آلودگی‌های نفتی؛ متهم ردیف اول مرگ تدریجی مرجان‌های خلیج فارس
با توجه به افزایش فعالیت‌های انسانی و تغییرات اقلیمی، هر ساله شاهد نابودی سطح وسیع تری از پهنه‌های مرجانی خلیج فارس هستیم که به نظر می‌رسد پساب‌های شهری و صنعتی به ویژه آلودگی‌های نفتی متهم ردیف اول مرگ تدریجی آب سنگ‌های مرجانی است.
به گزارش «ميزنفت» به نقل از تسنیم از بندرعباس، آب سنگ‌های مرجانی، جزء اکوسیستم‌های آب‌های کم عمق گرمسیری هستند که به طور عمده از نظر ساختار ژئومورفولوژیکی شامل بستر سخت با صخره‌های آهکی هستند.
این اکوسیستم‌ها دارای ویژگی‌ها و فواید منحصر به فرد از جمله؛ 1- یکی از زیبا‌ترین آثار حیات در سیاره زمین به شمار رفته و برخی از بزرگ‌ترین ساختارهای طبیعی به وسیله این دسته از موجودات ساخته می‌شوند. 2- اکوسیستم صخره‌های مرجانی از لحاظ ارزش‌های طبیعی، اکولوژیکی و اقتصادی و فرهنگی در جهان حائز اهمیت می‌باشد. 3- از مراکز اصلی تنوع زیستی دریایی و زیستگاه‌هایی برای هزاران گونه مختلف جانوران به شمار می‌روند و بیشترین تولید و محصول دهی و نقش‌های مهمی در چرخه جهانی مواد دارند.
*و اما اهمیت مرجان‌های خلیج فارس
خلیج فارس به علت قرار گرفتن در عرض‌های جغرافیایی نیمه گرمسیری، محدودیت‌هایی را برای جوامع مرجانی به وجود آورده است؛ به طوریکه دامنه وسیع تغییرات دمای آب، شوری بالا و کدورت نسبتاً زیاد آب در خلیج فارس، موجب کاهش تنوع آبسنگ مرجانی در این منطقه شده و این مناطق مرجانی به علت شرایط خاص محیطی مذکور، همواره تحت استرس هستند.
به نظر می‌رسد با پتانسیل و پراکندگی زیادی که این آب سنگ‌ها دارند بر آورد ارزش ریالی آن کار آسانی نیست یا آنکه نمی‌توان آنرا با ارزش ریالی برآورد کرد، بلکه بایستی نقش و کارکرد این عارضه زیبای طبیعی را برای حفظ و نگهداری سایر آبزیان و سواحل مورد ارزیابی قرار داد تا متوجه شویم این پدیده چگونه نقش و اهمیت زیست محیطی بالایی دارد.
جدا از شرایط سخت اکولوژیکی خلیج فارس ازجمله دمای بالای آن و خشکسالی‌های اخیر به عواملی چون وجود نفت و تجارت آن و همزمان با آن توسعه صنایع مرتبط با نفت و همچنین رشد روز افزون فعالیت‌های انسانی در این منطقه و متعاقب آن بوجود آمدن آلودگی‌های فراوان از جمله پساب‌های صنعتی و خانگی همراه با توسعه بی‌رویه شهرهای ساحلی و عدم توجه به ضابطه‌های زیست محیطی عللی است که جوامع مرجانی این منطقه را در معرض خطر قرار می‌دهد.
احمد نوحه گر، عضو هیات علمی دانشگاه تهران در گفت‌و‌گو با خبرنگار تسنیم اظهار داشت: مرجان‌ها از نظر ژئومورفولوژیکی به عنوان موج شکن‌های طبیعی، حافظ نواحی ساحلی در برابر نیروهای فرسایشی عمل می‌کنند.
وی با بیان اینکه آب سنگ‌های مرجانی مکان‌هایی مناسب برای تفریح و غواصی و جذب اکوتوریسم هستند، گفت: صخره‌های مرجانی بعد از جنگل‌های مناطق حاره دومین زیست بوم غنی جهان هستند.
استاد ژئومورفولوژی دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران بیان داشت: از دیدگاه مورفولوژی تقریبا تمامی جزایر ایرانی با آبسنگ‌های مرجانی محاصره شده و آبسنگ‌های حاشیه‌ای ساختار اصلی خطوط ساحلی ایران را تشکیل می‌دهد.
