«مرگ تدریجی» کارت سوخت

به گزارش «ميزنفت»، یکی از سوالات مهم درباره کارت سوخت، میزان اثرگذاری استفاده از این کارت ها بر کاهش مصرف بنزین است. از آن جا که گازمایع و گاز طبیعی فشرده شده (CNG) نیز در کنار بنزین، به عنوان سوخت در خودروهای شخصی مورد استفاده قرار می گیرد، لازم است گازمایع و CNG با بنزین معادل گیری شود و مجموع مصرف این سه حامل انرژی توسط خودروهای شخصی مورد بررسی قرار گیرد. برای یافتن پاسخ سوال فوق، لازم است نگاهی به روند مصرف سوخت سبک بخش حمل و نقل در دوره زمانی اجرای طرح کارت سوخت بیاندازیم. در جدول زیر، میزان مصرف سوخت سبک بخش حمل و نقل به تفکیک بنزین، گازمایع و CNG معادل گیری شده با بنزین در سال های 80 تا 87 آمده است:

جدول 1- میزان مصرف سوخت سبک بخش حمل و نقل به تفکیک حامل ها از سال 80 تا 87 (واحد: میلیون لیتر در روز) (1)



رشد سالیانه مصرف بنزین به تنهایی و همچنین رشد سالیانه مجموع مصرف سوخت سبک بخش حمل و نقل (بنزین بعلاوه گازمایع و CNG معادل گیری شده با بنزین) در سال های 80 تا 85 برابر 10 درصد بوده است، اما با اجرای طرح سهمیه بندی بنزین با استفاده از کارت سوخت از اوایل تیرماه سال 86، این روند تغییر زیادی پیدا کرد و میزان مصرف سوخت بخش حمل و نقل سبک کشور کاهش قابل توجهی یافت. در جدول زیر میزان مصرف سوخت سبک بخش حمل و نقل در سال‌های 86 و 87 در صورت ادامه روند نیمه اول دهه هشتاد با آمارهای واقعی آن مقایسه شده است.

جدول 2- مقایسه میزان مصرف سوخت سبک بخش حمل و نقل در سال های 85 و 86 در صورت استمرار روند قبلی و آمارهای واقعی (واحد: میلیون لیتر در روز)



در سال 87، میزان سهمیه های ماهانه بنزین خودروهای شخصی بیست درصد افزایش یافت که به افزایش اندک مصرف بنزین انجامید. این امر نشان می دهد بخش عمده کاهش مصرف در کشور به دلیل اجرای طرح سهمیه بندی بنزین با استفاده از کارت‌های سوخت و کاهش مصرف مردم بوده است. اما بخش دیگری از این کاهش مصرف سوخت سبک بخش حمل و نقل به دلیل کاهش قاچاق بنزین است که ناشی از افزایش شفافیت در توزیع این فرآورده نفتی با استفاده از کارت سوخت بوده است.

البته آمار دقیقی درباره حجم قاچاق بنزین در آن دوره زمانی توسط دستگاه های دولتی اعلام نشده است اما با توجه به برخی آمارهای اعلام شده توسط مسئولین ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز تخمین زده می شود این رقم در اواسط دهه هشتاد حداقل برابر 5 میلیون لیتر در روز بوده است. این حجم قاچاق با درنظر گرفتن ارزش یک دلاری بنزین فوب خلیج فارس (با توجه به قیمت 100 دلاری نفت) در آن سال‌ها، ارزشی بیش از 1.5 میلیارد دلار در سال برای کشور داشته است.

با این وجود، این روزها سامانه هوشمند سوخت در وضعیت نابسامانی قرار گرفته است و در آستانه نابودی قرار دارد. این موضوع ناشی از کاهش انگیزه مردم برای استفاده از کارت های سوخت خود بعد از تک نرخی شدن بنزین است زیرا در حال حاضر، سوخت‌گیری با استفاده از کارت جایگاه داران هیچ تفاوتی با سوخت گیری با کارت های شخصی ندارد. این در حالی است که حذف کارت سوخت از فرآیند توزیع بنزین، هزینه های اقتصادی سنگینی از محل افزایش قاچاق این فرآورده نفتی به اقتصاد کشور تحمیل می کند. در نتیجه، ضروری است دولت هر چه سریع تر سازوکارهای انگیزشی لازم برای حفظ کارت سوخت را تدوین و اجرایی نماید تا استفاده مردم از این کارت ها با وجود تک نرخی شدن بنزین ادامه یابد.
 
منابع:

1.  ترازنامه هیدروکربوری کشور سال 1392، معاونت برنامه ریزی و نظارت بر منابع هیدروکربوری وزارت نفت

شنبه ۲۸ شهريور ۱۳۹۴ ساعت ۰۷:۰۴