روسیه امروز، همان ایران همیشگی

به گزارش میز نفت،  تحریم های گسترده اعمال شده علیه روسیه فراتر از هدف قرار دادن سازمان های دولتی مسئول عملیات نظامی در اوکراین است. هیچ کشوری تا به حال این همه محدودیت های تنبیهی را علیه اشخاص حقوقی و افراد خود تجربه نکرده که اکنون به بیش از ۸۵۰۰ شخص رسیده است. حتی ایران که بیش از ۴۰ سال با تحریم روبرو بوده است، با تنها ۳۶۰۰ مورد، با فاصله بسیار کمی در رتبه دوم قرار دارد. این یک جنگ هسته ای مالی و بزرگترین رویداد تحریمی در تاریخ است.

پیتر پیاتتسکی، یکی از مقامات سابق وزارت خزانه داری آمریکا در دولت های باراک اوباما و دونالد ترامپ می گوید: روسیه از بخشی از اقتصاد جهانی به بزرگترین هدف تحریم های جهانی و یک طرد شده مالی در کمتر از دو هفته تبدیل شد.

اگرچه پیامدهای این تحریم ها هنوز  هویدا نشده است، اما بسیاری از کارشناسان نگران هستند که یک بحران اقتصادی نه تنها در روسیه بلکه در سراسر جهان در حال وقوع است. کشورهای اتحادیه اروپا در حال بررسی ممنوعیت واردات نفت و گاز روسیه هستند، اگرچه مسکو ۴۰ درصد گاز و ۲۵ درصد نفت خام مصرفی قاره سبز را تامین می کند.

با نزدیک شدن قیمت سوخت به بالاترین میزان در چند سال اخیر، اعتراضات شرکت های هواپیمایی که در اسپانیا آغاز شده است ممکن است در سراسر اروپا گسترش یابد.
به همین دلیل، شایعاتی مبنی بر لغو برخی از محدودیت‌های اعمال شده علیه ایران برای جبران رد سوخت روسیه و جلوگیری از بحران انرژی در اتحادیه اروپا به گوش می‌رسد.

در دوره ای طولانی، جمهوری اسلامی ایران تحریم‌شده‌ترین کشور جهان بود و از منبع درآمد حیاتی آن یعنی تامین انرژی بازار اروپا محروم بود. با توجه به شباهت خاص در شرایط و با وجود تفاوت وزن اقتصادی و سیاسی جهانی هر دو کشور، مقایسه تاریخچه تحریم‌های ایران و تحریم‌های اخیر علیه روسیه می تواند درس آموخته های قابل توجهی به دنبال داشته باشد.

آغاز تحریم ها با پیروزی انقلاب اسلامی ایران 

 تحریم ها نه به دلیل تغییر قدرت، بلکه به دلیل تسخیر سفارت آمریکا در تهران اعمال شد که بیش از یک سال به طول انجامید: ۴۴۴ روز. آمریکا روابط دیپلماتیک با ایران را قطع کرد، نفت و سایر کالاهای جمهوری اسلامی را تحریم کرد و طلا و دارایی‌های پولی ایران را به ارزش ۱۲ میلیارد دلار در بانک‌های آمریکا مسدود کرد.

این تحریم ها باعث بحران نفتی در گستره ای وسیع شد. اما علاوه بر این، آنها موفقیت بسیار محدودی داشتند، زیرا زمانی که توسط یک کشور به کار گرفته شد، برای سقوط اقتصاد ایران کافی نبودند، بنابراین واشنگتن سعی کرد شرکای اروپایی خود را متقاعد کند که از او الگوبرداری کنند. 

بر اساس برآوردهای یورواستات، صادرات نفت تا ۸۰ درصد صادرات ایرانیان را تشکیل می دهد و ۵۰ درصد از درآمد تجارت خارجی کشور را تامین می کند. حتی پس از تسلیم شدن اتحادیه اروپا به خواسته‌های آمریکا و ممنوعیت تامین تجهیزات صنعت نفت و گاز ایران و پالایشگاه‌های آن و همچنین ممنوعیت سرمایه‌گذاری در ایران و سایر اقدامات مالی، اقتصاد جمهوری اسلامی به این نتیجه رسید که راه حل های دیگری بیابد.