نوحه گر مهم‌ترین مناطق مرجانی ایران را جزایر خارک، کیش، لاوان، هندورابی، فارور، بنی فارور، شیدور، تنب بزرگ، تنب کوچک، سیری، لارک، ابوموسی، هنگام و جزایر قشم و هرمز نام برد.
وی گفت: با بررسی انجام شده توسط متخصصان بیشترین گسترش آبسنگ‌ها در مناطق ایرانی مجاور جزایر خارک و خارکو در مناطق دوردست شمالی و اطراف جزایر جنوبی از لاوان تا جزایر هرمز قرار دارد به نحوی که پساب‌های شهری بندرعباس و کیش، رشد و زندگی جلبک‌ها و آب سنگ‌های مرجانی زیبای خلیج فارس را در معرض خطر جدی قرار داده و تأثیر آن بر سطح مرجان‌ها دیده شده است.
استاد دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران ادامه داد: با تخریب آبسنگ‌های مرجانی، شالوده بسیاری از جوامع ساحلی تحت الشعاع قرار گرفته و صنعت گردشگری را نیز در معرض خطر قرار داده است.
نوحه گر افزود: خلیج فارس به دلیل شرایط اقلیمی ویژه حاکم بر آن بسیار شکننده و آسیب پذیر است و با ورود کمترین آلاینده به داخل دریا اثرات مخربی بر روی سلامت آبزیان و موجودات آن دارد.
وی عنوان کرد: احداث اسکله‌های نفتی و بارانداز‌ها و به دنبال آن افزایش غلظت آب، موجب نابودی و خفه شدن مرجان‌ها در دریای خلیج فارس می‌شود، به طوری که این موجودات دیگر قادر نیستند غذای خود را از آب تامین کنند.
به گفته این استاد محیط زیست، تمام مرجان‌های اطراف جزیره قشم بر اثر توسعه شهری و ورود فاضلاب‌های شهری و صنعتی دچار مرگ تدریجی شده‌اند و امروزه کمتر می‌توان آن‌ها را مشاهده کرد.
رئیس سابق دانشگاه هرمزگان در خصوص اخبار موجود مبنی بر میزان مرجانی سفید شده در خلیج فارس گفت: اطلاعات دقیقی مبنی بر اینکه چه وسعتی از پهنه آبسنگ‌های مرجانی خلیج‌فارس سفید شده و در حال نابودی است در دسترس نیست، اما با مراجعه به غواصان و تأیید پدیده سفیدشدگی توسط آنان فاجعه زیست محیطی دیگری درحال انجام است که اگر اهمیت آن بیش از فاجعه خشک شدن دریاچه ارومیه نباشد کمتر از آن نیست.
وی عنوان کرد: بهتر است مسئولان و متخصصان امر تا فاجعه عمیق‌تر نشده است با ارائه راهکارهای علمی و مشارکت تمامی کشورهای حوزه خلیج فارس از ایجاد یک فاجعه بزرگ‌تر جلوگیری کنند.
نوحه‌گر گفت: به نظر می‌رسد پدیده سفید شدن مرجان‌ها که مرگ تدریجی آن‌ها را به دنبال دارد، از حدود 5 سال پیش در آب‌های خلیج فارس مشاهده شده؛ روندی که قطعا با توجه به تغییرات اقلیمی و افزایش فعالیت‌های انسانی و صنعتی در حال گسترش است و هر سال سطح وسیع تری از محیط زیست (مورفولوژی) پهنه‌های مرجانی ما را در بر می‌گیرد.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران ادامه داد: به نظر می‌رسد پدیده گرمای شدید هوا نمی‌تواند عامل اصلی سفید شدن وضعف و مرگ تدریجی مرجان‌ها باشد، بلکه پساب‌های شهری و صنعتی به خصوص آلودگی‌های نفتی متهم ردیف اول در این زمینه هستند و سایر عوامل اقلیمی می‌تواند این روند را تشدید کند.
