ترامپ چگونه چهره خاورمیانه را تغییر داد؟

به گزارش میزنفت ، در اواسط پاییز گذشته و در مرز مشترک عراق و سوریه، صدها جنگجوی شبه نظامی، پرچم های خود را در آسمان می چرخاندند. آنان جنگی دشوار و نیابتی را با پشتیبانی ایرانی ها، با پیروزی پشت سر گذاشته و اینک اتصال مناطق جنگ زده و بازپس گرفته شده از داعش را جشن گرفته بودند.

اما این اتفاق را باید کابوسی برای دشمنان ایران دانست. ایرانی ها هم اکنون کنترل مناطق شمالی عرب نشین خاورمیانه و از مرزهای غربی ایران تا سواحل دریای مدیترانه را در دست دارند.

پیروزی های سیاسی ایرانی ها را باید شکستی برای سیاست خارجی ایالات متحده دانست. رییس جمهور کنونی ایالات متحده که با شعار کنترل ایران و برهم زدن برنامه های اوباما برای نزدیک شدن به تهران به قدرت رسیده بود، به صورتی ناخواسته، زمینه قدرتمندتر شدن جمهوری اسلامی در منطقه را فراهم کرده است.

همه به خاطر داریم که نابودی دولت داعش در صدر برنامه های دونالد ترامپ قرار داشت. نیروهای نظامی کشورش نیز برای تحقق اهداف ترامپ به سوی خاورمیانه گسیل شده اند. بدین ترتیب، سیاست های ایالات متحده در منطقه، سردرگم و پرتناقض بوده و باعث بهت متحدان واشنگتن شده است.


قدس، پایتخت جدید؟

در دسامبر گذشته، با پذیرش شهر قدس به عنوان پایتخت رژیم اسراییل، با وجود مخالفت متحدان عرب آمریکا به ویژه عربستان سعودی و اردن، ترامپ قمار بزرگی را آغاز کرده است.

در بسیاری از کشورهای دنیا، راه پیمایی های گسترده ای علیه این تصمیم برپا شد.

این اقدام ترامپ، دورنمای فرآیند صلح اعراب و اسراییل را در هاله ای از تردید فرو برده است.

محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین می گوید: آمریکایی ها به جای نقش بازی کردن به عنوان داور به وسط میدان مسابقه آمده اند و در حال بازی به نفع اسراییلی ها هستند. ما این نقش آفرینی را نمی پذیریم. آنها با چرخش به سوی اسراییل، انحرافات خود را علنی کرده اند.

رویکرد کنونی ترامپ در مساله پایتخت اسراییل، خشم بازیگران خاورمیانه نظیر رجب طیب اردوغان در ترکیه، حسن روحانی در ایران، عبداله دوم در اردن و امیر تمیم ثانی در قطر را برانگیخته است.

در همین حال، بسیاری از کارشناسان، تغییر پایتخت اسراییل را بر خلاف قوانین حقوقی بین المللی می دانند.

 هم اکنون سفارتخانه های ایالات متحده در هشت کشور خاورمیانه به ویژه مصر، ترکیه، اردن و عربستان سعودی سفیر ندارد. وزارت خارجه ایالات متحده نیز از موقعیت لرزانی برخوردار است و آینده مشخصی برای رکس تیلرسون با حذف بسیاری از کارشناسان نخبه، قابل تصور نیست.

دولت ترامپ از روزهای نخست از مشورت با دیپلمات های مجرب و متخصص در مورد مسایل خاورمیانه سرباز زده است. ترامپ بر صندلی رانندگی خاورمیانه جای گرفته و به انتقادات کارشناسان توجهی ندارد.

در دوره ریاست جمهوری ترامپ، نزدیک ترین متحد عرب وی، شاهزاده 32 ساله سعودی، محمد بن سلمان است. این ولیعهد جوان، رویکردهایی لیبرال را در پیش گرفته و اعطای اجازه رانندگی به زنان و بازگشایی سینماها در عربستان سعودی، تصویر گذشته از این کشور را دگرگون کرده است.

