خاورمیانه در فکر کاهش قدرت دلار

به گزارش میز نفت، دولت عراق به تازگی معامله داخلی با دلار آمریکا را ممنوع کرده است، سعودی ها و اماراتی ها قصد دارند بدون آن نفت بفروشند و برنامه هایی برای ایجاد یک ارز کاملا جدید برای دور زدن دلار وجود دارد. برای درك چرايي اين اتفاق، ابتدا نگاهی به جنگ در اوکراین بیندازید.

شهروندان عراقی معمولاً با دلار خریدهاي بزرگ خود را انجام می دهند. به دلیل کاهش مداوم ارزش دینار، آنها برای خرید ماشین یا خانه به چند کیسه زباله بزرگ پر از اسکناس های کاغذی دینار نیاز دارند. بنابراین معمولاً به جای آن از یک کیف پول پر از دلار استفاده می کنند.

در چند دهه اخير، اگر درهم، دینار، ریال یا پوند کافی نداشته باشید، دلار آمریکا بهترین ارز در خاورمیانه بوده است. اما ممکن است اين شرايط شروع به تغییر کند. در چند ماه گذشته، سیاستمداران ارشد در تعدادی از کشورهای خاورمیانه اظهاراتی داشته اند که نشان می دهد سلطه دلار در منطقه ممکن است کمرنگ شود.

در عراق، سال هاست كه مقامات ایالات متحده ورود دلار به اين کشور را سخت‌تر ‌کرده اند . آنها ظاهراً نگران بوده اند که پول نقد بیش از حد آمریکایی به دولت همسایه ایران که تحت تحریم است، اما به طور ضمنی توسط بسیاری از سیاستمداران عراقی حمایت می‌شود، قاچاق ‌شود. این کمبود دلار منجر به نوسان در ارزش دینار عراق شده که با واحد پول آمریکا پیوند خورده است.

این نوسان باعث ممنوعیت معاملات دلاري در هفته گذشته شد. در ماه فوریه، همچنین تا حدی به لطف بحران ارزی ایالات متحده، عراق اعلام کرد که به جای دلار، از یوان با چین تجارت خواهد کرد.

*کشورهای خاورمیانه به دنبال جایگزین هستند

در اوایل سال جاری، وزیر دارایی عربستان سعودی گفت که کشورش برای فروش نفت با ارزهای مختلف از جمله یورو و یوان چین نیز آماده است. امارات متحده عربی گفته است که با استفاده از روپیه با شركت هاي هندي همکاری خواهد کرد. سال گذشته، مصر اعلام کرد که قصد دارد اوراق قرضه به یوان چین منتشر کند. آنها پيشتر اوراق قرضه را به ین ژاپن منتشر کرده بودند.

علاوه بر این، چندین کشور خاورمیانه ( شامل مصر، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، الجزایر و بحرین ) گفته‌اند که می‌خواهند به بلوک ژئوپلیتیکی معروف به بريكس شامل برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی بپیوندند. روسیه قبلاً گفته است که در نشست آتی ژوئن، اين اتحاديه درباره ایجاد نوع جدیدی از ارز برای تجارت فرامرزی ميان اعضا گفتگو خواهد کرد.

از سال 2021 ميلادي، امارات متحده عربی نیز بخشی از یک پروژه آزمایشی است که توسط بانک تسویه حساب های بین المللی مستقر در سوئیس، نوعی بانک مرکزی برای بانک های مرکزی اجرا می شود. این پروژه به پرداخت های دیجیتال و فرامرزی می پردازد که ممکن است دلار را دور بزند. دیگر شرکت کنندگان شامل تایلند، هنگ کنگ و چین هستند.

پايان عصر دلار آمریکا

این جريان كنار گذاشتن دلار آمریکا به شرايط نگران‌کننده‌ای منجر شده است.  نیویورک تایمز در فوریه اين پرسش را مطرح كرد: آیا سلطه دلار در معرض تهدید است؟

فایننشال تایمز نيز در ماه مارس هشدار داد: برای دنیای ارز چندقطبی آماده شوید. بلومبرگ اواخر ماه گذشته نوشت: دلارزدایی با سرعتی خیره کننده در حال وقوع است.

