بازخوانی یادداشت دو سال پیش میزنفت
دولتی برای بستن تنگه هرمز
درواقع 2 دیدگاه اقتصادی و استراتژیک رو در روی هم قرار گرفتند و هر یک استدلال‌های خود را بیان می‌کنند. وزارت نفت و در رأس آن وزیر نفت علاقه‌ای به احداث خط لوله مذکور ندارد و تکنوکرات‌های نفت هم با این پروژه بیگانه‌اند ولی تصمیم آن است که این پروژه عملیاتی شود.
میز نفت | زمانی که بحث صفر شدن صادرات نفت ایران مطرح شد، رئیس‌جمهور نخستین مقام مسئول ایرانی بود که به‌طور تلویحی از بستن تنگه هرمز گفت؛ شاید کمتر کسی می‌توانست این تهدید را از رئیس‌جمهوری که خود را حقوقدان می‌داند، بپذیرد؛ نطفه بستن تنگه هرمز زمانی بسته شد که رئیس‌جمهور در تابستان 96 به وزارت نفت مأموریت داد تا برای احداث یک بندر صادراتی نفت در جاسک سریعاً کار را آغاز کند که یک پیام روشن برای صادرکنندگان نفت خلیج‌فارس داشت :« ایران با جاسک، نیازی به تنگه هرمز نخواهد داشت و این کشورهای دیگر هستند که در صورت بسته شدن تنگه هرمز، با بحران مواجه خواهند شد.»
در همان ایام، یادداشتی روی خروجی پایگاه خبری – تحلیلی میز نفت قرار گرفت که این تصمیم دولت را با سؤالات جدی مواجه کرد. دو سال از آن یادداشت می‌گذرد و بازنشر مجدد آن، برای بازخوانی تاریخ و ردیابی عقبه فکری بستن تنگه هرمز، می‌تواند جالب باشد.
***
وحید حاجی پور| حسن روحانی از وزیر نفت قول گرفته است که دولت دوازدهم کار احداث پایانه نفتی در جاسک را به پایان برساند. خواسته‌ای که در شرایط فعلی و با توجه به خط‌مشی فکری و سیاستی اعلامی حسن روحانی بسیار عجیب بود.
بر اساس طرحی که پیشینه‌اش به دولت‌های گذشته برمی‌گردد٬ قرار است خط لوله‌ای با ظرفیت یک‌میلیون بشکه و به طول بیش از 1100 کیلومتر از گوره به جاسک کشیده و نفت غرب کارون از جایی جز جزیره خارک و خلیج‌فارس صادر شود. قرار است در جاسک مخازنی به ظرفیت 30 میلیون بشکه احداث و در مسیر خط لوله هم 5 تلمبه‌خانه کارگذاری شود. این خط لوله یک هدف مهم را نشانه گرفته است و آن دور زدن تنگه هرمز است.
تمرکز دولت برای تحقق این مهم در شرایط فعلی منطقه و شعار دولت برای تنش‌زدایی و برقراری صلح حامل پیام مهمی برای کشورهای منطقه و کشورهای جهان است که می‌تواند برای کشور مشکل‌ساز شود. البته شبیه این طرح در زمان دفاع مقدس و با نام طرح محرم احداث شد که هیچ‌گاه موفقیت‌آمیز نبود و حدود 2 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری به حال خود رها شد.
*اقتصادی یا استراتژیک؟
برای احداث خطوط لوله طویل طرح‌های مطالعاتی بسیاری در دستور کار قرار می‌گیرد و ازلحاظ فنی و اقتصادی زیر ذره‌بین می‌رود. انجام این مطالعات زمان زیادی از تصمیم‌گیرندگان می‌گیرد. طرح خط لوله گوره – جاسک یک‌بار در هیئت‌مدیره شرکت ملی نفت این مطرح شد که با وتوی اعضای هیئت‌مدیره همراه بود. با تغییر و تحولاتی که در هیئت‌مدیره شرکت ملی نفت صورت گرفت یک‌بار دیگر این طرح در دستور بررسی قرار گرفت و به نظر می‌رسد با موافقت هیئت‌مدیره همراه شد. وزیر نفت هم در برنامه وزارت چهارم خود نیز این موضوع را در دستور کار قرار داده است.
