بحران ترکمنستان در خدمت منافع سه کشور
بازی گازی چین، ایران و روسیه
ترکمن‌ها در یک بحران بزرگی به سر می‌برند و امروز بهترین زمان برای آغاز مذاکرات مجدد برای برقراری تجارت گاز با این کشور است. در این شرایط منافع روسیه، ایران و چین در یک مسیر قرار می‌گیرد و با دور شدن ترکمنستان از تاپی، می‌توان رویای صادرات گاز ایران به پاکستان را محقق کرد.
وحید حاجی‌پور| ترکمنستان در بحران؛ کشوری که 70 درصد از درآمدهای خود را به صادرات گاز می‌بیند ولی طی چند سال گذشته به دلیل کاهش قیمت گاز و همچنین از دست دادن دو مشتری اصلی گاز خود، در وضعیت بغرنجی به سر می‌برد. بزرگترین منتفعان این وضعیت عشق آباد، روسیه و چین هستند هرچند که ایران هم می‌تواند با جدی‌تر کردن مذاکرات خود با دولت این کشور، مانند چین و روسیه امتیازات خوبی را از این کشور دریافت کند بویژه آنکه در پرونده شکایت گازی ترکمنستان از ایران، بهتر است پیش از صدور حکمی له یا علیه طرفین، تجارت گاز میان دو کشور احیا شود.
سقف قرارداد گازی ایران و ترکمنستان سالانه 8 میلیارد مترمکعب بود که به دلیل اختلاف طرفین در سال 95، ترکمنستان صادرات گاز به ایران را متوقف کرد تا اختلاف دو طرف پس از مذاکرات نامنظم، به داوری برده شود. به جز ایران، ترکمنستان به کشورهای چین و روسیه نیز گاز صادر می‌کرد که با کنار رفتن تهران و مسکو از خرید گاز ترکمنستان، چین یگانه خریدار گاز همسایه شمالی ایران شد.
با این وجود، روس‌ها چندی پیش قراردادی را برای واردات گاز از ترکمنستان امضا کرد که دارای ویژگی‌های عجیبی است.
*ورود روسیه
روسیه از سال 2016 واردات گاز از ترکمنستان را متوقف کرده بود و چندی پیش قرارداد جدیدی را برای واردات 5.5 میلیارد مترمکعب در سال امضا کرده است که اطلاعاتی درباره قیمت آن درز نکرده است. روسیه مراودات گازی خود با این کشور را از سال 2003 آغاز کرد با قراردادی به میزان 40 میلیارد مترمکعب در سال.
مسکو، در سال 2010 حدود 10 میلیارد مترمکعب گاز از عشق آباد دریافت می‌کرد که این رقم در سال 2015 به نصف کاهش یافت و در نهایت در سال 2016 به صفر رسید و حالا پس از 3 سال از توقف تجارت گاز، قرارداد جدیدی میان دو طرف امضا شده است که بر اساس آن، روسیه سالانه 5.5 میلیارد مترمکعب گاز از ترکمنستان وارد می کند. نکته مهم در این باره این است که پس از قطع واردات گاز روسیه از این کشور، دولت ترکمنستان از نظر درآمد دچار مشکلات بزرگی شد.
گرچه روسیه دلیل رسمی را برای توقف خرید گاز ترکمسنتان اعلام نکرد ولی اصلی‌ترین دلیل این اقدام گازپروم آن بود که این شرکت، با خرید ارزان گاز و با اضافه کردن آن به گاز تولیدی خود، این حامل انرژی را با قیمتی گران‌تر به مشتریان اروپایی خود می‌فروخت ولی از سال 2016 که قیمت گاز در اروپا دچار روند کاهشی شد، روس‌ها تصمیم گرفتند واردات گاز از این کشور را به دلیل کاهش صرفه اقتصادی متوقف کنند.
در سال 2017 اما ایران هم به دلیل مشکلات قیمتی خود با ترکمستان، واردات از این کشور را متوقف کرد؛ خروج دو مشتری گازی این کشور، عشق آباد را بیشتر از گذشته به چین وابسته کرد و پکن هم با سوءاستفاده از این وضعیت، واردات گاز خود را به بیش از 33 میلیارد مترمکعب در روز افزایش داد و اکنون با موضعی بالاتر در چانه‌زنی، گاز ارزان‌تری از شرکت ترکمن گاز دریافت می‌کند و عشق آباد هم چاره‌ای جز کوتاه آمدن در قبال خواسته‌های چین ندارد.