وی با بیان اینکه تغییرات اقلیمی قطعا فقط متعلق به عصر ما نبوده و قبلا هم این وضعیت وجود داشته ولی مرجان‌ها در این سطح نابود نشده‌اند، ابراز کرد: پس نتیجه می‌گیریم که عوامل محیطی مانند گرما و خشکسالی نقش ثانویه داشته و نقش اول در زمینه سفید شدن و در نتیجه نابودی مرجان‌ها متعلق به عوامل انسانی و صنعتی است.
*حمایت از تحقیقات کاربردی ذخایر زیست دریایی در حد صفر است
نوحه گر در پاسخ به نقش پایان‌های دانشگاهیان استان با توجه به اهمیت ذخایر زیست محیطی دریائی و رشته‌های زیست دریا در دانشگاه هرمزگان گفت: انجام پایش‌های مداوم آب‌های خلیج فارس، رصد کشتی‌های نفتکش، تصفیه پساب‌ها و سوق دادن پایان نامه ارشد و دکترا در زمینه زیست دریا و شیلات به انجام پروژهای تحقیقاتی می‌تواند نقش سازنده حداقل در زمینه کاهش خسارت به مرجان‌ها داشته باشد.
این استاد محیط زیست گفت: در حال حاضر دانشگاه هرمزگان قادر به انجام تحقیقات به دلیل دایر بودن رشته‌های تحصیلی ذکر شده در مقاطع ارشد و دکتری در این زمینه بوده و پیشنهاد می‌شود با حمایت مسئولان امر از تحقیقات کاربردی اساتید و دانشجویان مقاطع ذکر شده این دانشگاه، بتوان حمایت جدی از اکوسیستم خلیج فارس و مرجان‌های آن انجام داد.
نوحه گرافزود: تاکنون و تا آنجایی که اطلاع دارم کارهای بسیار خوبی توسط اساتید و دانشجویان این دانشگاه انجام شده و آثار آن در دانشگاه هرمزگان موجود است ولی حمایت از تحقیقات کاربردی در این زمینه در حد صفر است.
وی با بیان اینکه تولید علم در این زمینه خوب انجام شده و نیاز به کاربردی کردن تحقیقات در زمینه مرجان‌ها داریم، ابراز کرد: سازمان حفاظت از محیط زیست می‌تواند در این زمینه حمایت خوبی داشته باشد ضمن اینکه صنایع آلوده کننده دریا سهم اصلی در انجام کارهای تحقیقاتی دارند که قطعا نیاز به عزم ملی و بین المللی است.
*اهمیت مرجان‌های خلیج فارس به مانند جذب هوا برای جنگل‌های بارانی است
احسان کامرانی، عضو هیات علمی دانشگاه هرمزگان نیز در گفت‌و‌گو با خبرنگار تسنیم اظهار داشت: مرجان‌ها برای جوامع انسانی از لحاظ تأمین غذا اهمیت ویژه‌ای دارند.
وی گفت: مرجان‌ها از نظر اهمیت مانند جنگل‌های بارانی از نظر تنوع گونه‌ها و جذب دی اکسید کربن هوا هستند و به تعادل اکولوژیک کمک زیادی می‌کند، لذا نمی‌توان برای آن قیمت گذاشت.
این مدرس اکولوژی دریا در ادامه بیان داشت: بیشتر مرجان‌های کشور در حاشیه جزایر هستند که استان هرمزگان بیشترین بهره را از این ذخایر دریائی می‌برد.
کامرانی با بیان اینکه مرجان‌ها نسبت به هر نوع تغییر کوچک حساسیت بسیاری دارند، گفت: در آب‌های اطراف کیش 36 نمونه مرجانی وجود دارد که پوشش این گونه‌های مختلف بسته به شرایط زیستگاه متفاوت است.
وی افزود: مرجان‌های خلیج فارس با وجود مقاومت بیشتر نسبت به مرجان‌های سایر مناطق از تاثیر گرم شدن جهانی کره زمین و عوامل انسانی و صنعتی در امان نخواهند بود.
این استاد حقوق محیط زیست تصریح کرد: با توجه به حجم صادرات نفت از خلیج فارس به عنوان بزرگ‌ترین شاهراه نفتی جهان، لکه‌های نفتی رها شده در این دریای نیمه بسته و سرازیر شدن حجم زیاد آب توازن کشتی‌های نفتکش، نقش مخریی در آسیب پذیری و نابودی اکوسیستم مرجان‌ها دارد.
