فوتونگار ميزنفت
شیل، فصلی برای تغییر
دسترسی به شیل‌های نفتی و گازی، بر اساس فناوری جدید، با فشار آب یا شن انجام می‌شود که در این فرآیند، دهانه ذخایر گازی باز و امکان جریان گاز میسر می‌شود. این عملیات خطر آلودگی آب‌های زیرزمینی و بروز زمین لرزه را به همراه دارد.
به گزارش ميزنفت ، شیل نوعی سنگ رسوبی است که از رس فشرده شده به صورت ورقه‌های نازک، تشکیل شده است.
هم‌اکنون به شیل‌های نفتی و گازی توجه کمابیش زیادی می‌شود، چون به‌عنوان یک سوخت فسیلی، ممکن است جایگزین ذخایر متعارف گازی شوند که پایان‌پذیر است.
گاز شیل
شیل‌های گازی گروه متنوعی از سنگ‌ها هستند که دارای متان محبوس در داخل خود بوده و در اعماق زمین وجود دارند، این صخره‌های حاوی گاز بر خلاف میدان‌‌های معمول گازی، حالت متخلخل و شبکه موئینه ندارند، از این رو، استخراج گاز شیل (Shale gas)، به راحتی از آنها قابل انجام نیست، ولی می‌توان بوسیله حرارت دادن (تقطیر) و یا ایجاد شکاف و شکست هیدرولیکی، متان آن را از دل آنها آزاد و استخراج کرد. این فرآیند شامل تزریق آب فراوان حاوی مواد شیمیایی درون سازه‌های گاز رسی با فشار بالا است.
بر اساس فناوری جدید با فشار آب یا شن، دهانه ذخایر گازی باز و امکان جریان گاز میسر می‌شود. در همین حال برای استخراج تجاری متان باید چاه‌های متعددی به علت فشار پایین گاز حفر شود.
به گفته منتقدان اداره محیط زیست و ژئوفیزیک، این عملیات خطر آلودگی آب‌های زیرزمینی و بروز زمین لرزه را به همراه خواهد داشت. تحقیقات نشان می‌دهد که ۱۶ درصد حجم گاز شیل، گاز اتان است. مصرف‌کنندگان برای استفاده از این خوراک در آمریکا، باید طراحی واحد اتیلن را بازنگری کنند.
تولید گاز شیل در آمریکا کمک کرد تا قیمت‌های گاز و زغال سنگ در این کشور کاهش یابد، اما تولید این گازها در منطقه اروپا، پیشرفت کندی داشته و با نگرانی‌های اداره محیط زیست روبه‌رو بوده است، به طوری که کشورهای فرانسه، بلغارستان، اسپانیا و آلمان تولید این نوع گازها را ممنوع کرده‌اند.
بزرگترین دارندگان گاز شیل
آمریکا از بزرگترین دارندگان ذخایر گاز شیل جهان است، بر اساس برآوردهای انجام گرفته بیش از ۲۳ درصد این ذخایر در آمریکا واقع شده است.
ذخایر فراوان گاز شیل جهان حدود ۴۰۰ تریلیون فوت مکعب تخمین زده می‌شود که در کل اروپا، آمریکای لاتین و آسیا پاسیفیک گسترده شده است.
بنا به فهرست اداره انرژی آمریکا از ۳۲ کشور دارنده ذخایر سنگ‌های رسی، پس از کشورهای چین و آمریکا، آرژانتین و مکزیک، کشور عربستان در مقام پنجم در جهان قرار دارد.
اگر شرایط برای تولید گاز شیل مهیا باشد، تا سال ۲۰۳۰ میلادی، تولیدات این گاز می‌تواند یک سوم عرضه انرژی جهان را تأمین کند و از نفت خام که مقام نخست انرژی دنیا را در اختیار دارد، پیشی بگیرد.
نفت شیل
شیل‌های نفتی هم گروه متنوعی از سنگ‌ها هستند که منشا نفت و مواد آلی و غیرآلی دارند. چون این مواد آلی موجود در عمق کافی مدفون نشده، پس هنوز به مرز پختگی نرسیده است و در نتیجه نفتی تولید نمی‌کنند، مگر اینکه در آزمایشگاه با حرارت دادن و تقطیر، از آنها نفت استخراج کنند که به این عمل «پیرولیز» می‌گویند. مقدار نفت حاصل شده در مناطق مختلف، تا ۵۰ درصد وزن سنگ تخمین زده شده است؛ یعنی بین ۱۰ و ۱۵۰ گالن نفت در هر تن سنگ یا ۵۰ تا ۷۰۰ لیتر در هر یک‌هزار کیلوگرم قابل برداشت است.
شیل‌های نفتی مقادیر چشمگیری مواد غیرآلی نیز دارند .حداقل توقع از یک شیل نفتی از نظر اقتصادی این است که انرژی حاصل به‌صورت هیدروکربن بیش از انرژی حرارتی مصرفی برای استخراج نفت آن باشد. به‌طور کلی شیل‌های نفتی باید دارای مقادیر زیادی مواد هیدروکربنی باشند تا بتواند امکان تشکیل مخازن نفتی اقتصادی را بدهند.
