سود صفر، نتیجه صادرات گاز به چین و اروپا

ميزنفت/ بخش پیش رو سومین بخش از گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس درباره موضوع صادرات گاز است. در بخش نخست به بیان کلی وضعیت صنعت گاز و تکالیف قانونی پرداخته شد که در این گزارش وضعیت فعلی بازار گاز جهان مورد ارزیابی قرار گرفته است. در بخش دوم نیز به مقایسه صادرات گاز از طریق خط لوله و ال ان جی پرداخته شد. بخش سوم پیش روی شماست:

همانطور که گفته شد، به دلیل ماهیت منطقه‌ای بازار گاز، بر خلاف نفت قیمت این حامل انرژی در نقاط مختلف جهان متفاوت است. در حال حاضر سه شاخص قیمتی اصلی برای گاز در سطح جهان وجود دارد که مطابق نمودار 9 عبارتند از:


نمودار 9. شاخص‌های اصلی قیمت گاز در جهان



الف) شاخص گاز بازار آمریکا (هنری هاب): در هنری هاب، قیمت گاز به‌صورت رقابتی و در بازاری آزاد تعیین می‌شود و فقط تابع عرضه و تقاضای گاز است. درحال حاضر آمریکا با مازاد عرضه گاز روبرو است؛ بنابراین قیمت هنری هاب آمریکا ارزان‌ترین شاخص قیمت گاز در سطح جهان است[1].

ب) شاخص ال.ان.جی وارداتی ژاپن (شاخص بازار شرق آسیا): به‌دلیل محدود بودن ژاپن به واردات ال.ان.جی جهت تأمین نیاز خود، این کشور ناچار است قیمت بالاتری را برای خرید گاز به صادرکنندگان این محصول پیشنهاد دهد تا بتواند گاز خود را تأمین نماید؛ بنابراین قیمت ال.ان.جی وارداتی ژاپن معمولاً بالاترین قیمت در جهان است.

ج) شاخص گاز اروپا: به‌دلیل اینکه کشورهای اروپایی گزینه‌های متعدد واردات گاز هم به روش خط لوله و هم به روش ال.ان.جی دارند؛ قیمت گذاری گاز در این قاره معمولاً از قیمت ال.ان.جی ژاپن ارزان‌تر و از قیمت گاز هنری هاب گران‌تر است. دو شاخص عمده بازار اروپا NBP انگلستان (با مکانیزم عرضه-تقاضا) و شاخص قرارداد بلندمدت وارداتی آلمان هستند.

نکته مهمی که در مورد قیمت‌گذاری گاز وجود دارد آنست که بجز در بازار هنری هاب آمریکا و NBP انگلستان، در عمده بازارها و قرارادادهای گاز، قیمت این حامل انرژی به نحوی با نفت و فرآورده‌های آن مرتبط[2] است و با یک تأخیر زمانی مشخص از آن پیروی می‌کند. نمودار 9 نیز این موضوع را به خوبی نشان می‌دهد. همانطور که مشخص است قیمت گاز در سال 2015 به‌شدت کاهش یافته که ناشی از کاهش قیمت نفت در نیمه دوم سال 2014 بوده‌ است.

با توجه به اینکه قیمت خرید گاز در بازارهای مختلف صادراتی متفاوت است، سود خالص حاصل از صادرات این منبع انرژی بایستی معیار تعیین بازار مطلوب برای صادرات گاز قرار گیرد. جدول 4 سود خالص حاصل از صادرات گاز به بازارهای مختلف جهان که حاصل کسر هزینه‌های انتقال گاز به روش‌های مختلف از قیمت خرید گاز در مقصد است، را نشان می‌دهد.
 
1-3. جمع‌بندی تحلیل اقتصادی
با توجه به مقایسه اقتصادی صادرات گاز به روش خط لوله و ال.ان.جی، نکات زیر به‌عنوان جمع‌بندی ارائه می‌شود:

1. صادرات گاز چه به روش خط لوله و چه به روش ال.ان.جی، فرایندی هزینه‌بر است که علیرغم نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه بالا، سود کمی را عاید کشور می‌کند. برمبنای جدول 4 در قیمت‌‌های فعلی نفت (نفت 50 دلاری)، سود خالص حاصل از صادرات گاز به بازارهای صادراتی ایران، بین 0-10 سنت بر مترمکعب است. سود خالص صادرات گاز در بهترین حالت (بازار منطقه) حدود 35% است. این در حالی است که در همین شرایط، سود خالص عایدی از صادرات هر بشکه نفت خام (با احتساب 10 دلار هزینه تولید برای هر بشکه) حدود 40 دلار است که سهم آن از کل قیمت حدود 80% است. بنابراین می‌توان اینچنین نتیجه گرفت که به‌دلیل هزینه‌های بالای انتقال گاز (چه با خط لوله و چه به روش ال.ان.جی) اولویت مصرف گاز بایستی مصارف داخل کشور باشد و نه صادرات آن. رویکردی که خوشبختانه تاکنون نیز کشور بدان پایبند بوده است.[3] مقایسه سهم سود خالص حاصل از صادرات گاز و نفت و در قیمت‌های مختلف نفت در نمودار 10 ارائه شده است.


نمودار 10. مقایسه سهم سود خالص حاصل از صادرات نفت و گاز در قیمت‌ نفت 100 دلاری و 50 دلاری



الف) در قیمت‌های فعلی نفت (زیر 50 دلار): در فواصل بالای 3000 کیلومتر، صادرات گاز (خط لوله یا ال.ان.جی) گزینه مطلوبی برای کشور از لحاظ اقتصادی نیست؛ چراکه سود خالص صادرات هر مترمکعب گاز حداکثر 8 سنت و در بیش‌تر موارد صفر خواهد بود.

ب) در قیمت‌های بالای نفت (بالای 100 دلار): در قیمت‌های بالای نفت، سود خالص حاصل از صادرات گاز افزایش می‌یابد و بنابراین صادرات گاز در قیمت‌های بالای نفت به‌ویژه به بازار منطقه و شرق آسیا اقتصادی‌تر است. اما بایستی به این نکته توجه کرد که در حال حاضر نه در بازار منطقه و نه در بازار شرق آسیا، امکان عقد قراردادهایی با قیمت‌های گاز ارائه شده در جدول 4 وجود ندارد. اولاً در بازار منطقه، قیمت گاز در قرارداد ایران - ترکیه به نحوی است که در قیمت‌های پایین نفت، قیمت‌های متعارف در منطقه را داراست اما در قیمت‌های بالای نفت به‌دلیل شیب بالای فرمول آن به یک قرارداد جذاب مبدل می‌شود.

با توجه به شرایط بازار گاز منطقه پیش‌بینی می‌شود قراردادهای آتی صادرات گاز ایران با کشورهای منطقه در قیمت‌های بالای نفت نیز قیمتی پایین‌تر از قیمت قرارداد با ترکیه (45 سنت) داشته‌ باشند. ثانیاً در بازار ال.ان.جی شرق آسیا نیز به‌دلیل افزایش عرضه ال.ان.جی در جهان و اشباع بازار آن، پیش‌بینی می‌شود قراردادهای آینده کشورهای این حوزه دارای قیمت پایین‌تری نسبت به قراردادهای فعلی باشنند بنابراین در قیمت‌های بالای نفت اگرچه صادرات گاز سود خالص نسبتاً بالایی را نصیب کشور می‌کند اما این سود قطعاً کمتر از میزان محاسبه شده در جدول 4 خواهد بود.

 
 

يکشنبه ۲۸ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۱۰:۲۹