زلزله در امنیت انرژی اروپا

به گزارش میزنفت، اروپای نگران با تهدید ناشی از استقرار 100 هزار نظامی روسیه در مرزهای اوکراین روبرو شده است، اما اختلافات عمیق ميان کشورهای اروپایی مانع از پاسخ یکپارچه غرب می شود. مقامات ناتو و اتحادیه اروپا بارها تاکید کرده اند که برای جلوگیری از حمله روسیه به اوکراین و اعمال مجازات علیه روسیه در صورت حمله به اوکراین هم نظر هستند. اما در مورد بهترین روش برای بازدارندگی روسیه یا اقداماتی که در صورت حمله به اوکراین باید اتخاذ کرد، اتفاق نظر وجود ندارد.

سه قدرت بزرگ اروپا، آلمان، فرانسه و بریتانیا، رویکردهای کاملاً متفاوتی را دنبال می کنند و در عین حال با منتقدان سیاسی داخلی نیز مقابله می کنند. کشورهای دیگر با توجه به نزدیکی جغرافیایی به روسیه، وابستگی آنها به روسیه برای منابع انرژی و دلایل تاریخی، در دو طرف مختلف، صف آرایی می کنند.

وزارت امور خارجه ايالات متحده به خانواده‌های دیپلمات‌هاي خود دستور داده تا سفارت آمریکا در اوکراین را ترک کنند و دلیل آن «تهدید حمله نظامی روسیه» است. اما اختلافات از ماه ها پيش کاملاً نمایان شده بود، حتی در شرایطی که تداوم افزایش نظامی روسیه در امتداد مرزهای اوکراین این نگرانی را تشدید کرد که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه در مورد آغاز حداقل نوعی تهاجم به اوکراین جدی است.

هواپیماهای نیروی هوایی سلطنتی بریتانیا در تحویل سلاح‌های ضدتانک به اوکراین وادار شدند تا یک مسیر انحرافی در اطراف آلمان داشته باشند و مسیر پرواز را بر فراز دریای شمال و دانمارک تغییر دهند که چندین ساعت به سفر اضافه کرد. انگلیس، روسیه را به نقشه کشی برای استقرار یک دولت طرفدار کرملین در اوکراین متهم می کند.

آلمان همچنین در برابر درخواست های آمریکا مبنی بر گنجاندن خط لوله گاز نورد استریم 2 در هر بسته تحریمی آینده که قرار است علیه روسیه اعمال شود، مقاومت کرده است. این خط لوله، گاز روسیه را به اروپای غربی می رساند و منطقه را بیشتر به منابع انرژی روسیه وابسته می کند.

در همین حال، فرانسه از بحران اوکراین استفاده کرده است تا جاه طلبی های خود را برای چارچوب امنیتی تحت رهبری اتحادیه اروپا که می تواند ناتو را تضعیف کند، پیش ببرد. امانوئل ماکرون، رئیس جمهور فرانسه در سخنرانی خود در پارلمان اروپا از اين اتحادیه درخواست كرد برای راه‌اندازی گفت‌وگوی جداگانه با مسکو بر سر راه‌هایی برای کاهش تنش‌ها، تلاش كند.

اولین فارکاس، که در دوران دولت اوباما معاون دستیار وزیر دفاع در امور روسیه، اوکراین و اوراسیا بود، گفت: با توجه به اینکه فرانسه در آستانه انتخابات در ماه آوریل است، مکرون دلایل سیاسی داخلی برای ارتقای نقش خود به عنوان یک بازیگر کلیدی در معاملات اروپا با روسیه دارد. او گفت، اما این سخنرانی بیشتر به این احساس کمک کرد که اروپا در مواجهه با جدی ترین تهدید برای امنیت خود از زمان جنگ جهانی دوم در نقطه ضعف است.