بلومبرگ در گزارش خود اعلام كرده که دلار آمریکا در حال حاضر حدود 58 درصد از ذخایر خارجی رسمی جهان را تشکیل می دهد که از 73 درصد در سال 2001 به اين ميزان کاهش یافته است. در اواخر دهه 1970 ميلادي، این عدد 85 درصد بوده است.

با این حال، اکثر کارشناسان اصرار دارند که دور شدن از دلار بسیار کندتر از آن چیزی است که در رسانه ها اعلام می شود. و این جريان بي ترديد برای خاورمیانه صادق است.

در خلیج فارس، دلار همچنان حاکم است

از دهه 1970 ميلادي، کشورهای تولیدکننده نفت خلیج فارس با ایالات متحده شراکت داشتند، جایی که آمریکا امنیت آن را تامین می کند و کشورهایی مانند عربستان سعودی و امارات متحده عربي،  نفت صادر می کنند. اکثر کشورهای خلیج فارس، به استثنای کویت، ارزهای خود را به دلار آمریکا متصل کرده اند.

حسن الحسن، محقق در زمینه سیاست خاورمیانه در موسسه بین المللی مطالعات استراتژیک مستقر در لندن مي گويد: یکی از بزرگترین شاخص های تغییر جدی از دلار، کاهش پیوند این ارزها خواهد بود. اما تا کنون، ما آن را ندیده ایم.

دانیل مک داول، استاد علوم سیاسی در دانشگاه سیراکیوز در نیویورک، در پاسخ به این سوال که آیا اظهارات رهبران عرب نشانه سقوط دلار در خاورمیانه است، گفت: کلمات کلیدی در اینجا بیانیه‌ و احتمال هستند.

وي به دویچه وله گفت: بیانيه دادن آسان است، اما عمل دشوارتر است. برای کشورهای تولیدکننده نفت نظير عربستان سعودی، این نوع اظهارات و تحریکات نیز راهی برای جلب توجه آمریکاست.  معاشقه با چینی ها ممکن است باعث شود که سیاست گذاران آمریکایی توجه بیشتری به منافع کشورهای خلیج فارس داشته باشند. مک داول این احتمال را رد نمی کند که سلطه دلار روزی محو شود. او با کنایه گفت: همه امپراطوری ها در نهایت فرو می ریزند. اما در حال حاضر، بیشتر این صحبت ها نمادین و سیاسی است. هر تغییری که ببینیم، حاشیه ای و کند خواهد بود.

عامل جنگ در اوکراین

کارشناسانی که دویچه وله با آنها گفتگوکرده، همگی موافق بودند که احتمالاً دو دلیل عمده برای تهدید خاورمیانه‌ای‌ها به استفاده از ارزهای دیگر وجود دارد. نخست اينكه آنها گفتند که این موضوع به جنگ روسیه در اوکراین مربوط می شود.

مک داول فکر می کند که تحریم ها بخش بسیار مهمی از موضوع هستند. کتاب جدید او با عنوان «تحریم‌های مالی ایالات متحده و واکنش بین‌المللی علیه دلار» به همان اندازه می‌گوید و استدلال می‌کند که هرچه بیشتر آمریکا از دلار به‌عنوان سلاح سیاست خارجی استفاده کند، دشمنانش بیشتر فعالیت های اقتصادی خود را به ارزهای دیگر بین‌المللی ديگر انجام خواهند داد.

الحسن توضیح داد: در حال حاضر، پول زیادی از روسیه از کشورهای خاورمیانه و آسیا می‌گذرد. اساساً آن‌ها کشورهایی هستند که تصمیم گرفته‌اند از تحریم‌های آمریکا یا اروپا تبعیت نکنند یا آن‌ها را اجرا نکنند.

اما اگر تحریم‌ها علیه روسیه بیشتر تشدید شوند و آنها را به تحریم‌های ثانویه تبدیل کنند، آن‌گاه این کشورها کار بسیار سخت‌تری برای اجتناب از آنها خواهند داشت. تحریم‌های ثانویه همچنین اشخاص ثالث شامل کشورها یا شرکت‌هایی را که با نهاد تحریم‌شده همکاری می‌کنند، مجازات می‌کند. هر کسی که بخواهد با ایالات متحده یا اتحادیه اروپا تجارت کند، دور زدن تحریم های ثانویه برایش سخت است.

