ميزنفت/ حتما درباره تاثیرگذاری افزایش یا کاهش ذخایر استراتژیک نفت در قیمت نفت شنیده اید. در این گزارش کوتاه جزئیاتی در باره این ذخایر منتشر شده است که می تواند نشان دهد این ذخایر چه هستند و چه کاربردی دارند.
*ذخیرهسازی با عنوان ذخایر استراتژیک نفتی (Strategic Petrolume reserve) یا (SPR) از دهه 1970 به بعد شکل گفت. کشورهای صنعتی برای جلوگیری از تکرار بحران نفتی 1973 مبادرت به تأسیس آژانس بینالمللی انرژی (IEA) کردند و در کنار مجموعهای ازسیاستهای دیگر، تصمیم گرفتند مقداری از نفت مورد نیاز خود را ذخیره کنند تا در روز مبادا از آن استفاده کنند. آژانس بینالمللی انرژی، کمیتهای دارد که ذخیرهسازی نفت در کشورهای عضو را کنترل میکند و علتش این است که کشورهای صنعتی هم درواقع گاهی اوقات از تعهدات خود تخلف میکنند.
*کشورهای مصرف کننده عضو این آژانس باید به اندازه 90 روز واردات و 60 روز مصرف خود نفت ذخیره کنند.
*ایالات متحده تا کنون 7 بار از ذخایر استراتژیک نفت خود برداشت کرده است که بخشی از این اقدام ناشی از فقدان نفت ایران در بازار است.
*آمریکا در حال حاضر بالاترین حجم ذخایر استراتژک نفت خام جهان را با ظرفیت ذخیره سازی بیش از ۷۰۰ میلیون بشکه در اختیار دارد که البته بخشی از این ذخایر در غارهای نمکی زیر زمینی نگهداری میشوند.
*امروز ذخایر استراتژیک آمریکا همچون بخشی از ناوگان نظامی دریایی آمریکا در دهههای گذشته عمل میکند. به عبارت دیگر تا دهه ها قبل ترس ناشی از قدرت نظامی آمریکا بود که حاکمیت هژمونی این ابر قدرت را در جهان تضمین میکرد، اما پس از شکست آمریکا در جنگ ویتنام و وقایع پس از آن به خصوص وقوع انقلاب اسلامی در ایران و نادیده گرفتن ترس ناشی از این قدرت نظامی، عملا از دامنه تاثیر قدرت نظامی آمریکا تا حدود زیادی کاسته شد. به همین خاطره به محض طرح بحث های مربوط به ورود ذخایر استراتژیک نفت به بازار نفت، بازار واکنش نشان میدهد و به عبارت دقیقتر تاثیر روانی ناشی از ورود این ذخایر به بازار اثری به مراتب بیش از تاثیر واقعی این اتفاق در بازار جهانی انرژی دارد.
*خلیج مکزیک در جنوب شرقی ایالات متحدهی آمریکا محل ذخیره سازی نفت است که متشکل از حدود 700 میلیون بشکه نفت خام که با لولههایی قطور به زیر زمین تزریق شده است. این مقدار نفت در 60 مخزن که در گنبدهای نمکی زیرزمینی بوجود آمده، نگهداری میشود. گنبدهای نمکی زیر زمینی که میزبان «مخازن استراتژیک نفت» ایالات متحدهی آمریکا هستند. با توجه به میزان ذخایر آمریکا ارزش نفت ذخیره شده حدود 37.5 میلیارد دلار است.
*سایتهای ذخیرهسازی در مکانهایی قرار دارند که به آنها، گنبدهای نمکی گفته میشود. نفت خام نمیتواند در نمک نفوذ کند و با آن ترکیب نمیشود. بنابراین مخازن نمکی، بهترین مکانها برای ذخیرهسازی نفت خام هستند.
*اولین محموله صادر شده برای ذخیره سازی در خلیج مکزیک متعلق به نفت سبک عربستان به میزان 412 هزار بشکه بود.
*این مخازن به صورت مصنوعی در گنبدهای نمکی زیر زمین ساخته شدهاند. عمق هر مخزن میتواند به هزار متر برسد. طول متوسط هرکدام 600 متر و عرض آنها 60 متر است. ظرفیت آنها هم بین 6 تا 37 میلیون بشکه متغیر است. برای ساخت این مخازن تقریبا 4 میلیارد دلار هزینه شد. هزینه ساخت این مخازن 10 برابر کمتر از هزینهی ساخت مخازن روی زمین بود. این ذخایر در چهار سایت قرار دارند که در کنار هرکدام، تاسیساتی برای پالایش و پردازش ساخته شده است. هم اکنون هزینهی نگهداری این مخازن سالیانه 200 میلیون دلار است.
*از روی زمین نمیتوان متوجه آنچه که زیر زمین وجود دارد، شد. نهایتا چند حلقه چاه دیده میشود و لولههای نفت که از یک سو به سوی دیگر رفتهاند. چاهها که صدها متر زیر زمین و درون مخازن فرو رفتهاند، میتوانند آب را با فشار زیاد به مخازن وارد کنند تا نفت از سوی دیگر خارج شود. این روشی موثر برای استخراج نفت از این مخازن است. مدیریت این مخازن کار خیلی مشکلی است. مخازن نمکی آنقدرها هم پایدار نیستند؛ گاهی اوقات قسمتی از دیوارهها یا سقف فرو میریزد و باعث میشود به ماشینّهایی که آنجا کار گذاشته شده آسیب برسد.
*ظرفیت برداشت از این مخازن، حدود 4.4 میلیون بشکه در روز است. بنابراین این مخازن میتوانند برای 160 روز قسمتی از نفت مورد نیاز ایالات متحده را تامین کنند تا دست کم برای شریانهای حیاتی این کشور وجود داشته باشد.
*البته به جز آمریکا، کشورهای دیگر هم برای خود از این نوع ذخایر ایجاد کردهاند. برای مثال ژاپن هم در حدود 500 میلیون بشکه نفت را در مخازن روی سطح زمین ذخیره کرده است. تاسیسات ساحلی «شیبوشی» (Shibushi) ژاپن برای این کار ساخته شدهاند. بعد از زلزلهای که سال 2011 در این کشور رخ داد، ژاپنیها تصمیم گرفتند این ذخایر را بیشتر کنند. از آنجا که ژاپنیها از آن نوع گنبدهای نمکی زیرزمینی که در آمریکا یافت میشود ندارند، بنابراین مخازن گرانقیمت روی زمین را ساختهاند.
*کشوری مثل انگلستان هیچکدام از این نوع مخازن را ندارد. با این حال از روشی دیگر برای ذخیرهسازی نفت استفاده میکند. دولت بریتانیا همهی صنایع خود را مجبور کرده که به طور دائمی، نفت و میعانات را بیشتر از آنچه نیاز دارند، در مخازن فعلی خود نگهداری کنند. این میزان نفت اضافه، به صورتی نگهداری میشود که دولت بتواند خیلی سریع به آن دسترسی پیدا کند.
*چین در حال ساخت مخازن زیرزمینی است که تا سال 2020 به اندازه یک چهارم ذخایر نفتی استراتژیک توسعه یافته این کشور قادر به ذخیره سازی نفت خام هستند. تاکنون چین تقریبا تمام ذخایر نفتی استراتژیک خود را روی زمین ساخته است ولی اکنون دستکم پنج سایت زیرزمینی را برای این منظور شناسایی کرده است. به گفته رسانه های داخلی چین و چند تحلیلگر نفتی، یکی از این ذخایر در هوانگ دائو در استان شاندونگ تکمیل شده و چهار مورد دیگر در دست احداث هستند.