وحید حاجیپور| ایالات متحده در دهه 70 میلادی و ابتدای دهه 80 میلادی دو رویکرد متفاون نسبت به خلیجفارس در پیش گرفت؛ ریچارد نیکسون دکترینی را در پیش گرفت که بر اساس آن، نیازی به حضور نظامی در منطقه نبود.
نیکسون که میراثدار جنگ ویتنام بود در رویکرد جدیدی که اتخاذ کرد، از خروج نیروهای نظامی آمریکا از منطقه گفت، او و مشاورانش معتقد بودند بجای حضور مستقیم در منطقه باید متحدان واشنگتن را در منطقه مسلح کرد تا آنها ژاندار منطقه باشند و از منافع ایالات متحده پاسداری کنند.
برخی جمهوریخواهان از دکترین نیکسون حمایت کردند اما نقدهایی نیز به این ایده وارد شد؛ در نهایت وقتی جیمی کارتر دمکرات به ریاست جمهوری رسید، با پس زدن ایده نیکسون به حضور مستقیم در خلیجفارس تاکید کرد.
پس از او دونالد ریگان به ریاست جمهوری رسید و با وجود آنکه ریگان بشدت به کارتر میتاخت، اما نه تنها دکترین کارتر را نقش نکرد بلکه با تاسیس سنتکام - ستاد فرماندهی مرکزی ایالاتمتحده - کار نا تمام کارتر را تمام کرد. ستادی که حوزه استحفاظیاش بیش از ۳ هزار مایل وسعت دارد.
او سنتکام را نیرویی مستقل از سایر نیروهای نظامی آمریکا معرفی کرد که باید از منافع اقتصادی آمریکا بویژه موضوع نفت محافظت کند. سنتکام در همه آبراههایی که نقش مهمی در ثبات جریان انرژی داشتند حضور یافت و در مرحله بعد پایگاههای خاکی خود را در سرزمینهای نفتخیز بنا کرد.
نخستین عملیات رسمی سنتکام در سال ۱۹۸۷ بود؛ هنگامیکه ریگان به کشتیهای جنگی سنتکام دستور داد تا نفتکشهای کویت را که پرچم امریکا در آنها خودنمایی میکرد اسکورت کند. این نیروی استراتژیک آمریکا در عملیاتهای بزرگی مانند آزادسازی کویت از سیطره عراق نقش محوری داشت.
سنتکام فارغ از اختلافات داخلی دو حزب آمریکا، مورد حمایت کاخ سفید است و در راه تامین امنیت انرژی آمریکا قدم بر میدارد و همه روسای جمهور این کشور به حمایت تمام قد از این نیرو مشغول هستند.
آمریکا از منطقه چه میخواهد؟
دونالد ترامپ در سال 2016 و در اوج رقابتهای انتخاباتی مدام میگفت سربازان آمریکا را به وطن باز میگرداند؛ رئیسجمهور فعلی آمریکا دولتمردان سابق و اسبق این کشور را به لشگرکشیهای بیجهت و هزینهساز متهم میکرد که بیش از آنکه منافع آمریکا را تامین کند، موجب تضییع منافع این کشور میشود.
با این وجود بسیاری از تحلیلگران مسائل بینالمللی و اقتصادی، لفاظیهای ترامپ را محدود به رقابتهای انتخاباتی میدانستند زیرا او به خوبی میدانست مردم آمریکا نسبت به سربازان خود حساس هستند و از شنیدن خبرمرگ نیروهای آمریکایی در منطقه خاورمیانه و خلیجفارس متثر و خشمگین میشوند. البته این تحلیلگران درست حدس میزدند زیرا وقتی ترامپ به کاحسفید رسید، همان فرمانی را ادامه داد که پیشتر وجود داشت.
امروز ترامپ علاقهای ندارد از منطقه و بویژه عراق خارج شود؛ دو دلیل اصلی از منظر اقتصادی برای گردنکشیهای آمریکا وجود دارد، یکی حفظ تسلط خود بر جریان انرژی جهان و دیگری کسب سهم مهمی از درآمدهای نفتی عراق.
