وارونه جلوه دادن قیمت خوراک گاز

 اخیرا عباس شعری مقدم، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی در نشست خبری بیستمین نمایشگاه بین المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی با اشاره به دیدارهای متعددی که با شرکتهای خارجی داشته اند گفت: عمده این شرکت‌ها در مورد تفاوت قیمت ایران و کشورهای دیگر تردید دارند و اولین سوال آنها مشخص بودن نرخ خوراک پتروشیمی ها در دوره حداقل ١٠ ساله است که متاسفانه به دلیل نبود چنین پیش بینی بسیاری از آنها با تردید روبرو می شوند.
 
وی در این نشست گفت: بسیاری از شرکت‌های خارجی بازار ایران را به دلیل تفاوت قیمت‌ها نسبت به آمریکا ترک کرده اند و نمونه آن همان شرکت آریا ساسول آفریقا بود این شرکت به دلیل ارزان بودن قیمت خوراک در امریکا سرمایه گذاری ٨ میلیارد دلاری را در امریکا آغاز کرد و با فشار امریکا سهم خود در بازار ایران را فروخت.

این در حالی است که اواخر سال گذشته(۴ اسفند) هم مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی در گفتگو با خبرنگار شانا گفته بود: در دولتهای هفتم و هشتم، شرکت ملی نفت ایران در زمینه تعیین قیمت خوراک آزادی عمل زیادی داشت، زمانی که شرکت ساسول آفریقای جنوبی قصد داشت برای سرمایه گذاری وارد ایران شود، شرکت ملی صنایع پتروشیمی قیمت گاز اتان برای هر تن را ٦١ دلار محاسبه کرد و تا ١٠ سال ثابت نگه داشت که این تصمیم را هیئت مدیره هر دو شرکت تصویب کردند.

به دلیل مشخص بودن فرمول خوراک ساسول با اطمینان خاطر برای سرمایه گذاری وارد ایران شد و البته موفق بود؛ در این مشارکت طرف خارجی علاوه بر سرمایه، فناوری و مدیریت را نیز با خود به همراه آورد، به طوری که مجتمع آریا ساسول از نظر سرعت و کیفیت ساخت در منطقه نمونه شد. 

مشارکت ساسول در صنعت پتروشیمی ایران آنقدر برای این شرکت جذاب بود که حتی با وجود فشار آمریکا برای خروج از این مشارکت به دلیل برنامه ساسول برای سرمایه گذاری در پرژه های GTL با استفاده از "شیل گس" در ایالات متحده، این شرکت آفریقای جنوبی برای چند سال در مقابل این خواسته آمریکایی ها مقاومت کرد.متاسفانه اکنون از مقدار آزادی عملی که در گذشته در زمینه تعیین نرخ خوراک وجود داشت خبری نیست، هم اکنون تصمیم گیری درباره فرمول قیمت خوراک به مثابه گلوله داغی شده است که هیچ طرفی تحمل حفظ آن را ندارد و میان ارگانهای مختلف دست به دست می شود و هیچ طرفی حاضر نیست به این موضوع ورود کند.

جالب اینجاست که شعری مقدم اوایل فروردین امسال نیز در مصاحبه دیگری با شانا صحبتهای مشابه ای داشت.

درباره این سخنان شعری مقدم سه نکته زیر قابل توجه است:
۱- برخلاف تصور ایشان، قیمت گاز تحویلی به واحدهای پتروشیمی کشور نه تنها گران تر از آمریکا نیست، بلکه به مراتب ارزان تر است. براساس جدیدترین گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا در سال ۲۰۱۵ ، قیمت کل گاز تحویلی به پتروشیمی ها در این کشور بالغ بر ۱۷ سنت اعلام شده است که در صورت مقایسه صحیح با قیمت گاز تحویلی به پتروشیمی های ایران، قیمت خوراک باید حداقل ۲۳ سنت در نظر گرفته شود، حال آنکه قیمت کنونی خوراک گاز تحولی ۱۰ سنت ارزانتر از مقدار مقایسه شده با آمریکا است و با قیمت ۱۳ سنت برای پتروشیمی¬های کشور محاسبه می شود.
 
این مقایسه زمانی صحیح است که قوانین مالیاتی و عورضی آمریکا و ایران یکسان باشند، در حالی که واقعیت اینگونه نیست و مالیات و عوارض زیست محیطی اعمال شده به پتروشیمی ها و صنایع آمریکا بگونه ای است که قیمت ۱۷ سنت گاز مورد نظر با احتساب مالیات و عوارض متعدد به صورت واقعی به بیش از ۳۰ سنت میرسد. 