دولت‌هایی که نگران تحریم‌های آمریکا هستند، به صورت فزاینده‌ای به این فکر می‌کنند که چگونه می‌توانند از منحنی پیشی بگیرند، حتی اگر هنوز آماده یا علاقه‌ای به تغییر رادیکال از دلار نداشته باشند.

مک داول استدلال می‌کند: بنابراین دولت‌هایی که نگران تحریم‌های آمریکا هستند، به طور فزاینده‌ای به این موضوع فکر می‌کنند که چگونه ممکن است از منحنی پیشی بگیرند، حتی اگر هنوز آماده یا علاقه‌ای به تغییر رادیکال از دلار نداشته باشند.

تهدیدی برای تجارت نفت

الحسن دلیل دومی را ارائه می دهد که چرا برخی از کشورهای خاورمیانه ممکن است بخواهند از دلار دور شوند. او گفت: «من فکر می‌کنم این حس وجود دارد که ایالات متحده تلاش می‌کند قوانین بازار جهانی نفت را برای هدف قرار دادن منافع روسیه تغيير دهد و این یک تهدید استراتژیک برای عربستان سعودی است. در ماه مارس، شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان، وزیر انرژی عربستان سعودی، گفت که اگر هر کشوری بخواهد محدودیت قیمتی بر صادرات نفت عربستان اعمال کند، به همان روشی که با روسیه انجام شد، کشورش دیگر با آن تجارت نخواهد کرد. یک روز بعد، وزیر انرژی الجزایر، از ترس یک سابقه خطرناک، این بیانیه را تکرار کرد.

ماریا دمرتزیس، استاد سیاست اقتصادی در موسسه دانشگاه اروپایی در فلورانس، ایتالیا و عضو ارشد بروگل، یک اندیشکده اقتصادی، استدلال می‌کند که به همین دلیل است که به نظر می‌رسد حرکت دور از دلار آمریکا تا زمانی که تحریم‌ها ادامه داشته باشد، ادامه خواهد داشت.

اما اين اتفاق یک شبه روي نمی دهد. دمرتسیس خاطرنشان کرد: حتی اگر برخی کشورها بخواهند دلار آمریکا را به عنوان ارز دور بزنند، جایگزینی زیرساخت های تسویه حساب ارائه شده توسط سیستم دلار محور دشوارتر خواهد بود.

بانکداری به عنوان یک سلاح

اگر هندی هستید و مثلاً می‌خواهید چیزی به شیلی بفروشید، احتمالاً آن را به دلار انجام خواهید داد. شما راحت تر می توانید یک محصول را به دلار قیمت گذاری کنید. شما همچنین این کار را انجام می دهید، زیرا از زیرساخت دلار آمریکا برای تسویه تراکنش استفاده می کنید.

برای انجام این کار، زیرساخت های قابل اعتماد مورد نیاز است، چیزی که ایالات متحده برای دهه ها ارائه کرده است.

دمرتزیس توضیح داد که هر جایگزینی برای آن «پیامدهای حقوقی و حکومتی عظیمی» دارد. به عنوان مثال، آیا شیلی چارچوب قانونی هند را به رسمیت می شناسد؟ حتی رسیدن به جایی که دو بانک مرکزی به صورت دوجانبه تسویه حساب می کنند، راهي طولانی است.

به گفته دمرتزیس، این واقعیت که ایالات متحده و اروپا دارایی های ذخیره بانک مرکزی روسیه را که در حوزه قضایی آنها نگهداری می شد را مسدود کردند، همچنین بانک های مرکزی را به سلاح تبدیل کرده و احتمالاً به سیستم مالی بین المللی آسیب رسانده است.

الحسن نتیجه گرفته که در خاورمیانه، این شرايط به «احساس نگرانی واقعی در مورد سلاح‌سازی بی‌سابقه آمریکا و حتی اتحادیه اروپا از تجارت و مالی بین‌المللی در چارچوب جنگ با روسیه» ترجمه شده است. به همین دلیل است که کشورهای خاورمیانه در حال آماده شدن برای جهانی چندقطبی‌تر جهانی هستند، جایی که می‌خواهند در بهترین موقعیت برای عمل در داخل و خارج از مناطق دلاری‌شده قرار بگیرند.


منبع: /en.prothomalo.com
مترجم: محسن داوري

سه شنبه ۱۶ خرداد ۱۴۰۲ ساعت ۱۰:۳۹