او در مصاحبه‌ای گفت: «اگر روسیه خواسته هايش را در اوکراین اجرايي كرده و تلاش برای تغییر مرزها را عملي كند، کل نظم بین‌المللی در خطر خواهد بود». مقامات آمریکایی هشدار داده‌اند که مخالفت‌ها در ائتلاف غربی به نفع پوتین است و می‌گویند که در تلاش برای پر کردن شکاف‌ها هستند.

آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا در دیدار با خبرنگاران گفت: «من فکر می‌کنم یکی از اهداف دیرینه مسکو تلاش برای ایجاد اختلاف ميان کشورهای غربي بوده است و به سادگی، ما نمی‌توانیم و نخواهیم گذاشت آنها این کار را انجام دهند.»

منافع متفاوت اروپا، بخش هایی از این قاره را با ایالات متحده نیز در تضاد قرار می دهد. کشورهای اروپای شرقی و بالتیک که مستقیماً در معرض خطر توسعه طلبی روسیه هستند، به دنبال پاسخی محكم به رهبری ایالات متحده هستند. آنها ابراز نگرانی کرده اند که متحدان اروپای غربی ممکن است به دنبال يافتن مسیر مستقلی باشند که می تواند تعهدات ایالات متحده در قبال امنیت آنها را تضعیف کند.

عواملی مانند وابستگی اروپا به گاز روسیه برای تامين 40 درصد انرژی مورد نیاز خود، بی میلی به اتخاذ رویکردی قوی تر را تقویت می کند. تنگنای عرضه گاز طبيعي در سراسر جهان باعث افزایش قیمت انرژی در سراسر اروپا شده است و بسیاری از دولت‌ها نگران هستند که افزایش بیشتر قیمت‌ها در دل زمستان به آنها آسیب برساند.


درگیری در اوکراین، زلزله در امنیت انرژی اروپا
با بررسي وضعیت انرژی اوکراین و نقش آن در سیستم انرژی اروپا می توان اهمیت سناریوهای مختلف را به طور کامل درک کرد. اوکراین در گذشته یک هاب کلیدی در سیستم انرژی اروپا بود، اما اهمیت آن کاهش یافته است. در دهه 1990 ميلادي، بیشتر گازی که روسیه به اروپا صادر می کرد، از اوکراین عبور می کرد. اما روسیه از آن زمان مسیرهای خود را متنوع کرده است.

در سال 1994 ميلادي، مسكو ساخت خط لوله یامال-اروپا را از طریق بلاروس و لهستان آغاز کرد که در سال 2006 ميلادي به ظرفیت کامل خود رسید. در سال 2003 ميلادي، روسیه یک خط لوله به ترکیه (بلواستريم) را تکمیل کرد. در سال 2011 ميلادي، گازپروم خط لوله نورد استریم یک به مقصد آلمان را تکمیل کرد. و در سال 2020 ميلادي، ترک استریم دومین رشته را به ترکیه راه  اندازي کرد.

این اقدامات روسیه در چند دهه اخير، ميزان ترانزیت گاز توسط دولت اوکراین را تا 70 درصد کاهش داده و از بیش از 140 میلیارد متر مکعب در سال 1998 به کمتر از 42 میلیارد متر مکعب در سال 2021 ميلادي رسانده است.

با کاهش نقش ترانزیت اوکراین، تعداد کشورهایی که برای تامین گاز مورد نياز به این کشور وابسته بودند، نیز کاهش یافت. تا سال 2021 ميلادي، اوکراین یک کریدور ترانزیتی بود که عمدتاً برای انتقال گاز به اسلواکی، از آنجا به اتریش و ایتالیا ادامه یافت. زمانی بود که اوکراین گاز زیادی به جنوب، به رومانی، بلغارستان، یونان و ترکیه می فرستاد، اما ترک استریم آن را تغییر داد. حتی مجارستان، دومین دریافت کننده گاز از اوکراین در سال 2021 ميلادي، واردات خود را در اکتبر 2021 ميلادي متوقف کرد.