بر اساس بررسی‌هایی که تا کنون انجام شده، اغلب شیل‌های نفتی متعلق به دوره زمین‌شناسی کامبرین ( 5.3 میلیون سال پیش) تا دوره ترشیری (۶۳ میلیون سال پیش) هستند.
ماسه‌های نفتی
همچنین ماسه‌های نفتی یا ماسه‌های قیردار هم نوع دیگری منبع نفت غیرمتعارف است. ماسه‌های قیری یا به‌صورت ماسه‌های آزاد هستند یا به‌صورت سنگ‌های سفت شده‌ای از مخلوط ماسه، گِل رُس، آب و قیر (نفت بسیار سنگین و با گرانروی بسیار بالاتر از نفت معمولی) یافت می‌شود.
بزرگترین منابع ماسه‌های نفتی جهان در کانادا (استان آلبرتا) و ونزوئلا و به میزان کمتری در روسیه و قزاقستان قرار گرفته است و ذخایر این کشورها کمابیش با ذخایر نفت معمولی کل جهان برابری می‌کند. البته تنها کشور کانادا صنعت قابل توجهی برای استخراج ماسه‌های قیری دارد و بقیه منابع ماسه‌های قیری برداشت نمی‌شوند.
منابع شیل در ایران
شرکت ملی نفت ایران هم برنامه‌هایی را برای اکتشاف منابع شیل‌های نفتی و گازی در دستور کار دارد، بر اساس همین برنامه‌ها، در سال‌های پیش در بلوک‌های اکتشافی لرستان، وجود منابع شیل‌های گازی به اثبات رسیده است. اجرای طرح پژوهشی شناسایی و مطالعه شیل‌های گازی به‌عنوان منابع هیدروکربوری نامتعارف در منطقه لرستان در 2 سازند «گرو» و «سرگلو» در حوضه زاگرس انجام شده است.
جست‌وجو و اکتشاف ذخایر نامتعارف هیدروکربوری در بلوک‌های اکتشافی در اقصی نقاط کشور در برنامه است. بر همین اساس، منابع جدید دیگری از نفت شل در اطراف کرمان و در محدوده کویر مرکزی ایران شناسایی شده است. چندی پیش نیز، وجود منابع بزرگ هیدرات های گازی در دریای عمان به اثبات رسید كه در زیر آنها لایه‌های متعارف گازی نیز وجود دارد. هیدرات‌های گازی شامل ذخایر گازی هستند كه در بلورهای یخ و در عمق 2 هزار متری در كف دریا گرفتار شده‌اند.
هم‌اکنون به شیل‌های نفتی و گازی توجه کمابیش زیادی می‌شود، چون به‌عنوان یک سوخت فسیلی، ممکن است جایگزین ذخایر متعارف گازی شوند که پایان‌پذیر است.
گاز شیل
شیل‌های گازی گروه متنوعی از سنگ‌ها هستند که دارای متان محبوس در داخل خود بوده و در اعماق زمین وجود دارند، این صخره‌های حاوی گاز بر خلاف میدان‌‌های معمول گازی، حالت متخلخل و شبکه موئینه ندارند، از این رو، استخراج گاز شیل (Shale gas)، به راحتی از آنها قابل انجام نیست، ولی می‌توان بوسیله حرارت دادن (تقطیر) و یا ایجاد شکاف و شکست هیدرولیکی، متان آن را از دل آنها آزاد و استخراج کرد. این فرآیند شامل تزریق آب فراوان حاوی مواد شیمیایی درون سازه‌های گاز رسی با فشار بالا است.
بر اساس فناوری جدید با فشار آب یا شن، دهانه ذخایر گازی باز و امکان جریان گاز میسر می‌شود. در همین حال برای استخراج تجاری متان باید چاه‌های متعددی به علت فشار پایین گاز حفر شود.
به گفته منتقدان اداره محیط زیست و ژئوفیزیک، این عملیات خطر آلودگی آب‌های زیرزمینی و بروز زمین لرزه را به همراه خواهد داشت. تحقیقات نشان می‌دهد که ۱۶ درصد حجم گاز شیل، گاز اتان است. مصرف‌کنندگان برای استفاده از این خوراک در آمریکا، باید طراحی واحد اتیلن را بازنگری کنند.
تولید گاز شیل در آمریکا کمک کرد تا قیمت‌های گاز و زغال سنگ در این کشور کاهش یابد، اما تولید این گازها در منطقه اروپا، پیشرفت کندی داشته و با نگرانی‌های اداره محیط زیست روبه‌رو بوده است، به طوری که کشورهای فرانسه، بلغارستان، اسپانیا و آلمان تولید این نوع گازها را ممنوع کرده‌اند.