محمد بن سلمان، مهمترین عامل جنگ فاجعه آمیز یمن، تحریم ناکارای قطر و به دنبال آن نزدیک تر شدن دوحه به تهران، استعفای ناموفق سعد حریری نخست وزیر لبنان و دستگیری میلیاردر بانکدار و قدرتمند اردنی-فلسطینی صبیح المرسی بوده است.

در شرایط کنونی، ممکن است دولت های مخالف عربستان با تشکیل یک جبهه جدید، صحنه بازی را دگرگون کنند.

در مقابل، آمریکایی ها ممکن است با همکاری عربستان و اسراییل، جبهه جدیدی برای مقابله با قدرت فزاینده ایران تشکیل دهند. پس از گذشت چند دهه تلاش برای تحریم و به انزوا کشاندن دیپلماتیک ایران، موفقیت چندانی در این مسیر به دست نیامده است. همچنین در شرایط کنونی، صلح فلسطینی ها و اسراییلی ها، دشوارتر از همیشه شده است.


تقویت جایگاه روس ها

همزمان با قدرتمندتر شدن و افزایش تاثیرگذاری ایرانی ها در حوزه منطقه ای، شاهد رشد حضور خرس‌ها در خاورمیانه هستیم. در سپتامبر سال 2015 میلادی، عملیات روس ها برای حفظ بشار اسد آغاز شد و نیروهای هوایی و زمینی روسیه در کنار نیروهای ایرانی، عراقی و حزب اله لبنان، تلاش کردند تا جبهه دولت در جنگ داخلی این کشور آشوب زده را تقویت کنند. در آخرین ماه های سال 2017 میلادی، پوتین توانست اعلام کند عملیات پایان یافته و با حضور غیرمنتظره در پایگاه هوایی حیمیم سوریه، از آغاز خروج تدریجی نیروهای نظامی مسکو خبر داد.

در همین حال، روسیه در حال بهبود روابط با ترکیه به عنوان یکی از اعضای پیمان ناتو است. مسکو و آنکارا، مهمترین حامیان گفتگوهای صلح سوریه در آستانه قزاقستان بوده اند. رویدادی که در آن، آمریکایی ها در بهترین حالت یک ناظر منفعل بوده اند.

این دو کشور قراردادی را امضا کرده اند که براساس آن سامانه موشکی دفاع هوایی اس-400 به ترکیه واگذار خواهد شد.

البته با حمایت ایالات متحده از نیروهای کرد مبارزه کننده با داعش در شمال سوریه، شاهد تیره شدن روابط آنکارا و واشنگتن بوده ایم. ترکیه معتقد است مهمترین شعبه گروه جدایی طلب پ.ک.ک در سوریه مستقر است. این گروه از سال 1984 میلادی به دنبال جدایی از ترکیه و تشکیل دولت مستقل کرد هستند.


بحران های مداوم در راه است

با نگاهی به سیاست های ایالات متحده در خاورمیانه در سال های گذشته، شاهد رویکردهای سردرگمی هستیم. مثلا اوباما در برابر کاربرد سلاح های شیمیایی در سوریه نتوانست اقدام اثربخشی انجام دهد. همچنین با وجود تجهیز مخالفان دولت بشار اسد، وی نتوانست سرنگونی دولت بشار اسد را محقق کند.

در همین حال، باید به خاطر داشت که دولت ترامپ وارث معاهده برجام یا وضعیت درهم پیچیده بیت‌المقدس است. دولت وی خواهان در پیش گرفتن رویکردی تهاجمی در برابر ایران است.

در شرایط کنونی، روابط ترامپ با متحدان اروپایی واشنگتن در بدترین وضعیت خود قرار دارد. بدین ترتیب ترامپ و رهبران عربستان در مناطق مختلف خاورمیانه به دنبال دستیابی به اهداف خود و رویارویی با بحران هایی هستند که خود ایجاد نموده اند. البته روسیه در کنار ترکیه و ایران توانسته است به دستاوردهای بزرگی در این منطقه دست یابد.

سیاست های مسموم کننده ترامپ در خاورمیانه در سال 2017 میلادی با داشتن آثار فاجعه آمیز بلندمدت، منتقدان زیادی دارد. اما آیا در سال 2018 میلادی، شاهد ترمز گرفتن وی خواهیم بود؟


نویسنده: بن ویدیمن
منبع: NEWSWEEK
مترجم: محسن داوری