کامرانی اظهار داشت: ساخت و سازهای بی‌رویه در ساحل و ورود پساب‌ها و توریست‌های بی‌مسئولیت عامل اصلی تخریب این اکوسیستم‌های حساس در خلیج فارس به خصوص در کیش است.
این اکوسیستم‌ها دارای ویژگی‌ها و فواید منحصر به فرد از جمله؛ 1- یکی از زیبا‌ترین آثار حیات در سیاره زمین به شمار رفته و برخی از بزرگ‌ترین ساختارهای طبیعی به وسیله این دسته از موجودات ساخته می‌شوند. 2- اکوسیستم صخره‌های مرجانی از لحاظ ارزش‌های طبیعی، اکولوژیکی و اقتصادی و فرهنگی در جهان حائز اهمیت می‌باشد. 3- از مراکز اصلی تنوع زیستی دریایی و زیستگاه‌هایی برای هزاران گونه مختلف جانوران به شمار می‌روند و بیشترین تولید و محصول دهی و نقش‌های مهمی در چرخه جهانی مواد دارند.
*و اما اهمیت مرجان‌های خلیج فارس
خلیج فارس به علت قرار گرفتن در عرض‌های جغرافیایی نیمه گرمسیری، محدودیت‌هایی را برای جوامع مرجانی به وجود آورده است؛ به طوریکه دامنه وسیع تغییرات دمای آب، شوری بالا و کدورت نسبتاً زیاد آب در خلیج فارس، موجب کاهش تنوع آبسنگ مرجانی در این منطقه شده و این مناطق مرجانی به علت شرایط خاص محیطی مذکور، همواره تحت استرس هستند.
به نظر می‌رسد با پتانسیل و پراکندگی زیادی که این آب سنگ‌ها دارند بر آورد ارزش ریالی آن کار آسانی نیست یا آنکه نمی‌توان آنرا با ارزش ریالی برآورد کرد، بلکه بایستی نقش و کارکرد این عارضه زیبای طبیعی را برای حفظ و نگهداری سایر آبزیان و سواحل مورد ارزیابی قرار داد تا متوجه شویم این پدیده چگونه نقش و اهمیت زیست محیطی بالایی دارد.
جدا از شرایط سخت اکولوژیکی خلیج فارس ازجمله دمای بالای آن و خشکسالی‌های اخیر به عواملی چون وجود نفت و تجارت آن و همزمان با آن توسعه صنایع مرتبط با نفت و همچنین رشد روز افزون فعالیت‌های انسانی در این منطقه و متعاقب آن بوجود آمدن آلودگی‌های فراوان از جمله پساب‌های صنعتی و خانگی همراه با توسعه بی‌رویه شهرهای ساحلی و عدم توجه به ضابطه‌های زیست محیطی عللی است که جوامع مرجانی این منطقه را در معرض خطر قرار می‌دهد.
احمد نوحه گر، عضو هیات علمی دانشگاه تهران در گفت‌و‌گو با خبرنگار تسنیم اظهار داشت: مرجان‌ها از نظر ژئومورفولوژیکی به عنوان موج شکن‌های طبیعی، حافظ نواحی ساحلی در برابر نیروهای فرسایشی عمل می‌کنند.
وی با بیان اینکه آب سنگ‌های مرجانی مکان‌هایی مناسب برای تفریح و غواصی و جذب اکوتوریسم هستند، گفت: صخره‌های مرجانی بعد از جنگل‌های مناطق حاره دومین زیست بوم غنی جهان هستند.
استاد ژئومورفولوژی دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران بیان داشت: از دیدگاه مورفولوژی تقریبا تمامی جزایر ایرانی با آبسنگ‌های مرجانی محاصره شده و آبسنگ‌های حاشیه‌ای ساختار اصلی خطوط ساحلی ایران را تشکیل می‌دهد.
نوحه گر مهم‌ترین مناطق مرجانی ایران را جزایر خارک، کیش، لاوان، هندورابی، فارور، بنی فارور، شیدور، تنب بزرگ، تنب کوچک، سیری، لارک، ابوموسی، هنگام و جزایر قشم و هرمز نام برد.