بزرگترین دارندگان گاز شیل
آمریکا از بزرگترین دارندگان ذخایر گاز شیل جهان است، بر اساس برآوردهای انجام گرفته بیش از ۲۳ درصد این ذخایر در آمریکا واقع شده است.
ذخایر فراوان گاز شیل جهان حدود ۴۰۰ تریلیون فوت مکعب تخمین زده می‌شود که در کل اروپا، آمریکای لاتین و آسیا پاسیفیک گسترده شده است.
بنا به فهرست اداره انرژی آمریکا از ۳۲ کشور دارنده ذخایر سنگ‌های رسی، پس از کشورهای چین و آمریکا، آرژانتین و مکزیک، کشور عربستان در مقام پنجم در جهان قرار دارد.
اگر شرایط برای تولید گاز شیل مهیا باشد، تا سال ۲۰۳۰ میلادی، تولیدات این گاز می‌تواند یک سوم عرضه انرژی جهان را تأمین کند و از نفت خام که مقام نخست انرژی دنیا را در اختیار دارد، پیشی بگیرد.
نفت شیل
شیل‌های نفتی هم گروه متنوعی از سنگ‌ها هستند که منشا نفت و مواد آلی و غیرآلی دارند. چون این مواد آلی موجود در عمق کافی مدفون نشده، پس هنوز به مرز پختگی نرسیده است و در نتیجه نفتی تولید نمی‌کنند، مگر اینکه در آزمایشگاه با حرارت دادن و تقطیر، از آنها نفت استخراج کنند که به این عمل «پیرولیز» می‌گویند. مقدار نفت حاصل شده در مناطق مختلف، تا ۵۰ درصد وزن سنگ تخمین زده شده است؛ یعنی بین ۱۰ و ۱۵۰ گالن نفت در هر تن سنگ یا ۵۰ تا ۷۰۰ لیتر در هر یک‌هزار کیلوگرم قابل برداشت است.
شیل‌های نفتی مقادیر چشمگیری مواد غیرآلی نیز دارند .حداقل توقع از یک شیل نفتی از نظر اقتصادی این است که انرژی حاصل به‌صورت هیدروکربن بیش از انرژی حرارتی مصرفی برای استخراج نفت آن باشد. به‌طور کلی شیل‌های نفتی باید دارای مقادیر زیادی مواد هیدروکربنی باشند تا بتواند امکان تشکیل مخازن نفتی اقتصادی را بدهند.
بر اساس بررسی‌هایی که تا کنون انجام شده، اغلب شیل‌های نفتی متعلق به دوره زمین‌شناسی کامبرین ( 5.3 میلیون سال پیش) تا دوره ترشیری (۶۳ میلیون سال پیش) هستند.
ماسه‌های نفتی
همچنین ماسه‌های نفتی یا ماسه‌های قیردار هم نوع دیگری منبع نفت غیرمتعارف است. ماسه‌های قیری یا به‌صورت ماسه‌های آزاد هستند یا به‌صورت سنگ‌های سفت شده‌ای از مخلوط ماسه، گِل رُس، آب و قیر (نفت بسیار سنگین و با گرانروی بسیار بالاتر از نفت معمولی) یافت می‌شود.
بزرگترین منابع ماسه‌های نفتی جهان در کانادا (استان آلبرتا) و ونزوئلا و به میزان کمتری در روسیه و قزاقستان قرار گرفته است و ذخایر این کشورها کمابیش با ذخایر نفت معمولی کل جهان برابری می‌کند. البته تنها کشور کانادا صنعت قابل توجهی برای استخراج ماسه‌های قیری دارد و بقیه منابع ماسه‌های قیری برداشت نمی‌شوند.
منابع شیل در ایران
شرکت ملی نفت ایران هم برنامه‌هایی را برای اکتشاف منابع شیل‌های نفتی و گازی در دستور کار دارد، بر اساس همین برنامه‌ها، در سال‌های پیش در بلوک‌های اکتشافی لرستان، وجود منابع شیل‌های گازی به اثبات رسیده است. اجرای طرح پژوهشی شناسایی و مطالعه شیل‌های گازی به‌عنوان منابع هیدروکربوری نامتعارف در منطقه لرستان در 2 سازند «گرو» و «سرگلو» در حوضه زاگرس انجام شده است.
جست‌وجو و اکتشاف ذخایر نامتعارف هیدروکربوری در بلوک‌های اکتشافی در اقصی نقاط کشور در برنامه است. بر همین اساس، منابع جدید دیگری از نفت شل در اطراف کرمان و در محدوده کویر مرکزی ایران شناسایی شده است. چندی پیش نیز، وجود منابع بزرگ هیدرات های گازی در دریای عمان به اثبات رسید كه در زیر آنها لایه‌های متعارف گازی نیز وجود دارد. هیدرات‌های گازی شامل ذخایر گازی هستند كه در بلورهای یخ و در عمق 2 هزار متری در كف دریا گرفتار شده‌اند.
شنبه ۱۷ تير ۱۳۹۶ ساعت ۰۶:۱۳
کد مطلب: 18163