چینی‌ها بزرگترین مشتری ترکمنستان هستند که بر اساس آمارهای رسمی شرکت بی پی، در سال 2018 بیش از 33 میلیارد مترمکعب گاز از همسایه خود وارد کرده‌اند که این رقم در سال 2017 حدود 31.7 میلیارد مترمکعب بود.
گرچه این آمار درآمد خوبی برای ترکمن‌ها محسوب می‌شود اما نباید فراموش کرد بخش مهمی از این درآمد، بابت بازپرداخت سرمایه گذاری چینی‌ها در تاسیسات و میادین گازی ترکمنستان به پکن بر می‌گردد که همین موضوع سود کمی را عاید این کشور می‌کند. حالا فرش کنید با کاهش قیمت نفت طی سال‌های جاری چه اتفاقی برای درآمدهای گازی ترکمنستان رخ داده است، بویژه قرارداد با چین که فرمول قیمت گذاری گاز آن بر اساس قیمت نفت خام تعیین شده است.
از سوی دیگر، چین در حال متنوع سازی منابع موردنیازش است و به همین دلیل جز ترکمنستان، با کشورهای روسیه، قزاقستان و ازبکستان قراردادهایی را به امضا رسانده که همین موضوع، قدرت چانه زنی این کشور را در مقابل ترکمنستان افزایش داده است.
روسیه نیز از این وضعیت برای افزایش منافع خود استفاده کرده بگونه‌ای که برخی منابع در روسیه می‌گویند پیشنهاد روس‌ها به ترکمنستان رقم 110 دلار برای هر هزار مترمکعب گاز طبیعی بوده است. یعنی به ازای دریافت هر مترمکعب گاز طبیعی 11 سنت به دولت این کشور پرداخت می‌کند که یکی از پایین‌ترین قیمت‌های امروز بازار منظقه است.
ترکمنستان ناچار به کنار آمدن با این شرایط است زیرا تنها مشتری گاز آن چین است و با توجه به وابستگی شدید این کشور به درآمدهای گازی، مجبور به پذیرش چنین شرایطی است بویژه آنکه بدانیم مهم‌ترین دلیل روسیه برای قطع واردات گاز از ترکمنستان، قیمت گاز این کشور بوده است.
با این وجود، ترکمنستان قصد دارد با احداث خط لوله ترنس – کاسپین در بستر دریای خزر، گاز خود را به ترکیه و اروپا برساند اما به دلیل اختلافات مرزی و حوزه‌ای میان همسایگان دریای خزر، این پروژه با مشکلات خاص خود مواجه است. از سوی دیگر، این کشور قصد دارد با پیگیری و اجرای پروژه تاپی سالانه 33 میلیارد مترمکعب گاز را به کشورهای افغنانستان، پاکستان و هندوستان برساند اما این پروژه هم با چالش امنیتی روبه رو شده است ضمن اینکه همین میزان گاز، در اختیار چین قرار گرفته است و قطعا چینی‌ها علاقه‌ای ندارند با راه‌اندازی پروژه تاپی، گاز ارزان ترکمسنتان را از دست بدهند.
در چنین شرایطی طبیعی است که ترکمنستان انعطاف بیشتری در قبال روسیه داشته باشد زیرا از نظر اقتصادی و بودجه‌ای، می‌تواند با یک قرارداد نه چندان بزرگ هم کمی از وضعیت بحرانی خارج شود کما اینکه قصد دارد روسیه را برای توسعه میادین گازی و صنایع پایین دست ماند پتروشیمی متقاعد کند.
از سوی دیگر، با وجود اینکه مسکو با خطر کاهش سهم خود در بازار اروپا مواجه است اما در سال 2018 با افزایش میزان صادرات گاز، توانست سهم خود را در بازار اروپا از 34 درصد به حدود 37 درصد برساند. با توجه به پروژه‌های نورد استریم 2 و ترکیش استریم که مسکو با سرعت در حال اجرای آن است،
استفاده از گاز ارزان ترکمنستان برای صادرات گاز می‌تواند یک برگ برنده مهم برای روسیه باشد. روسیه هر مترمکعب گاز طبیعی خود را به مبلغ 25 سنت به اروپا می‌فروشد که حتی در صورت کاهش قیمت گاز به دلیل افزایش عرضه در اروپا، خرید گاز ارزان ترکمنستان و فروش آن به قیمتی بالاتر یک سود ویژه برای ولادیمیر پوتین محسوب می‌شود.
