میز نفت | من سه سال در آتن زندگی نموده و سالها نیز بهعنوان یک شهروند دو تابعیتی آمریکایی-یونانی در نیروی دریایی ایالاتمتحده خدمت کردهام. به همین دلیل، منطقه شرق مدیترانه را بهخوبی میشناسم. این دریا، گذرگاه راهبردی کشورهای یونان، مصر، ایران، یهودیان، فنیقیان، رومیان، قبرس و تردد ناوهای عصر مدرن بوده است.
در دوره جنگ سرد، مرزهای دریایی مدیترانه بارها شاهد اختلافات دولتها و رویارویی بر سر استخراج منابع طبیعی آن بوده است.روابط ناپایدار سیاسی قبرس، ترکیه، رژیم اسراییل، قبرس و سوریه نیز به افزایش تنشها کمک کرده است.
متأسفانه در چهل سال گذشته، هیچگاه شرایط این دریا تا این اندازه ملتهب و توفانی نبوده است. حتی در دوره جنگهای اعراب و اسراییل نیز شاهد این میزان از ناآرامی و تهدید تنش در آبهای مدیترانه نبودیم.
اما چه دلایلی به افزایش زدوخوردها و تنشهای کنونی منجر شده است و نقش ایالاتمتحده در این اختلافات چیست؟
نخست اینکه، تنشهای کنونی تا حدود زیادی با کشف ذخایر عظیم گاز و نفت در بستر دریای مدیترانه رابطه دارد. تخمینها نشان میدهد در این منطقه ۲ میلیارد بشکه نفت و ۴ تریلیون مترمکعب گاز طبیعی وجود دارد.همه کشورهای شرق مدیترانه تلاشهای گسترده و تهاجمی برای برداشت از این منابع را آغاز کردهاند.
در ژانویه سال ۲۰۱۹ میلادی، یک کنسرسیوم چندملیتی با حضور رژیم اسرائیل، ایتالیا، یونان، اردن و دولت فلسطین و باهدف توسعه منابع هیدروکربوری شرق مدیترانه تشکیل شد، اما رهبران آنکارا از حضور در این کنسرسیوم خودداری کردند.
رهبران ترکیه با سرمایهگذاری هنگفت و خرید کشتیهای اکتشافی و حفاری، عملیات کشف نفت و گاز را آغاز کردهاند. ناوهای جنگی ترکیه این شناورها را اسکورت میکنند.
کشتی اکتشافی اوروک ریس، در تابستان امسال و بر اساس ادعای رهبران آتن، وارد آبهای سرزمینی یونان شده است. این اقدام تنشهای دو طرف را به اوج رسانده است. این اقدامات دولت اردوغان با انتقاد شدید مقامات اتحادیه اروپا روبرو شده است.
نکته دوم این است که شرق مدیترانه، کریدور ترانزیت ناوهای روسی و ترک برای ارسال سلاح بهطرف های درگیر در جنگ داخلی لیبی است.
ترکیه از حامیان دولت مورد تائید سازمان ملل متحد در پایتخت لیبی، شهر طرابلس است؛ اما روسیه (به همراه مصر، امارات متحده عربی و سایر دولتهای عربی) از شورشیان به فرماندهی ژنرال خلیفه حفتر حمایت میکند.
اتحادیه اروپا در تلاش است تا تحریم تسلیحاتی طرفین جنگ لیبی را اجرایی کند. (در جنگ داخلی سال ۲۰۱۱ میلادی کشور لیبی، ناتو اقدام مشابهی را انجام داده بود). در ماه ژوئن، کشتیهای جنگی فرانسه و ترکیه در آبهای مدیترانه رودرروی یکدیگر صف کشیدند. دو طرف از قفل راداری برای عقب راندن طرف مقابل بهره بردند. این اقدام آخرین مرحله پیش از شلیک موشک محسوب میشود.
تاکنون نیروهای ناتو تا این میزان به آستانه آغاز یک جنگ تمامعیار در آبهای مدیترانه نزدیک نشده بودند.
