جزئیات طرح جدید بنزینی دولت

به گزار میز نفت ، انتشار نامه فوق محرمانه محسن رضایی، معاون اقتصادی رئیس جمهور به برخی دستگاه های دولتی برای اجرای طرح اختصاص سهمیه بنزین به هر ایرانی، طی روزهای گذشته حواشی بسیاری را در میان افکار عمومی ایجاد کرده است. محسن رضایی در این نامه گفته است این طرح به صورت پایلوت در جزایر کیش و قشم اجرایی می شود تا با بررسی نتایج آن، طرح مورد اشاره در کشور اجرایی شود.

زمزمه افزایش قیمت بنزین موجب بروز انتقاداتی در میان مردم و رسانه ها شد که البته سخنگوی دولت و وزیر اقتصاد این موضوع را تکذیب کردند. به هر حال، این طرح قرار است اجرایی شود ولی به آرامی و با در نظرگرفتن تمامی ابعاد اجرایی. اما این طرح چیست و توسط چه گروهی به دولت ارائه شده است؟

می گویند این طرح، توسط سعید جلیلی پخته شده است در حالی که طرح مورد نظر، همان نسخه ای است که اندیشکده حکمرانی شریف دو سال پیش آن را تدوین کرده است و برخی نمایندگان مجلس از جمله مالک شریعتی به دنبال پیاده سازی آن بودند.

درباره اندیشکده حکمرانی شریف باید گفت این نهاد علمی در سال 1394 توسط عده ای از فارغ التحصیلان دانشگاه صنعتی شریف تایسس شد؛ مهندسانی که به اقتصاد علاقمند بودند و پژوهش های بسیاری را در حوزه اقتصاد انجام می دادند و البته می دهند.

این گروه در سال 96 روی موضوع یارانه ها و کسری بودجه مطالعات خود را آغاز و اذعان کرد با توجه به کاهش درآمدهای نفتی و تشدید کسری بودجه، باید به سمت بهینه کردن درامدها و هزینه ها گام برداشت که انرژی یکی از مهمترین محورهای عملیاتی این مطالعات بود. بررسی ها نشان می داد که توزیع یارانه میان مردم، از بی عدالتی بزرگی رنج می برد بطوری که دهک دهم  دهم ثروتمند- 22 برابر دهک اول یعنی دهک فقیر جامعه یارانه بنزین دریافت می کند.

در همان روزها مشخص شد بار مالی یارانه بنزینی که بر دوش دولت است، بیش از 200 هزار میلیارد تومان است که بیشتر آن، خدمتی بود که دولت به ثروتمندان ارائه می کرد. آن هم در شرایطی که دولت در وضعیت کسری بودجه بزرگی قرار داشت و نیاز بود تا انقلابی بزرگ در این حوزه شکل بگیرد.

اندیشکده حکمرانی شریف در گزارش خود برای مسئولان عالیرتبه نظام به این مهم اشاره کرده است که اصولا افزایش قیمت بنزین طی چهار دهه اخیر، تقریبا اثر تورمی ندارد و اگر دولت می خواهد مانع افزایش تورم شود، باید از ثابت نگه داشتن قیمت بنزین دست بردارد!

از نظر این اندیشکده، اختصاص سهمیه بنزین به خودروها اشتباه است چرا که 60 درصد مردم ایران اصلا ماشین شخصی ندارند و به همین دلیل باید بجای تخصیص سهمیه به خودروها، به هر کد ملی سهمیه اعطا شود. طرح این اندیشکده می گفت باید یارانه ها بازتوزیع شوند با دو هدف عدالت یارانه ای و رفع کسری بودجه دولت.

در این طرح، 60 درصد مردمی که خودرو ندارند اما سهمیه بنزین دارند، می توانند سهیمه خود رادر بازاری که با توجه به عرضه و تقاضا شکل می گیرد، به فروش برسانند. در این پیشنهاد، عنوان شده است قیمت بنزین به خودی خود در بازار تعیین می شود و دیگر خبری از تعیین قیمت بنزین توسط دولت نیست.

حتی دارنده سهمیه می تواند از دولت بخواهد سهمیه اش را خریده و پول آن را به حسابش واریز کند؛ البته پیشنهاد شده است برای جلوگیری از احتکار بنزین، می توان برای ذخیره سازی بنزین در حساب های کاربری، سقف تعیین کرد تا خللی در انضباط بازار بنزین روی ندهد. اگر سقف ذخیره سازی پر شود، به صورت خودکار سهمیه ذخیره شده در بازار فروخته می شود و پول آن به حساب فرد واریز می شود.

در واقع، با اجرایی کردن این طرح باید یک سامانه رسمی فعال شود که قیمت بنزین در این سامانه کشف شود و با توجه به عرضه و تفاضا، بنزین میان فروشنده و خریدار تعیین شود که دولت هم نقشی در آن ندارد جز نظارت و کنترل. در مکانیزم مورد اشاره، دو طرف معامله در سامانه قیمت بنزین را مشاهده کرده و با توجه به منافع خود، بنزین را معامله می کنند.

قیمت بنزین خارج از این سهمیه بر مبنای 90 درصد قیمت فوب خلیج فارس(با نرخ آزاد محاسبه خواهد شد).
 
از دیدگاه اندیشکده حکمرانی شریف، اولین ویژگی این طرح، مردمی کردن سازوکار تعیین قیمت بنزین و از بین بردن هزینه‌های اجتماعی است. چون سازوکار قیمت‌گذاری از دست دولت خارج می‌شود و قیمت خارج از سهمیه هم طبق الگوی بازار مشخص می‌شود، پس اگر قیمت ارز یا تورم بالا برود دیگر نیازی به افزایش قیمت توسط دولت نیست، بلکه تقاضای بنزین بالا می‌رود و قیمت طبق مکانیزم بازار بالا می‌رود.

ویژگی دیگر طرح رضایت بیشتر مردم از افزایش قیمت بنزین است. چرا که در این سازوکار افرادی که مصرف بنزین کمتر از سهمیه دارند با فروش سهمیه پول آن به حسابشان ریخته می‌شود. در این حالت وقتی تورم می‌شود، و قدرت خرید مردم ضعیف کاهش پیدا می‌کند، به‌خاطر افزایش قیمت بنزین، عملاً یارانه‌شان هم بیشتر می‌شود و بر خلاف طرح هدفمندی که ارزش یارانه نقدی مرور زمان کاهش پیدا کرد، عملا یارانه پرداختی افزایش و قدرت خرید مردم حفظ خواهد شد.

ویژگی دیگر این سازوکار این است که قاچاق معکوس تبدیل می‌شود به صادرات رسمی؛ در واقع کافی است اجازه فروش بنزین به خارج از کشور داده شود تا قیمت بازار به قیمت‌های منطقه‌ای میل کند و قاچاق در عمل تبدیل به صادرات شود. این‌گونه منافع حاصل از فروش بنزین به خارج از کشور، به جای قاچاقچیان به همه مردم می‌رسد. منبع درآمد دولت هم از صادراتی است که به واسطه کاهش مصرف بنزین ممکن شده است. البته می‌شود در قانون ذکر کرد که بخشی از این درآمد هم باید برای حمل‌ونقل عمومی صرف شود.
 
 

چهارشنبه ۱ دی ۱۴۰۰ ساعت ۱۰:۳۲