کارشناسان می‌گویند این خط لوله جذابیت اقتصادی و فنی نداشته و نمی‌تواند منافع کشور را در این بخش تأمین کند اما برخی دیگر از کارشناسان می‌گویند «تک نقطه‌ای» بودن صادرات نفت خطری بزرگ برای کشور محسوب می‌شود و باید هر چه سریع‌تر جاسک را فعال کرد.
درواقع 2 دیدگاه اقتصادی و استراتژیک رو در روی هم قرار گرفتند و هر یک استدلال‌های خود را بیان می‌کنند. وزارت نفت و در رأس آن وزیر نفت علاقه‌ای به احداث خط لوله مذکور ندارد و تکنوکرات‌های نفت هم با این پروژه بیگانه‌اند ولی تصمیم آن است که این پروژه عملیاتی شود.
هرچند که تا به امروز وزیر نفت موضع‌گیری مشخصی دراین‌باره نکرده است و وقتی رئیس‌جمهور این پروژه را یک وعده مهم زنگنه دانست، چهره وزیر نفت حاکی از عدم رضایت بود. با توجه به تأکید حسن روحانی در مراسم معرفی اعضای کابینه به‌احتمال فراوان این پروژه کلید می‌خورد ولی به‌طور حتم در دولت دوازدهم به سرانجام نمی‌رسد.
*مانیفیست دولت
در صورت احداث این خط لوله٬ ایران در دور زدن تنگه هرمز گام بزرگی را برمی‌دارد درحالی‌که استراتژیک ترین گذرگاه جهآن‌همواره یکی از برگ‌های برنده ایران در منطقه بوده است. با این اقدام به کشورهای جهان و حوزه خلیج‌فارس این پیام منتقل می‌شود که ایران حساب خود را از این تنگه جدا کرده و چنانچه روزی بخواهد محدودیت‌هایی را در این آبراه برقرار سازد٬ برای خودش مشکلی ایجاد نمی‌شود.
بدون تردید این پیام با نگاه شیک دولت در خصوص تنش‌زدایی در منطقه هم‌راستا نیست و حامل تغییر روشی معنادار از سوی جمهوری اسلامی ایران است. دولت یازدهم در حوزه سیاست خارجی از صلح و آرامش و لزوم برقراری آن در منطقه گفته است ولی صدور چنین فرمانی از سوی رئیس‌جمهور به وزیر نفت آن‌هم در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی نه‌تنها کشورهای جهان و مصرف‌کننده نفت را نگران می‌کند بلکه کشورهای حوزه خلیج‌فارس را هم در تسریع پروژه‌های خود در راستای دور زدن تنگه هرمز تحریک می‌کند.
از سوی دیگر مخابره چنین پیامی٬ در شرایطی که منطقه خاورمیانه در وضعیتی پیچیده به سر می‌برد ذهنیت‌های ناصواب را نسبت به جنگ‌طلبی ایران احیا می‌کند و بدون تردید حساسیت‌ها را افزایش می‌دهد. به بیان ساده‌تر تکلیف روحانی به وزارت نفت برای ساخت خط لوله گوره – جاسک نه با مانیفیست دولت تدبیر و امید سازگار است و نه صرفه خاصی برای کشور دارد مگر برای روز مبادا.
البته پیشینه چنین طرحی مربوط به 20 سال پیش است که وزیر فعلی نفت٬ وزیر نفت آن زمان بود ولی از آن روز به بعد هیچ‌گاه اراده‌ای برای ساخت این خط لوله وجود نداشت اما امروز با تأکید روحانی بر این موضوع٬ ممکن است این‌گونه گفته شود که نگاه ایران به مسائل نفت و انرژی بیشتر از آنکه اقتصادی باشد٬ امنیتی است. موضوعی که وزارت نفت همواره در مقابل آن جبهه‌گیری کرده و در صحنه‌های بین‌المللی موضع خود را جدایی سیاست از نفت عنوان کرده است.