این نکته را نباید فراموش کرد که بازار اروپا برای روسیه بسیار حیاتی است و به همین دلیل، این کشور از همه ابزار خود برای حذف راهکارهایی که می‌تواند نقش مسکو را در انرژی اروپا کم‌رنگ‌تر کند مقابله خواهد کرد از جمله خط لوله ترنس کاسپین که منافع این کشور را به خطر خواهد انداخت.
*بحران اقتصادی
ترکمنستان هم اوضاع مالی پریشانی را تجربه می‌کند؛ هر مترمکعب گاز طبیعی که این کشور به چین صادر می‌کرد از قیمت 50 سنت به 26 سنت در سال 2017 کاهش پیدا کرده است. وضعیت اقتصادی ترکمنستان نیز بشدت وخیم است بطوری که ارزش پولی ملی این کشور بشدت سقوط کرده و اختلاف منات – واحد پول ترکمنستان- در بازار آزاد و نرخ رسمی اعلم شده، بشدت افزایش یافته است.
کار به جایی رسیده است که برنامه‌های جیره‌بندی غذایی در این کشور اجرا می‌شود و بازارهای سیاه کالاها را با قیمتی بالاتر به فروش می‌رسانند. شهروندان عادی این کشور با مشکلات اساسی مواجه شده‌اند و بودجه دولت نیز با کاهش درآمدها دست و پنجه نرم می‌کند بطوری که نخستین بخش متاثر شده از این وضعیت، سیستم درمانی و رفاهی مردم این کشور بود.
همچنین کاهش درآمدهای ارزی ترکمنستان پرداخت پول به پیمانکاران خارجی این کشور را سخت کرده که همین موضوع، موجب کاهش سرمایه گذاری و دور شدن شرکت‌های خارجی از این کشور شده است. گرچه دولت از خصوصی سازی گفته است اما همه کارشناسان می‌دانند واگذاری بخش‌های دولتی به بحش خصوصی تنها برای رها شدن دولت از هزینه‌هایی است که دیگر توان پرداخت آن را ندارد.
درآمد صادراتی ترکمنستان در سال 2014 معادل 11.4 میلیارد دلار بود که در سال 2017 به 7.6 میلیارد دلار کاهش یافت؛ البته باید توجه داشت بخش مهمی از این رقم مربوط به صادرات گاز به چین است که با توجه به عدم وجود اطلاعات رسمی از بازپرداخت سرمایه‌گذاری چینی‌ها در میادین و تاسیسات گازی ترکمنستان، مشخص نیست خالص درامد گازی چین به چه میزان است.
با این وجود، چینی‌ها در سال 2018 واردات خود از ترکمنستان را 25 درصد نسبت به سال 2017 افزایش دادند و افزایش تقاضای گاز چین از ترکمنستان، موجب بهبودی اندک اقتصاد ترکمنستان شده است. با این وجود آغاز صادرات گاز ازبکستان، قراقستان و روسیه به چین به مراحل اجرایی خود نزدیک شده است که خطری بزرگ برای عشق آباد به شمار می‌رود. نگاهی به نمودار زیر نشان می‌دهد چین در چه جایگاهی برای ترکمنستان قرار دارد و اگر روزی چینی‌ها تجارت گاز با عشق آباد را کاهش دهند ترکمنستان با چه بحرانی مواجه خواهد شد.
*راهکار ترکمنستان چیست؟
عشق آباد در حال تلاش برای یافتن بازارهای جدید است؛ ترنس کاسپین با چالش‌های فراوانی مواجه شده است و بعید است طی چند سال آینده به سرانجام روشنی برسد؛ روسیه نیز به عنوان مخالف سرسخت این پروژه، درصدد است گاز ترکمنستان را با قیمتی ارزان‌تر دریافت کرده و با خطوط لوله جدید خود، آن را به اروپا صادر کند. البته ترکمنستان به خوبی می‌داند با وجود حمایت‌های آمریکا از این خط لوله، فعلا چاره‌ای جز کنار آمدن با خواسته روس‌ها ندارد و آغاز تجارت گاز میان دو کشور را باید در این بستر ارزیابی کرد.
چین هم با سرمایه‌گذاری در ترکمنستان نه تنها گاز ارزانی از این کشور دریافت می‌کند بلکه اصل سرمایه‌گذاری و سود خود را هم از درآمد صادرات گاز ترکمنستان کسر می‌کند و علاقه‌ای ندارند عشق آباد را به عنوان یک منبع ارزان انرژی از دست بدهند. خط لوله تاپی نیز با انتقاداتی از سوی پاکستان و نخست وزیر این کشور مواجه شده و اختلافات در افغانستان نیز بیشتر شده است.
