اجلاس الجزایر بازار نفت را به کدام سو می‌برد؟

به گزارش « ميزنفت » ، وزرای نفت کشورهای عضو اوپک و روسیه قرار است در حاشیه نشست سه روزه مجمع جهانی انرژی، که روز سه شنبه ششم مهر در الجزایر آغاز به کار خواهد کرد، گردهم آیند و در مورد چگونگی ثبات بخشیدن به بازار نفت مذاکره کنند. بر اساس رایزنی هایی که تا کنون در حاشیه نشست های بین المللی از جمله در حاشیه نشست سران گروه بیست در چین و نشست غیرمتعهدها در ونزوئلا صورت گرفته است، بازیگران عمده بازار نفت طرح "فریز نفتی" را بهترین راه حل برای تثبیت قیمت های نفت می دانند، هرچند که دستیابی به توافق در مورد چنین طرحی چندان قطعی نیست.

الجزایر از نظر برگزاری نشست های مرتبط با اوپک و بازار نفت پیشینه روشن و موفقی دارد. نخستین نشست سران کشورهای عضو اوپک پانزده سال پس از تاسیس این سازمان در سال ۱۹۷۵ در الجزایر برگزار شد و بیست و پنج سال طول کشید تا دومین نشست سران اوپک در سال ۲۰۰۰ در ونزوئلا برگزار شود. هفت سال پس از این سومین نشست سران در سال ۲۰۰۷ در ریاض برگزار شد. همین فواصل طولانی و نامنظم نشان می دهد که دستیابی به اجماع برای میزبانی نشست های سران اوپک چندان آسان نیست و از این نظر برگزاری نخستین نشست سران اوپک در الجزایر را باید برای این کشور نوعی موفقیت دیپلماتیک به حساب آورد.

به جز میزبانی نخستین اجلاس سران اوپک، الجزایر در برگزاری نشست های مهم و تاثیرگذار وزرای نفت اوپک نیز نقش سرنوشت سازی ایفا کرده است و نشست فوق العاده اوپک در دسامبر سال ۲۰۰۸ در وهران از آن جمله است.

نشست وهران در الجزایر به دنبال بحران مالی در بازارهای جهانی برگزار شد، بحرانی که پس از رکود بزرگ در آمریکا در سال ۱۹۲۹، بزرگ ترین بحران نظام سرمایه داری سرمایه داری بود. تاثیر بحران مالی سال ۲۰۰۸ بر بازارهای نفت چنان شدید بود که قمیت های نفت حدود یکصد دلار در هر بشکه کاهش یافت و از بیش از ۱۴۰ دلار هر بشکه طی تنها چند ماه به حدود چهل دلار هر بشکه رسید.

اوپک برای مقابله با سقوط شدید قیمت های نفت در این سال شش نشست برگزار کرد که در تاریخ برگزاری تعداد نشست های اوپک در یک سال بی سابقه بود. اوپک در سه نشست از نشست های شش گانه اش در این سال، که همگی نشست های فوق العاده بودند، تولید خود را کاهش داد. نشست نخست برای کاهش تولید در ۱۰ سپتامبر و نشست دوم در ۲۱ اکتبر سال ۲۰۰۸ در وین برگزار شدند. در این دو نشست، اوپک به ترتیب ۵۲۰ هزار و یک و نیم میلیون بشکه در روز از تولید خود کاست. اما بحران اقتصاد جهانی چنان شدید بود که این میزان کاهش بر روند جلوگیری از کاهش قیمت ها تاثیری نداشت.

اما سومین نشست اوپک برای کاهش تولید در دسامبر این سال در وهران الجزایر برگزار شد. در این نشست اعضای اوپک تصمیم گرفتند چهار میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه نفت در روز از تولید خود بکاهند و آن را از اول ژانویه ۲۰۰۹ به اجرا بگذارند. تولید اوپک به بیست و چهار میلیون و ۸۴۵ هزار بشکه در روز محدود شد و این موثرین تصمیمی بود که برای جلوگیری از کاهش بهای نفت به کمتر از چهل دلار اتخاذ شد. اوپک در همه نشست های بعدی خود در سال ۲۰۰۹ همین سقف تولید را تمدید کرد، و در کنار تصمیماتی که در آمریکا و اروپا برای مهار بحران مالی جهانی اتخاذ شد، بهای نفت در سال ۲۰۰۹ بتدریج افزایش یافت و در اواخر این سال به بیش از هفتاد دلار رسید.

اکنون یک بار دیگر در شرایطی که ضربان بازار نفت کند می زند و خطر کاهش قیمت های نفت به کمتر از چهل دلار هر بشکه وجود دارد، کشورهای عضو اوپک در حاشیه نشست مجمع جهانی انرژی در الجزایر گردهم می آیند تا در مورد ثبات بازار نفت مشورت و احتمالا تصمیم بگیرند. آیا نشست اوپک در الجزایر دوباره سرنوشت ساز خواهد شد؟

شاید درست تر این باشد که این بار از نشست اوپک در الجزایر انتظار چندانی نداشته باشیم؛ به چند دلیل:

دبیرکل اوپک اخیرا گفته است "نشست هفته جاری اوپک در الجزایر غیر رسمی است و با هدف مشورت برگزار می شود و نه تصمیم گیری." واژه هایی که در این جمله کوتاه اما بسیار پر معنای دبیرکل اوپک گنجانده شده است احتمالا فشرده رایزنی های وی با اعضای اوپک را بیان می دارد و بدان معناست که حداقل تا این زمان، عمده ترین بازیگران نفت در مورد راه حلی همه جانبه برای افزایش قیمت های نفت به اجماع نرسیده اند.