اینکه وزارت نفت به دنبال اجرای این خط لوله باشد یا نه به کنار٬ اما بحث اصلی دراین‌باره پیش‌دستی ایران در کاهش اهمیت تنگه هرمز و تحریک کشورهای منطقه برای دور زدن این تنگه است. وزارت نفت برنامه‌هایی را برای صادرات گاز به کشورهای حوزه خلیج‌فارس در دست دارد٬ هرچند که امکان صادرات گاز به این کشورها بسیار بعید است ولی خط لوله گوره – جاسک٬ تردیدهای همسایگان را نسبت به آینده خلیج‌فارس مضاعف خواهد کرد.
در همان ایام، یادداشتی روی خروجی پایگاه خبری – تحلیلی میز نفت قرار گرفت که این تصمیم دولت را با سؤالات جدی مواجه کرد. دو سال از آن یادداشت می‌گذرد و بازنشر مجدد آن، برای بازخوانی تاریخ و ردیابی عقبه فکری بستن تنگه هرمز، می‌تواند جالب باشد.
***
وحید حاجی پور| حسن روحانی از وزیر نفت قول گرفته است که دولت دوازدهم کار احداث پایانه نفتی در جاسک را به پایان برساند. خواسته‌ای که در شرایط فعلی و با توجه به خط‌مشی فکری و سیاستی اعلامی حسن روحانی بسیار عجیب بود.
بر اساس طرحی که پیشینه‌اش به دولت‌های گذشته برمی‌گردد٬ قرار است خط لوله‌ای با ظرفیت یک‌میلیون بشکه و به طول بیش از 1100 کیلومتر از گوره به جاسک کشیده و نفت غرب کارون از جایی جز جزیره خارک و خلیج‌فارس صادر شود. قرار است در جاسک مخازنی به ظرفیت 30 میلیون بشکه احداث و در مسیر خط لوله هم 5 تلمبه‌خانه کارگذاری شود. این خط لوله یک هدف مهم را نشانه گرفته است و آن دور زدن تنگه هرمز است.
تمرکز دولت برای تحقق این مهم در شرایط فعلی منطقه و شعار دولت برای تنش‌زدایی و برقراری صلح حامل پیام مهمی برای کشورهای منطقه و کشورهای جهان است که می‌تواند برای کشور مشکل‌ساز شود. البته شبیه این طرح در زمان دفاع مقدس و با نام طرح محرم احداث شد که هیچ‌گاه موفقیت‌آمیز نبود و حدود 2 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری به حال خود رها شد.
*اقتصادی یا استراتژیک؟
برای احداث خطوط لوله طویل طرح‌های مطالعاتی بسیاری در دستور کار قرار می‌گیرد و ازلحاظ فنی و اقتصادی زیر ذره‌بین می‌رود. انجام این مطالعات زمان زیادی از تصمیم‌گیرندگان می‌گیرد. طرح خط لوله گوره – جاسک یک‌بار در هیئت‌مدیره شرکت ملی نفت این مطرح شد که با وتوی اعضای هیئت‌مدیره همراه بود. با تغییر و تحولاتی که در هیئت‌مدیره شرکت ملی نفت صورت گرفت یک‌بار دیگر این طرح در دستور بررسی قرار گرفت و به نظر می‌رسد با موافقت هیئت‌مدیره همراه شد. وزیر نفت هم در برنامه وزارت چهارم خود نیز این موضوع را در دستور کار قرار داده است.
کارشناسان می‌گویند این خط لوله جذابیت اقتصادی و فنی نداشته و نمی‌تواند منافع کشور را در این بخش تأمین کند اما برخی دیگر از کارشناسان می‌گویند «تک نقطه‌ای» بودن صادرات نفت خطری بزرگ برای کشور محسوب می‌شود و باید هر چه سریع‌تر جاسک را فعال کرد.
درواقع 2 دیدگاه اقتصادی و استراتژیک رو در روی هم قرار گرفتند و هر یک استدلال‌های خود را بیان می‌کنند. وزارت نفت و در رأس آن وزیر نفت علاقه‌ای به احداث خط لوله مذکور ندارد و تکنوکرات‌های نفت هم با این پروژه بیگانه‌اند ولی تصمیم آن است که این پروژه عملیاتی شود.