در این مرحله، قطع فیزیکی جریان گاز از طریق اوکراین بر اسلواکی، اتریش و ایتالیا تأثیر خواهد گذاشت که هر کدام گزینه‌های متفاوتی برای مقابله دارند. ایتالیا با توجه به دسترسی به دریا، بیشترین گزینه را دارد. این کاهش همچنین به لهستان ضربه می‌زند که گزینه‌های جایگزین اندكي دارد. مولداوی در موقعیت سخت تری قرار خواهد گرفت، اگرچه واردات آن از طریق شریان دیگری انجام می شود.

وقفه در ترانزیت اوکراین بر خود اوکراین نیز تأثیر خواهد گذاشت. در طول سال هاي گذشته، اوکراین خرید مستقیم گاز از روسیه را متوقف کرده است. این کشور در گذشته کریدور اصلی انتقال گاز روسیه به اروپا بود. اما اكنون این دیگر اینگونه نیست. اما امنیت انرژی اوکراین همچنان به نقش آن به عنوان یک کشور ترانزیت بستگی دارد.

مجموعه دیگری از سناریوها شامل گسترش مناقشه انرژی به فراسوی اوکراین است. روسیه می تواند نه تنها از طریق اوکراین بلکه از طریق مسیرهای دیگر نیز عرضه را قطع کند. تاریخ به ما می گوید که انرژی یک سلاح شوم برای دستیابی به اهداف سیاسی است. اما هنوز هم می توان از آن استفاده کرد. در واقع، برخی استدلال می کنند که روسیه در حال حاضر گاز را به سلاح تبدیل می کند و علیرغم قیمت های بی سابقه در اروپا، عرضه را متوقف می کند. واقعیت کمی پیچیده تر است. اما شکی وجود ندارد که روسیه به صورت منحصر به فردی در مقابله با هراسی که بازار را فراگرفته، کمکی نکرده است.

اين درگیری ها ممکن است به خط لوله نورد استریم 2 نیز سرایت کند. موضع آلمان هنوز تغییر نکرده است، اگرچه نورد استریم 2 می تواند بخشی از پاسخ آلمان باشد. چگونگی پیشروی آلمان در حال حاضر نامعلوم است. علیرغم لفاظی‌های واشنگتن، آلمان نمی‌تواند صرفاً نورد استریم 2 را «لغو» کند، زیرا خط لوله از قبل ساخته شده است. و اگر درگیری فوری در اوکراین رخ ندهد، موقعیت آلمان غیرقابل دفاع می شود. یا باید عملیات خط لوله را تأیید کند یا در صورت وقوع درگیری، آن را در حالت تعلیق نگه دارد. در مجموع، تعادل كنوني پایدار نیست.

آنچه واضح است اینست که توانایی روسیه برای تأثیرگذاری بر بازار به نورد استریم 2 بستگی ندارد. در سال 2021 ميلادي تمام کاری که روسیه برای تحریک بازارها باید انجام می داد این بود که مکان های ذخیره سازی خود در اروپا را دوباره پر نکرد.

در اینجا آخرین طنز در صفحه شطرنج انرژی اروپا نهفته است. اروپا از زمان بحران‌های انرژی در سال‌های 2006 و 2009 ميلادي، سیستم‌های دفاعی خود را توسعه داده است. اروپا میلیاردها دلار در زیرساخت‌هایی سرمایه‌گذاری کرد که به آن اجازه می‌دهد ال ان جي را با کشتی وارد كرده و گاز بیشتری را در این قاره جابه‌جا کنند. در مقابل، نقش ترانزیت اوکراین کاهش یافته است. بازي بزرگ آغاز شده است.

نويسنده: لاودي موريس
منبع: CSIS
مترجم: محسن داوري

سه شنبه ۱۲ بهمن ۱۴۰۰ ساعت ۱۰:۲۰