وی گفت: با بررسی انجام شده توسط متخصصان بیشترین گسترش آبسنگ‌ها در مناطق ایرانی مجاور جزایر خارک و خارکو در مناطق دوردست شمالی و اطراف جزایر جنوبی از لاوان تا جزایر هرمز قرار دارد به نحوی که پساب‌های شهری بندرعباس و کیش، رشد و زندگی جلبک‌ها و آب سنگ‌های مرجانی زیبای خلیج فارس را در معرض خطر جدی قرار داده و تأثیر آن بر سطح مرجان‌ها دیده شده است.
استاد دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران ادامه داد: با تخریب آبسنگ‌های مرجانی، شالوده بسیاری از جوامع ساحلی تحت الشعاع قرار گرفته و صنعت گردشگری را نیز در معرض خطر قرار داده است.
نوحه گر افزود: خلیج فارس به دلیل شرایط اقلیمی ویژه حاکم بر آن بسیار شکننده و آسیب پذیر است و با ورود کمترین آلاینده به داخل دریا اثرات مخربی بر روی سلامت آبزیان و موجودات آن دارد.
وی عنوان کرد: احداث اسکله‌های نفتی و بارانداز‌ها و به دنبال آن افزایش غلظت آب، موجب نابودی و خفه شدن مرجان‌ها در دریای خلیج فارس می‌شود، به طوری که این موجودات دیگر قادر نیستند غذای خود را از آب تامین کنند.
به گفته این استاد محیط زیست، تمام مرجان‌های اطراف جزیره قشم بر اثر توسعه شهری و ورود فاضلاب‌های شهری و صنعتی دچار مرگ تدریجی شده‌اند و امروزه کمتر می‌توان آن‌ها را مشاهده کرد.
رئیس سابق دانشگاه هرمزگان در خصوص اخبار موجود مبنی بر میزان مرجانی سفید شده در خلیج فارس گفت: اطلاعات دقیقی مبنی بر اینکه چه وسعتی از پهنه آبسنگ‌های مرجانی خلیج‌فارس سفید شده و در حال نابودی است در دسترس نیست، اما با مراجعه به غواصان و تأیید پدیده سفیدشدگی توسط آنان فاجعه زیست محیطی دیگری درحال انجام است که اگر اهمیت آن بیش از فاجعه خشک شدن دریاچه ارومیه نباشد کمتر از آن نیست.
وی عنوان کرد: بهتر است مسئولان و متخصصان امر تا فاجعه عمیق‌تر نشده است با ارائه راهکارهای علمی و مشارکت تمامی کشورهای حوزه خلیج فارس از ایجاد یک فاجعه بزرگ‌تر جلوگیری کنند.
نوحه‌گر گفت: به نظر می‌رسد پدیده سفید شدن مرجان‌ها که مرگ تدریجی آن‌ها را به دنبال دارد، از حدود 5 سال پیش در آب‌های خلیج فارس مشاهده شده؛ روندی که قطعا با توجه به تغییرات اقلیمی و افزایش فعالیت‌های انسانی و صنعتی در حال گسترش است و هر سال سطح وسیع تری از محیط زیست (مورفولوژی) پهنه‌های مرجانی ما را در بر می‌گیرد.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران ادامه داد: به نظر می‌رسد پدیده گرمای شدید هوا نمی‌تواند عامل اصلی سفید شدن وضعف و مرگ تدریجی مرجان‌ها باشد، بلکه پساب‌های شهری و صنعتی به خصوص آلودگی‌های نفتی متهم ردیف اول در این زمینه هستند و سایر عوامل اقلیمی می‌تواند این روند را تشدید کند.
وی با بیان اینکه تغییرات اقلیمی قطعا فقط متعلق به عصر ما نبوده و قبلا هم این وضعیت وجود داشته ولی مرجان‌ها در این سطح نابود نشده‌اند، ابراز کرد: پس نتیجه می‌گیریم که عوامل محیطی مانند گرما و خشکسالی نقش ثانویه داشته و نقش اول در زمینه سفید شدن و در نتیجه نابودی مرجان‌ها متعلق به عوامل انسانی و صنعتی است.