هرچند که تا به امروز وزیر نفت موضع‌گیری مشخصی دراین‌باره نکرده است و وقتی رئیس‌جمهور این پروژه را یک وعده مهم زنگنه دانست، چهره وزیر نفت حاکی از عدم رضایت بود. با توجه به تأکید حسن روحانی در مراسم معرفی اعضای کابینه به‌احتمال فراوان این پروژه کلید می‌خورد ولی به‌طور حتم در دولت دوازدهم به سرانجام نمی‌رسد.
*مانیفیست دولت
در صورت احداث این خط لوله٬ ایران در دور زدن تنگه هرمز گام بزرگی را برمی‌دارد درحالی‌که استراتژیک ترین گذرگاه جهآن‌همواره یکی از برگ‌های برنده ایران در منطقه بوده است. با این اقدام به کشورهای جهان و حوزه خلیج‌فارس این پیام منتقل می‌شود که ایران حساب خود را از این تنگه جدا کرده و چنانچه روزی بخواهد محدودیت‌هایی را در این آبراه برقرار سازد٬ برای خودش مشکلی ایجاد نمی‌شود.
بدون تردید این پیام با نگاه شیک دولت در خصوص تنش‌زدایی در منطقه هم‌راستا نیست و حامل تغییر روشی معنادار از سوی جمهوری اسلامی ایران است. دولت یازدهم در حوزه سیاست خارجی از صلح و آرامش و لزوم برقراری آن در منطقه گفته است ولی صدور چنین فرمانی از سوی رئیس‌جمهور به وزیر نفت آن‌هم در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی نه‌تنها کشورهای جهان و مصرف‌کننده نفت را نگران می‌کند بلکه کشورهای حوزه خلیج‌فارس را هم در تسریع پروژه‌های خود در راستای دور زدن تنگه هرمز تحریک می‌کند.
از سوی دیگر مخابره چنین پیامی٬ در شرایطی که منطقه خاورمیانه در وضعیتی پیچیده به سر می‌برد ذهنیت‌های ناصواب را نسبت به جنگ‌طلبی ایران احیا می‌کند و بدون تردید حساسیت‌ها را افزایش می‌دهد. به بیان ساده‌تر تکلیف روحانی به وزارت نفت برای ساخت خط لوله گوره – جاسک نه با مانیفیست دولت تدبیر و امید سازگار است و نه صرفه خاصی برای کشور دارد مگر برای روز مبادا.
البته پیشینه چنین طرحی مربوط به 20 سال پیش است که وزیر فعلی نفت٬ وزیر نفت آن زمان بود ولی از آن روز به بعد هیچ‌گاه اراده‌ای برای ساخت این خط لوله وجود نداشت اما امروز با تأکید روحانی بر این موضوع٬ ممکن است این‌گونه گفته شود که نگاه ایران به مسائل نفت و انرژی بیشتر از آنکه اقتصادی باشد٬ امنیتی است. موضوعی که وزارت نفت همواره در مقابل آن جبهه‌گیری کرده و در صحنه‌های بین‌المللی موضع خود را جدایی سیاست از نفت عنوان کرده است.
اینکه وزارت نفت به دنبال اجرای این خط لوله باشد یا نه به کنار٬ اما بحث اصلی دراین‌باره پیش‌دستی ایران در کاهش اهمیت تنگه هرمز و تحریک کشورهای منطقه برای دور زدن این تنگه است. وزارت نفت برنامه‌هایی را برای صادرات گاز به کشورهای حوزه خلیج‌فارس در دست دارد٬ هرچند که امکان صادرات گاز به این کشورها بسیار بعید است ولی خط لوله گوره – جاسک٬ تردیدهای همسایگان را نسبت به آینده خلیج‌فارس مضاعف خواهد کرد.
دوشنبه ۲۳ ارديبهشت ۱۳۹۸ ساعت ۰۷:۲۶
کد مطلب: 23592