۲- همانطور که در مصاحبه های قبلی آقای شعری مقدم به صورت شفاف بیان شده است، شرکت آریا ساسول که از رانت خوراک اتان ارزان به صورت بلندمدت استفاده می کرد، به خاطر سرمایه گذاری در پروژه های GTL (و نه پتروشیمی) آمریکا و با فشار این کشور، مجبور به ترک بازار ایران شد و ارتباط دادن این موضوع با تفاوت قیمتی خوراک گاز پتروشیمی ها در آمریکا و ایران، امری غیرمنطقی است. 

۳- نکته جالب اینجاست که تجربه آریاساسول هم تجربه موفقی در صنعت پتروشیمی ایران نبوده است. اولا: شرکت ساسول با وجود تمام امتیازاتی که از ایران گرفته بود و تحت فشارهای آمریکا، از نوامبر سال ۲۰۱۱ به فکر فروش سهام خود افتاد و نهایتا اواخر مردادماه ۹۲ با انتشار بیانیه ای اعلام کرد که سهام ۵۰ درصدی اش در شرکت آریا ساسول پلیمر را به شرکت مین استریت ۱۰۹۵، یکی از شرکت های تابعه یک سرمایه گذار ایرانی در آفریقای جنوبی فروخته است و دیگر هیچ سرمایه گذاری ای در ایران ندارد.
 
ثانیا، ایران هم به تعهدات خود به آریاساسول بعد از هدفمندی یارانه‌ها پایبند نماند. شعری مقدم در مصاحبه ای با روزنامه اعتماد (۱۷ مهر ۹۲) در این باره می گوید: «تغيير پي در پي قوانين و مقررات يك بي احترامي بزرگ به سرمايه گذار است و موجب مي شود او اعتمادش را نسبت به كشور ميزبان ازدست بدهد. به عنوان مثال وقتي سرمايه گذاران شركت ساسول وارد ايران شدند، قراربود قيمت خوراك به مدت ده سال ۶۰ دلار در تن باشد كه به محض اجراي طرح هدفمندي يارانه ها تمام قرار و مدارهاي دولت با اين سرمايه گذار به هم خورد و نرخ خوراك مشمول افزايش قيمت شد. يا ازهمان آغازقرار بود كه آريا ساسول ۸۰ درصد از محصولات خود را براي پرداخت بدهي ارزي صادر كند اما با اعمال تحريم ها صادرات ممنوع وقرار شد تمام محصولات توليدي اين كارخانه در بورس فروخته شود.تغييرات و تصميمات يك شبه و لحظه¬اي موجب مي شود سرمايه گذاران از ايران فرار كرده يا حتي به فكر حضور در ايران هم نيفتند... به هرحال آنچه در تعيين قيمت مهم است، ثابت ماندن اين اعداد و ارقام با وجود تغيير مديران است».

۴- نکته مهمی دیگری که وجود دارد این موضوع است که چرا شعری مقدم که در سال های ۸۷ تا ۹۰ مدیرعامل شرکت پلیمر آریاساسول بود، اینقدر در مصاحبه های متعدد مربوط به تعیین قیمت خوراک به این واحد اشاره می کند، پاسخ این سوال چندان مشکل نیست. 

الف) همانطور که شعری مقدم به صورت شفاف بیان می کند، منظورش از بیان این موضوع تاکید بر آزادی عمل شرکت ملی نفت ایران در قیمت گذاری خوراک گاز در دولت اصلاحات است، آزادی که بعد از هدفمندی یارانه ها و بخصوص قانون بودجه ۹۳ تا حدود زیادی از بین رفت. 

ب)شعری مقدم به دنبال جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI) حتی به قیمت دادن رانت بلندمدت خوراک گاز ارزان به سرمایه گذاران خارجی است، فرقی نمی کند آن سرمایه گذار از هند باشد یا آفریقای جنوبی! به عبارت دیگر، شعری مقدم دادن رانت بلندمدت خوراک به بهانه جذب سرمایه گذاری را امری موجه و منطقی می داند!

۵-  مهمترین درسی که مدیران صنعت پتروشیمی کشور از تجربه آریاساسول باید بیاموزند، چیست؟ 

الف) تعیین تکلیف بلندمدت خوراک پتروشیمی تاثیر زیادی در جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی و سرمایه گذاری بخش غیردولتی در صنعت پتروشیمی دارد. 

ب) احتمال جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی در صنعت پتروشیمی کشور حتی در صورت ارائه رانت خوراک ارزان به صورت بلندمدت و شرایط مناسب روابط سیاسی بین المللی هم زیاد نیست، کافی است تعداد طرح های صنعت پتروشیمی کشور که در سه دهه اخیر به این صورت راه¬اندازی شده اند را شمرد!

سه شنبه ۲۲ ارديبهشت ۱۳۹۴ ساعت ۱۸:۳۹