ترکمن‌ها در یک بحران بزرگی به سر می‌برند و امروز بهترین زمان برای آغاز مذاکرات مجدد برای برقراری تجارت گاز با این کشور است. در این شرایط منافع روسیه، ایران و چین در یک مسیر قرار می‌گیرد و با دور شدن ترکمنستان از تاپی، می‌توان رویای صادرات گاز ایران به پاکستان را محقق کرد.
سقف قرارداد گازی ایران و ترکمنستان سالانه 8 میلیارد مترمکعب بود که به دلیل اختلاف طرفین در سال 95، ترکمنستان صادرات گاز به ایران را متوقف کرد تا اختلاف دو طرف پس از مذاکرات نامنظم، به داوری برده شود. به جز ایران، ترکمنستان به کشورهای چین و روسیه نیز گاز صادر می‌کرد که با کنار رفتن تهران و مسکو از خرید گاز ترکمنستان، چین یگانه خریدار گاز همسایه شمالی ایران شد.
با این وجود، روس‌ها چندی پیش قراردادی را برای واردات گاز از ترکمنستان امضا کرد که دارای ویژگی‌های عجیبی است.
*ورود روسیه
روسیه از سال 2016 واردات گاز از ترکمنستان را متوقف کرده بود و چندی پیش قرارداد جدیدی را برای واردات 5.5 میلیارد مترمکعب در سال امضا کرده است که اطلاعاتی درباره قیمت آن درز نکرده است. روسیه مراودات گازی خود با این کشور را از سال 2003 آغاز کرد با قراردادی به میزان 40 میلیارد مترمکعب در سال.
مسکو، در سال 2010 حدود 10 میلیارد مترمکعب گاز از عشق آباد دریافت می‌کرد که این رقم در سال 2015 به نصف کاهش یافت و در نهایت در سال 2016 به صفر رسید و حالا پس از 3 سال از توقف تجارت گاز، قرارداد جدیدی میان دو طرف امضا شده است که بر اساس آن، روسیه سالانه 5.5 میلیارد مترمکعب گاز از ترکمنستان وارد می کند. نکته مهم در این باره این است که پس از قطع واردات گاز روسیه از این کشور، دولت ترکمنستان از نظر درآمد دچار مشکلات بزرگی شد.
گرچه روسیه دلیل رسمی را برای توقف خرید گاز ترکمسنتان اعلام نکرد ولی اصلی‌ترین دلیل این اقدام گازپروم آن بود که این شرکت، با خرید ارزان گاز و با اضافه کردن آن به گاز تولیدی خود، این حامل انرژی را با قیمتی گران‌تر به مشتریان اروپایی خود می‌فروخت ولی از سال 2016 که قیمت گاز در اروپا دچار روند کاهشی شد، روس‌ها تصمیم گرفتند واردات گاز از این کشور را به دلیل کاهش صرفه اقتصادی متوقف کنند.
در سال 2017 اما ایران هم به دلیل مشکلات قیمتی خود با ترکمستان، واردات از این کشور را متوقف کرد؛ خروج دو مشتری گازی این کشور، عشق آباد را بیشتر از گذشته به چین وابسته کرد و پکن هم با سوءاستفاده از این وضعیت، واردات گاز خود را به بیش از 33 میلیارد مترمکعب در روز افزایش داد و اکنون با موضعی بالاتر در چانه‌زنی، گاز ارزان‌تری از شرکت ترکمن گاز دریافت می‌کند و عشق آباد هم چاره‌ای جز کوتاه آمدن در قبال خواسته‌های چین ندارد.
چینی‌ها بزرگترین مشتری ترکمنستان هستند که بر اساس آمارهای رسمی شرکت بی پی، در سال 2018 بیش از 33 میلیارد مترمکعب گاز از همسایه خود وارد کرده‌اند که این رقم در سال 2017 حدود 31.7 میلیارد مترمکعب بود.
گرچه این آمار درآمد خوبی برای ترکمن‌ها محسوب می‌شود اما نباید فراموش کرد بخش مهمی از این درآمد، بابت بازپرداخت سرمایه گذاری چینی‌ها در تاسیسات و میادین گازی ترکمنستان به پکن بر می‌گردد که همین موضوع سود کمی را عاید این کشور می‌کند. حالا فرش کنید با کاهش قیمت نفت طی سال‌های جاری چه اتفاقی برای درآمدهای گازی ترکمنستان رخ داده است، بویژه قرارداد با چین که فرمول قیمت گذاری گاز آن بر اساس قیمت نفت خام تعیین شده است.