در سال ۲۰۰۸ که قیمت ها ناگهان از بیش از ۱۴۰ دلار به حدود ۴۰ دلار هر بشکه سقوط کرد، همه کشورهای عضو اوپک و از جمله بزرگ ترین تولید کننده آن، عربستان، برای کاستن از تولید هم رای بودند. در نشست اوپک در وهران تولید نفت به قدری کاهش یافت که مازاد ظرفیت تولید نفت عربستان به تنهایی به چهار و نیم میلیون بشکه و ظرفیت مازاد کل اعضای اوپک به بیش از هشت میلیون بشکه در روز رسید. این میزان ظرفیت مازاد نیز در تاریخ اوپک بی سابقه بود.

نکته دیگر این که در حالی که کاهش قیمت های نفت در سال ۲۰۰۸ ناخواسته و ناشی از بحران اقتصاد جهانی بود، کاهش قیمت ها در شرایط کنونی به میزان زیادی ناشی از اراده اوپک و یا دست کم ناشی از اراده شماری از اعضای بانفوذ آن و از جمله عربستان برای کسب سهم بازار است.

استراتژی کسب سهم بازار و کاهش قیمت ها تحت رهبری عربستان اگر چه روند افزایش تولید نفت در آمریکا را متوقف کرده است، اما پس از دو سال نتوانسته است مانع روند افزایش تولید نفت در روسیه شود. همین چهارشنبه گذشته بود که رویترز اعلام داشت تولید نفت در روسیه به یازده میلیون و ۷۵۰ هزار بشکه در روز رسیده که بالاترین رقم تولید نفت در تاریخ این کشور است.

اگر نشست الجزایر تصمیم بگیرد دوباره در قالب طرح فریز نفتی به افزایش قیمت ها کمک کند، پس از دو سال تلاش برای کسب سهم بازار و در شرایطی که این استراتژی به دلیل کاهش قیمت های نفت بیش از یک تریلیون دلار برای اعضایش هزینه در برداشته است، دوباره به نقطه اول بازخواهد گشت: بازگشت دوباره تولید کنندگان غیر اوپک به بازار در شرایط افزایش قیمت ها و از سرگیری مبارزه برای کسب سهم بازار.

به نظر می رسد آمریکا که به طور کلی با چنین طرح هایی برای مداخله در بازار مخالف است، در صورت اتخاذ هرگونه تصمیم موثری که قیمت ها را افزایش دهد، برنده اصلی باشد، زیرا تصور می رود افزایش قیمت ها به بیش از پنجاه دلار هر بشکه شرایط را برای بازگشت تولید کنندگان نفت این کشور به بازار فراهم کند.

از سوی دیگر، شماری از تولید کنندگان اوپک از جمله الجزایر، نیجریه، اکوادر و ونزوئلا از سطح پایین قیمت های کنونی ناراضی اند و حتی در مواردی خواستار کاهش تولید برای بهبود قیمت ها هستند.

شماری از دیگر کشورهای اوپک نیز وضعیت خاص خود را دارند. در این میان ایران مصمم است به تولید نفت خود را به سطح پیش از تحریم ها افزایش دهد. ایران اگرچه از هرگونه طرحی برای ثبات بخشیدن به بازار نفت و افزایش قیمت ها، از جمله طرح فریز نفتی، حمایت می کند اما حداقل در کوتاه مدت خواستار مستثنی شدن از این طرح است؛ دیدگاهی که روسیه به عنوان یکی از بازیگران عمده بازار نفت از آن حمایت اما عربستان با آن مخالفت می کند.

در سوی دیگر لیبی که در گیر ناآرامی های داخلی است و تولید نفتش به شدت کاهش یافته است ممکن است همچون ایران خواستار مستثنی شدن از هرگونه طرح تثبیت تولید باشد، وضعیتی که در مورد نیجریه و تا اندازه ای عراق نیز صدق می کند. در این میان بی میلی عربستان، امارات، قطر و کویت برای دست کشیدن از سیاست کسب سهم بازار تصمیم گیری را دشوار می سازد.

در مجموع وضعیت خاص هر یک از کشورهای عضو اوپک و غیر اوپک شرایطی را ایجاد کرده است که دستیابی به یک توافق موثر بر سر چگونگی ایجاد ثبات در بازار نفت را پیچیده کرده است.

در دو ماه گذشته صرف رایزنی ها میان اوپک و روسیه در باره طرح فریز نفتی بدون این که در وضعیت فیزیکی بازار تغییر چندانی داده باشد به عنوان یک عامل روانی به افزایش قیمت های نفت کمک کرده است. اگر این گفتار درمانی که تا کنون حال بازار نفت را نسبتا مساعد نگه داشته است با اقدام عملی همراه نشود، می توان انتظار داشت که بازار نفت دوباره تب کند و وخامت وضعیت قیمت های نفت را در پی داشته باشد.

اکنون باید تا پایان هفته منتظر بمانیم. الجزایر با برگزاری نخستین نشست سران اوپک و نشست تاریخی وهران در تاریخ تحولات نفت اعتباری کسب کرده است. بنا به سنت گذشته نشست پیش رو باید دستاوردی داشته باشد همسنگ این دو نشست؛ هر چند که پیش بینی و درک چندین دستاوردی اکنون دشوار می نماید.