هژمونی قدیمی ولی اساسی
سالهاست آمریکاییها روی جریان با ثبات انرژی تمرکز ویژهای دارند. گرچه ترامپ میگوید نیازی به نفت خلیجفارس ندارد و آمارها نیز میگوید میزان واردات نفت امریکا از منطقه بسیار کاهش یافته است اما این همه چیز نیست.
یانکیها هرگونه ناآرامی در عرضه نفت و بازارهای نفتی را به ضرر اقتصاد خود میدانند و از سوی دیگر، میخواهند هژمونی خود را حفظ کنند. آنها نمیخواهند نقش 40 ساله خود را در این مسیر از دست بدهند و بر همین اساس حفظ هژمونی خود را در اولویت قرار دادهاند.
در واقع آمریکا امنیت انرژی جهان را به خود گره زده است و بر همین اساس، این وظیفه را برای خود قائل است که نباید منطقه را ترک کند. اما این یک روی سکه است چرا که آنها برای درامدزایی از این هژمونی درامدهای نفتی کشورهای منطقه را با شدت بیشتری پیگیری میکنند.
ترامپ همه تلاشهای دیپلماتیک و رایزنیهای مخفبانه آمریکا را طی سالهای گذشته به باد داده است؛ او رسما میگوید عربستان مانند گاو شیردهی است که پس از پایان شیرش باید گوشتش را خورد؛ گرچه این دیدگاه رایج همه سیاستمداران آمریکاییهاست ولی هیچ کدام حتی در جلسات خصوصی نیز به صراحت چنین موضوعی را مطرح نکردهاند ولی ترامپ به شکلی شفاف از نوع دیدگاه کاخ سفید به ریاض پرده برداشت.
او از عربستانیها و سیار کشورهای منطقه میخواهد برای تامین امنیتشان توسط آمریکا پول خرج کنند لذا قرارداهای سنگینی را با این کشورها امضا میکند. دقیقا چنین مدلی را با عراقیها به پیش میبرد ولی همسایه غربی ایران زیربار این زیادهخواهیها نرفته است.
برخی منابع موثق در عراق متنی از اظهارات عادل عبدالمهدی نخست وزیر موقت عراق در پارلمان این کشور را منتشر کردند که وی گفته بود ترامپ فشار بسیاری روی دولت عراق وارد کرده است تا نیمی از درآمدهای نفتی این کشور به امریکا پرداخت شود.
ترامپ از قراردادهای عراق با شرکتهای غیرامریکایی برای توسعه امور عمرانی و صنعتی این کشور عصبانی است و به همین دلیل به بغداد فشارهای بسیاری وارد کرده است که اگر این قراردادها فسخ نشود، عراق را نا امن کرده و این کشور را تحریم میکند.
پیوستگی سیاست و نفت
ترامپ با همه ادعاهای خود جهت بیرون کشیدن سربازان آمریکایی از منطقه، حاضر به ترک خلیجفارس نیست. سیاست ترامپ همانی است که پیشتر هم وجود داشت با این تفاوت که وی برخلاف پیشینیان خود بسیار صریح و شفاف استراتژی آمریکاییها را فریاد میزند تا همه تلاشهای گذشته برای مخفی کردن خط مشی چند ده ساله واشنگتن نابود شود.
نفت نقش مهمی در سیاستهای آمریکا در منطقه دارد؛ روزهای سختی در انتظار منطقه است بویژه آنکه مردم عراق روز گذشته در یک راهپیمایی بزرگ و تاریخی، خواستار خروج نیروهای آمریکایی از عراق شدند. موضوعی که حالا تبدیل به یک بازی حیثیتی برای ترامپ شده است.
شنبه ۵ بهمن ۱۳۹۸ ساعت ۱۰:۲۱