از سوی دیگر، چین در حال متنوع سازی منابع موردنیازش است و به همین دلیل جز ترکمنستان، با کشورهای روسیه، قزاقستان و ازبکستان قراردادهایی را به امضا رسانده که همین موضوع، قدرت چانه زنی این کشور را در مقابل ترکمنستان افزایش داده است.
روسیه نیز از این وضعیت برای افزایش منافع خود استفاده کرده بگونه‌ای که برخی منابع در روسیه می‌گویند پیشنهاد روس‌ها به ترکمنستان رقم 110 دلار برای هر هزار مترمکعب گاز طبیعی بوده است. یعنی به ازای دریافت هر مترمکعب گاز طبیعی 11 سنت به دولت این کشور پرداخت می‌کند که یکی از پایین‌ترین قیمت‌های امروز بازار منظقه است.
ترکمنستان ناچار به کنار آمدن با این شرایط است زیرا تنها مشتری گاز آن چین است و با توجه به وابستگی شدید این کشور به درآمدهای گازی، مجبور به پذیرش چنین شرایطی است بویژه آنکه بدانیم مهم‌ترین دلیل روسیه برای قطع واردات گاز از ترکمنستان، قیمت گاز این کشور بوده است.
با این وجود، ترکمنستان قصد دارد با احداث خط لوله ترنس – کاسپین در بستر دریای خزر، گاز خود را به ترکیه و اروپا برساند اما به دلیل اختلافات مرزی و حوزه‌ای میان همسایگان دریای خزر، این پروژه با مشکلات خاص خود مواجه است. از سوی دیگر، این کشور قصد دارد با پیگیری و اجرای پروژه تاپی سالانه 33 میلیارد مترمکعب گاز را به کشورهای افغنانستان، پاکستان و هندوستان برساند اما این پروژه هم با چالش امنیتی روبه رو شده است ضمن اینکه همین میزان گاز، در اختیار چین قرار گرفته است و قطعا چینی‌ها علاقه‌ای ندارند با راه‌اندازی پروژه تاپی، گاز ارزان ترکمسنتان را از دست بدهند.
در چنین شرایطی طبیعی است که ترکمنستان انعطاف بیشتری در قبال روسیه داشته باشد زیرا از نظر اقتصادی و بودجه‌ای، می‌تواند با یک قرارداد نه چندان بزرگ هم کمی از وضعیت بحرانی خارج شود کما اینکه قصد دارد روسیه را برای توسعه میادین گازی و صنایع پایین دست ماند پتروشیمی متقاعد کند.
از سوی دیگر، با وجود اینکه مسکو با خطر کاهش سهم خود در بازار اروپا مواجه است اما در سال 2018 با افزایش میزان صادرات گاز، توانست سهم خود را در بازار اروپا از 34 درصد به حدود 37 درصد برساند. با توجه به پروژه‌های نورد استریم 2 و ترکیش استریم که مسکو با سرعت در حال اجرای آن است،
استفاده از گاز ارزان ترکمنستان برای صادرات گاز می‌تواند یک برگ برنده مهم برای روسیه باشد. روسیه هر مترمکعب گاز طبیعی خود را به مبلغ 25 سنت به اروپا می‌فروشد که حتی در صورت کاهش قیمت گاز به دلیل افزایش عرضه در اروپا، خرید گاز ارزان ترکمنستان و فروش آن به قیمتی بالاتر یک سود ویژه برای ولادیمیر پوتین محسوب می‌شود.
این نکته را نباید فراموش کرد که بازار اروپا برای روسیه بسیار حیاتی است و به همین دلیل، این کشور از همه ابزار خود برای حذف راهکارهایی که می‌تواند نقش مسکو را در انرژی اروپا کم‌رنگ‌تر کند مقابله خواهد کرد از جمله خط لوله ترنس کاسپین که منافع این کشور را به خطر خواهد انداخت.
*بحران اقتصادی
ترکمنستان هم اوضاع مالی پریشانی را تجربه می‌کند؛ هر مترمکعب گاز طبیعی که این کشور به چین صادر می‌کرد از قیمت 50 سنت به 26 سنت در سال 2017 کاهش پیدا کرده است. وضعیت اقتصادی ترکمنستان نیز بشدت وخیم است بطوری که ارزش پولی ملی این کشور بشدت سقوط کرده و اختلاف منات – واحد پول ترکمنستان- در بازار آزاد و نرخ رسمی اعلم شده، بشدت افزایش یافته است.