پرزیدنت امانویل ماکرون، رئیسجمهور فرانسه که از حامیان ادعاهای مرزی یونان و قبرس محسوب میشود، از ترکیه خواسته از خطوط قرمز عبور نکند.
وی میگوید: در موضوع استقلال کشورهای مدیترانه، ما با هیچ کشوری تعارف نداریم. ترکها باید به خواستههای پاریس و اتحادیه اروپا احترام بگذارند.
سومین نکته این است که رویارویی ترکیه و یونان با موضوع مالکیت دریای اژه رابطه دارد. یونانیها چندی پیش از افزایش خطوط دریایی کشورشان در غرب یونان و به سمت ایتالیا از ۶ مایل به ۱۲ مایل سخن گفته بودند.
ترکها هشدار دادهاند که اگر یونان بخواهد این اقدام را در شهر کشورش و آبهای دریای اژه نیز انجام دهد، آغاز یک جنگ اجتنابناپذیر خواهد بود.
هوایی آکار، وزیر دفاع ترکیه از درخواست کشورش برای مذاکره با یونان سخن گفته است. من از زمان فعالیت در ناتو، ژنرال آکار را میشناسم. وی انسانی متفکر و رهبری پیشرو است که از هیچ اقدامی برای صلح، چشمپوشی نمیکند؛ اما به نظر نمیرسید در شرایط کنونی، وی سخن از صلح بگوید.
سناریوی دریای شرق مدیترانه، تأمین منافع روسها است. هرچند شاهد اختلافات گستردهای در ناتو نیز بودهایم. ترکها و یونانیها همواره اختلافاتی داشتهاند. میانجیگری فرانسه و آلمان تاکنون با موفقیت چندانی روبرو نبوده است.
ترکیه با فشار همزمان ناتو و اتحادیه اروپا روبرو است؛ اما اردوغان تلاش میکند تا روابط خود را با کرملین (باوجود اختلافنظر در مسئله لیبی) بهبود دهد.
ترکیه خواهان خرید تجهیزات نظامی از روسیه بهویژه سامانه موشکی اس-۴۰۰ است. رهبران اروپا و خاورمیانه دریافتهاند که ایالاتمتحده تمایلی به دخالت در این اختلافات ندارد. آغاز خروج سربازان آمریکایی از عراق به این فرضیه دامن زده است. در آینده نزدیک ارتش آمریکا دو کشور افغانستان و سوریه را نیز ممکن است ترک کند.
من معتقدم واشنگتن باید میان ترکیه از یکسو و یونان و فرانسه و قبرس بهعنوان میانجی نقشآفرینی کند.
مایک پمپیو، وزیر امور خارجه ایالاتمتحده از این ایده حمایت کرده است.
واشنگتن باید در پرونده سامانه موشکی اس-۴۰۰ نیز نقشآفرینی کند. چراکه در صورت راهاندازی آن در خاک ترکیه، شاهد تداخل فرکانسی و عملکردی آن با سامانههای ناتو خواهیم بود.
در جزیره قبرس نیز به دلیل ایجاد بخش ترکنشین که توسط ترکیه حمایت میشوند، دخالت آمریکاییها ضروری است. هرگونه نبرد ناوهای کشورهای حاضر در مدیترانه ممکن است پیامدهای ناگواری به دنبال داشته باشد. شرق مدیترانه در قرنهای گذشته همواره با فرازوفرودهای مختلفی روبرو بوده است.
گویی این دریا با پست سر گذاشتن خلیجفارس و دریای چین جنوبی، هماکنون به خطرناکترین دریای دنیا تبدیلشده است؛ و سرانجام نکته جذاب اینکه سازندهای هیدروکربوری مدیترانه، ادامه غربی سازندهای نفت و گاز خلیجفارس بهعنوان کانون بزرگترین جنگهای پنجاه سال اخیر هستند!
نویسنده: جیمز استاوریدیس
منبع: Forbes
مترجم: محسن داوری
دوشنبه ۱۷ شهريور ۱۳۹۹ ساعت ۱۱:۵۲