچند که این مسیر، مسیری سخت است. دولت باید در سیاست‌های ارزی و وارداتی خود، با انواع رانت‌ها و توصیه‌نامه‌ها مقابله کند چراکه اختلال ارزی و افزایش قیمت‌ها، انتخاب نخست غرب برای زمین‌گیر کردن اقتصاد ایران است تا به‌واسطه آن؛ نارضایتی‌های اجتماعی را در ایران افزاش دهند.
تحریم‌های اقتصادی امروز که قراراست بر کشور تحمیل شود، شکل ارتقا یافته تحریم‌های گذشته است و با توجه به سوخت کردن راه‌های دور زدن تحریم توسط برخی مسئولان کشور، شرایط بسیار سخت‌تر از گذشته شده است اما با به‌کارگیری تدابیر خاص و تغییر قانون در برخی مواقع، گذر از این گردنه چندان هم سخت نیست.
دراین‌بین نقش وزارت نفت و صنعت پتروشیمی بسیار حائز اهمیت است؛ این وزارتخانه در نوک پیکان این جنگ اقتصادی قرار دارد و باید با تمام توان خود را آماده کند هرچند که شواهد و اخباری که از جلسات درز کرده است، نشان می‌دهد چنین عزمی وجود ندارد مگر آنکه یک تغییر بنیادین در این وزارتخانه صورت پذیرد.
چهارشنبه ۳۰ خرداد ۱۳۹۷ ساعت ۰۵:۲۵
کد مطلب: 21281