کار به جایی رسیده است که برنامه‌های جیره‌بندی غذایی در این کشور اجرا می‌شود و بازارهای سیاه کالاها را با قیمتی بالاتر به فروش می‌رسانند. شهروندان عادی این کشور با مشکلات اساسی مواجه شده‌اند و بودجه دولت نیز با کاهش درآمدها دست و پنجه نرم می‌کند بطوری که نخستین بخش متاثر شده از این وضعیت، سیستم درمانی و رفاهی مردم این کشور بود.
همچنین کاهش درآمدهای ارزی ترکمنستان پرداخت پول به پیمانکاران خارجی این کشور را سخت کرده که همین موضوع، موجب کاهش سرمایه گذاری و دور شدن شرکت‌های خارجی از این کشور شده است. گرچه دولت از خصوصی سازی گفته است اما همه کارشناسان می‌دانند واگذاری بخش‌های دولتی به بحش خصوصی تنها برای رها شدن دولت از هزینه‌هایی است که دیگر توان پرداخت آن را ندارد.
درآمد صادراتی ترکمنستان در سال 2014 معادل 11.4 میلیارد دلار بود که در سال 2017 به 7.6 میلیارد دلار کاهش یافت؛ البته باید توجه داشت بخش مهمی از این رقم مربوط به صادرات گاز به چین است که با توجه به عدم وجود اطلاعات رسمی از بازپرداخت سرمایه‌گذاری چینی‌ها در میادین و تاسیسات گازی ترکمنستان، مشخص نیست خالص درامد گازی چین به چه میزان است.
با این وجود، چینی‌ها در سال 2018 واردات خود از ترکمنستان را 25 درصد نسبت به سال 2017 افزایش دادند و افزایش تقاضای گاز چین از ترکمنستان، موجب بهبودی اندک اقتصاد ترکمنستان شده است. با این وجود آغاز صادرات گاز ازبکستان، قراقستان و روسیه به چین به مراحل اجرایی خود نزدیک شده است که خطری بزرگ برای عشق آباد به شمار می‌رود. نگاهی به نمودار زیر نشان می‌دهد چین در چه جایگاهی برای ترکمنستان قرار دارد و اگر روزی چینی‌ها تجارت گاز با عشق آباد را کاهش دهند ترکمنستان با چه بحرانی مواجه خواهد شد.
*راهکار ترکمنستان چیست؟
عشق آباد در حال تلاش برای یافتن بازارهای جدید است؛ ترنس کاسپین با چالش‌های فراوانی مواجه شده است و بعید است طی چند سال آینده به سرانجام روشنی برسد؛ روسیه نیز به عنوان مخالف سرسخت این پروژه، درصدد است گاز ترکمنستان را با قیمتی ارزان‌تر دریافت کرده و با خطوط لوله جدید خود، آن را به اروپا صادر کند. البته ترکمنستان به خوبی می‌داند با وجود حمایت‌های آمریکا از این خط لوله، فعلا چاره‌ای جز کنار آمدن با خواسته روس‌ها ندارد و آغاز تجارت گاز میان دو کشور را باید در این بستر ارزیابی کرد.
چین هم با سرمایه‌گذاری در ترکمنستان نه تنها گاز ارزانی از این کشور دریافت می‌کند بلکه اصل سرمایه‌گذاری و سود خود را هم از درآمد صادرات گاز ترکمنستان کسر می‌کند و علاقه‌ای ندارند عشق آباد را به عنوان یک منبع ارزان انرژی از دست بدهند. خط لوله تاپی نیز با انتقاداتی از سوی پاکستان و نخست وزیر این کشور مواجه شده و اختلافات در افغانستان نیز بیشتر شده است.
ترکمن‌ها در یک بحران بزرگی به سر می‌برند و امروز بهترین زمان برای آغاز مذاکرات مجدد برای برقراری تجارت گاز با این کشور است. در این شرایط منافع روسیه، ایران و چین در یک مسیر قرار می‌گیرد و با دور شدن ترکمنستان از تاپی، می‌توان رویای صادرات گاز ایران به پاکستان را محقق کرد.
چهارشنبه ۱۶ مرداد ۱۳۹۸ ساعت ۱۰:۱۱
کد مطلب: 24386