روز انعقاد یک قرارداد پرحاشیه

به گزارش ميزنفت ،طرح توسعه و برداشت نفت از میدان نفتی سروش پیش از پیروزی انقلاب اسلامی هم با حضور آمریکایی‌ها و ایتالیایی‌ها اجرا شد، اما در دوران جنگ تحمیلی به علت حمله به این سکو، تولید متوقف شد تا این که در سال ١٣٧٧ شرکت انگلیسی - هلندی شل برای احیای میدان نفتی سروش و ساخت تأسیسات جدید در این میدان، قراردادی را با شرکت ملی نفت ایران امضا کرد.

شرکت شل به دلیل ویژگی‌های نفت خام سنگین سروش و نوروز و سختی انتقال آن به ساحل برای صادرات، تصمیم گرفت تا کل فرآورش را روی آب انجام دهد و نفت خام فرآورش شده را با  انتقال به یک پایانه شناور صادراتی انجام دهد. با این کار اگرچه کار انتقال و ارسال دوباره نفت حذف شد، اما کار روی سکو را سخت‌تر کرد، به طوری که همه عملیات تولید و آماده‌سازی نفت خام برای انتقال به پایانه شناور صادراتی «سورنا» و هم اکنون پایانه شناور صادراتی «خلیج فارس» و هر مسئله دیگری که در این میان وجود داشته باشد از سوی نیروهای متخصص ایرانی اجرا می‌شود.

س از پیروزی انقلاب اسلامی و پیش از تشدید تحریم‌های نفتی علیه ایران، شرکت شل نخستین حضور جدی خود در صنعت نفت ایران را با امضای قرارداد طرح توسعه میدان نفتی سروش و نوروز با شرکت ملی نفت ایران، تجربه کرد. طبق این قرارداد، مقرر شد تا شرکت شل در یک دوره 45 ماهه، یکصد هزار بشکه نفت از میدان سروش و ۹۰ هزار بشکه نفت هم از میدان نوروز تولید کند.

برآورد اولیه سرمایه‌گذاری در این قرارداد بیع متقابل، ۸۰۶ میلیون دلار بود که در آذرماه ۱۳۷۸ منعقد شد و در سال ۱۳۸۳ به بهره‌برداری رسید. البته اجرای طرح توسعه هر یک از میدان‌های سروش و نوروز به علت بی‌ملاحظگی پیمانکار دست دومش با تأخیر روبه‌رو شد و هزینه آن ۳۰۰ میلیون دلار افزایش یافت، اما سرانجام شرکت شل این میدان‌ها را به تولید رساند و تحویل داد و از ایران رفت.

زمانی که این سکوی سروش راه‌اندازی شد و شل پروژه را تحویل داد، موفق نشده بود چند ایراد از جمله نمک‌زدایی از نفت را برطرف کند؛ از این رو چند مشاور انتخاب کرد که آنها هم موفق نشدند، مشکل را برطرف کنند و سرانجام شل ایران را به علت مسائل سیاسی و تحریم ترک کرد.

نفت پرنمک سروش و نوروز فروش نمی‌رفت و روی آب مانده بود تا در نهایت با تدبیر مدیران وقت فروخته شد و بخشی از این نفت هم به پالایشگاه نفت بندرعباس منتقل شد که گفته می‌شود نفت فوق سنگین و پرسولفور این میدان موجب صدمه زدن به واحدهای فرآیندی این پالایشگاه شد. سرانجام هم با برنامه‌ریزی متخصص داخلی مشکل نمک‌زدایی از نفت میدان‌های سروش و نوروز در روی سکو برطرف شد.

یکی از ویژگی‌های سکوی سروش این است که نفت و گاز تولیدی خود را همزمان آماده و صادر می‌کند و از معدود سکوهایی است که طرح جلوگیری از سوزاندن گازهای همراه نفت (No Flaring) در آن اجرا می‌شود. بخشی از گاز همراه نفت میدان سروش، پس از استخراج و فرآورش برای نیاز توربین‌های سکو استفاده و باقیمانده آن هم پس از نم‌زدایی به سکوی ابوذر و از آنجا به جزیره خارگ ارسال می‌شود تا در تأسیسات نفتی درود و مجتمع پتروشیمی خارگ استفاده شود.

در سکوهای دیگر نفت را استخراج و فرآورش می‌کنند و برای نمک‌زادیی به خشکی می‌فرستند، اما نمک‌زدایی نفت در میدان سروش هم روی سکو انجام می‌شود. از سال 1386 میزان نمک نفت تولیدی سروش و نوروز به کمتر از 30 پی.تی.بی کاهش داده شد که این موضوع افزایش خریداران نفت تولیدی این 2 میدان در خلیج فارس را در پی داشت، با این حال از نظر فنی و فناوری‌های به کار گرفته شده در ساخت سکوهای سروش و نوروز و موضوع ازدیاد برداشت نفت از آنها، انتقادهای کارشناسی زیادی وجود دارد.