توجیه رسمی اقدامات اروپا این بود که مقامات ایران در حال کار بر روی غنی سازی اورانیوم هستند که می تواند به آنها اجازه تولید سلاح هسته ای را بدهد.به این تحریم ها، محدودیت های جدی‌تری بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۲ میلادی اضافه شد، زمانی که بانک‌های ایرانی از سیستم بین بانکی سوئیفت جدا شدند و بروکسل به تحریم نفتی آمریکا پیوست. روز بعد، کارشناسان اروپایی به کاهش ارزش ریال ایران با رشد نرخ تورم نزدیک به ۲۰ درصد اشاره کردند.

این وضعیت در سال ۲۰۱۵ میلادی آرام شد، زمانی که کشورهای غربی تصمیم گرفتند به صورت دیپلماتیک به این موضوع رسیدگی کنند. بر اساس برنامه جامع اقدام مشترک که میان ایران، آمریکا، آلمان، انگلیس، فرانسه، چین و روسیه به امضا رسید، تمامی تحریم ها در ازای توقف برنامه هسته ای ایران لغو شد. با این حال، این شرایط کوتاه مدت بود. تنها چند سال بعد، در سال ۲۰۱۸ میلادی، دونالد ترامپ، رئیس جمهور وقت آمریکا به صورت یکجانبه این توافق را پاره کرد و مجموعه جدیدی از تحریم ها را اعمال کرد.
 
اثرات برنامه ریزی شده و غیر منتظره

تحریم ها تاثیرات قابل توجهی بر اقتصاد ایران داشته است. میانگین تورم سالانه در بازه زمانی ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۱ میلادی ۳۵ درصد بوده است، در حالی که درآمدهای صادرات نفت تنها در سال ۲۰۲۰ میلادی نسبت به سال ۲۰۱۷ میلادی بیش از ۸۰ درصد کاهش یافته و استانداردهای زندگی ایرانیان را بیش از پیش بدتر کرده است.

رژیم تحریم ها دو پدیده را در اقتصاد ایران به وجود آورده است: اقتصاد مقاومتی و اقتصاد خاکستری. مولفه های اصلی اولی جایگزینی واردات و کاهش وابستگی به صادرات نفت است.

بله، اقتصاد مقاومتی نتایج خاصی دارد. به عنوان مثال در برخی از سال ها تعادل مثبتی بین صادرات و واردات نفت وجود داشته است. پولینا واسیلنکو، تحلیلگر سیاسی می گوید: اما رشد اقتصاد ایران هنوز به اندازه‌ای که می‌توانست بالا نیست، جمعیت این کشور بسیار فقیر هستند و ریال ناپایدار است.

بر اساس برآوردهای صندوق بین‌المللی پول، تراکنش‌های انجام‌شده از طریق شرکت‌های صوری و بانک‌های خارجی حدود ۸۰ میلیارد دلار در سال است و ممکن است در سال ۲۰۲۲ میلادی به ۱۵۰ میلیارد دلار برسد. بزرگترین اقلام در «اقتصاد خاکستری» صادرات بنزین، فولاد و پتروشیمی است.

واسیلنکو معتقد است که ارزیابی اینکه آیا مسکو می تواند تجربه ایران را تکرار کند یا خیر، دشوار است. ایران بیش از ۴۰ سال است که تحت فشار تحریم ها بوده است، اما این اقدامات به طور متناوب انجام می شود. کشور یک سال و نیم تا دو سال فرصت داشت تا خود را با واقعیت های جدید تطبیق دهد و راه حل هایی برای آن بیابد. اما روسیه با شرایط متفاوتی روبرو شده است. ما در حدود سه هفته است که با طیف کامل تحریم‌ها مواجه شده‌ایم.

آنچه نمونه ایران نشان می دهد این است که نمی توان کشوری را از اقتصاد جهانی منزوی کرد و اقتصاد آن را به صفر رساند. واسیلنکو یادآوری می کند که همسایگان او علاقه مند هستند که از این انزوا اجتناب کنند. برای برخی کشورها، مانند چین، خرید نفت خام ایران با تخفیف بسیار سودآور است. برای دیگران، بدیهی است که ایران یک بازیگر مهم منطقه ای است که تجارت با آن ضروری است. اما آیا تزار کرملین در این قمار بزرگ با حمله به اوکراین پیروز خواهد شد؟


 
منبع: www.parisbeacon.com
مترجم: محسن داوري

دوشنبه ۵ ارديبهشت ۱۴۰۱ ساعت ۱۱:۳۹