*حمایت از تحقیقات کاربردی ذخایر زیست دریایی در حد صفر است
نوحه گر در پاسخ به نقش پایان‌های دانشگاهیان استان با توجه به اهمیت ذخایر زیست محیطی دریائی و رشته‌های زیست دریا در دانشگاه هرمزگان گفت: انجام پایش‌های مداوم آب‌های خلیج فارس، رصد کشتی‌های نفتکش، تصفیه پساب‌ها و سوق دادن پایان نامه ارشد و دکترا در زمینه زیست دریا و شیلات به انجام پروژهای تحقیقاتی می‌تواند نقش سازنده حداقل در زمینه کاهش خسارت به مرجان‌ها داشته باشد.
این استاد محیط زیست گفت: در حال حاضر دانشگاه هرمزگان قادر به انجام تحقیقات به دلیل دایر بودن رشته‌های تحصیلی ذکر شده در مقاطع ارشد و دکتری در این زمینه بوده و پیشنهاد می‌شود با حمایت مسئولان امر از تحقیقات کاربردی اساتید و دانشجویان مقاطع ذکر شده این دانشگاه، بتوان حمایت جدی از اکوسیستم خلیج فارس و مرجان‌های آن انجام داد.
نوحه گرافزود: تاکنون و تا آنجایی که اطلاع دارم کارهای بسیار خوبی توسط اساتید و دانشجویان این دانشگاه انجام شده و آثار آن در دانشگاه هرمزگان موجود است ولی حمایت از تحقیقات کاربردی در این زمینه در حد صفر است.
وی با بیان اینکه تولید علم در این زمینه خوب انجام شده و نیاز به کاربردی کردن تحقیقات در زمینه مرجان‌ها داریم، ابراز کرد: سازمان حفاظت از محیط زیست می‌تواند در این زمینه حمایت خوبی داشته باشد ضمن اینکه صنایع آلوده کننده دریا سهم اصلی در انجام کارهای تحقیقاتی دارند که قطعا نیاز به عزم ملی و بین المللی است.
*اهمیت مرجان‌های خلیج فارس به مانند جذب هوا برای جنگل‌های بارانی است
احسان کامرانی، عضو هیات علمی دانشگاه هرمزگان نیز در گفت‌و‌گو با خبرنگار تسنیم اظهار داشت: مرجان‌ها برای جوامع انسانی از لحاظ تأمین غذا اهمیت ویژه‌ای دارند.
وی گفت: مرجان‌ها از نظر اهمیت مانند جنگل‌های بارانی از نظر تنوع گونه‌ها و جذب دی اکسید کربن هوا هستند و به تعادل اکولوژیک کمک زیادی می‌کند، لذا نمی‌توان برای آن قیمت گذاشت.
این مدرس اکولوژی دریا در ادامه بیان داشت: بیشتر مرجان‌های کشور در حاشیه جزایر هستند که استان هرمزگان بیشترین بهره را از این ذخایر دریائی می‌برد.
کامرانی با بیان اینکه مرجان‌ها نسبت به هر نوع تغییر کوچک حساسیت بسیاری دارند، گفت: در آب‌های اطراف کیش 36 نمونه مرجانی وجود دارد که پوشش این گونه‌های مختلف بسته به شرایط زیستگاه متفاوت است.
وی افزود: مرجان‌های خلیج فارس با وجود مقاومت بیشتر نسبت به مرجان‌های سایر مناطق از تاثیر گرم شدن جهانی کره زمین و عوامل انسانی و صنعتی در امان نخواهند بود.
این استاد حقوق محیط زیست تصریح کرد: با توجه به حجم صادرات نفت از خلیج فارس به عنوان بزرگ‌ترین شاهراه نفتی جهان، لکه‌های نفتی رها شده در این دریای نیمه بسته و سرازیر شدن حجم زیاد آب توازن کشتی‌های نفتکش، نقش مخریی در آسیب پذیری و نابودی اکوسیستم مرجان‌ها دارد.
کامرانی اظهار داشت: ساخت و سازهای بی‌رویه در ساحل و ورود پساب‌ها و توریست‌های بی‌مسئولیت عامل اصلی تخریب این اکوسیستم‌های حساس در خلیج فارس به خصوص در کیش است.
دوشنبه ۳۰ شهريور ۱۳۹۴ ساعت ۱۲:۲۲
کد مطلب: 9093