میدان نفتی سروش، در سال ١٩٦٢ میلادی کشف شد و با حفر اولین چاه S-٢ با تولید روزانه حداکثر ١٤ هزار بشکه نفت از لایه کژدمی به مرحله بهره‌برداری رسید. مساحت تقریبی این میدان حدود ٢٦٠ کیلومتر مربع است که در ٨٣ کیلومتری جنوب‌ غربی جزیره خارگ قرار دارد.طبق پیش بینی شرکت شل مقدار نفت خام درجای میدان سروش هشت تا ١١ میلیارد بشکه است که در باره این برآورد هم، نظرهای دیگری وجود دارد.

ایران پنج نوع نفت خام سبک، سنگین، نفت خام مخلوط فروزان، نفت خام سروش و نفت خام نوروز را صادر می‌کند. در این میان، نوع نفت خام میدان‌های سروش و نوروز فوق سنگین است که در دنیا شهرت دارد و هر پالایشگاهی امکان استفاده از این نوع نفت را ندارد.

رکت شل در دوران فعالیت خود ١٠ حلقه چاه افقی حفاری کرد و پس از آنها چهار چاه نیز شرکت نفت فلات قاره حفاری کرده است و هم اکنون نیز شرکت نفت فلات قاره برنامه توسعه این میدان را در دستور کار دارد.

طراحی شل در ساخت سکوی سروش در سه‌راهی ایران، کویت و عربستان بی‌نظیر است. این شرکت به دلیل گران بودن هزینه ساخت سکو و استفاده بیشتر از فضا به جای توسعه طولی در عرض پیش رفته و کارخانه‌های اصلی را در ٦ طبقه هر دو سکو تعبیه کرده و ٩ هزار مترمربع را در این مجموعه جای داده است، اما تعداد 147 پله در این سکو و بالا و پایین رفتن روزانه کارکنان از آنها، به یک چالش برای کارکنان تبدیل شده است که عموم کارکنان سکو به‌ویژه قدیمی‌ترها با مشکل زانو روبه‌رو هستند.

هم‌اکنون به طور میانگین و در حالت عادی ٧٠ تا ٨٠ نفر روی سکوی سروش و حدود 35 نفر روی سکوی نوروز حضور دارند که بیشتر آنها از زمان حضور شرکت شل در این میدان‌ها آموزش اولیه را دیده‌اند.

نفت و گاز تولیدی سکوی نوروز هم که کوچکتر از سکوی سروش است و یک مشعل روشن دارد، برای نمک‌زدایی به سکوی سروش فرستاده می‌شود. برداشت نفت خام از میدان نوروز حداقل ٥٠ سال است که ادامه دارد، پیش تر نفت میدان نوروز قدیم با خط لوله به بهرگان منتقل می‌شد.

میدان نفتی نوروز با مساحتی برابر با ۸۹ کیلومترمربع و در فاصله ۹۳ کیلومتری شمال‌غربی جزیره خارگ و در حوزه نفتی خارگ قرار دارد. میدان نوروز بیضی شکل کشیده شده طاقدیسی و جنس مخزن از نوع سنگ پایه شنی و مهم‌ترین مخزن آن بورگان است.

شل در ابتدا ٩٠ هزار بشکه نفت از نوروز برداشت می‌کرد، این میدان ١٧ حلقه چاه دارد که بدون پمپ‌های درون چاهی و به‌طور کامل طبیعی فعال هستند. گاز همراه نفت این میدان به سکوی سروش ارسال و آب آن جدا و به جزیره خارگ ارسال و نفت آن هم برای صادرات به پایانه شناور صادراتی خلیج فارس منتقل می‌شود.

وسعه این میدان در دستور کار قرار دارد و قرار است چاه‌های جدیدی در آن حفاری شود. البته پس از رفتن شل از ایران، بررسی‌های فنی نشان داد که نوروز توان افزایش تولید دارد، به همین منظور، تعدادی از چاه‌های نوروز قدیم باز شد که حدود هشت هزار بشکه در روز از تولید نفت نوروز از این چاه‌هاست.

یکی از انتقادهایی که به مهندس زنگنه، وزیر نفت، می‌شود، این است که چرا در زمان ایشان به جای تمرکز بر توسعه میدان‌های مشترک خلیج فارس همچون لایه نفتی پارس جنوبی و بکارگیری شرکت‌های خارجی در توسعه آنها، توسعه میدان‌های مستقلی همچون سروش و نوروز، كه نفت سنگين و پرسولفور دارند را در دستور کار قرار داد.