ماجرای حذف دلار در اوپک

به گزارش میز نفت، ماجرای کاهش نفوذ دلار در معاملات نفتی، از دهه 80 میلادی شروع شد؛ سالهایی که دلار به عنوان ارز مرجع جهان نفت آقایی می کرد و کاملا جای خود را در بازارهای نفتی باز کرده بود. بسیاری قدرت گرفتن دلار را مرهون سیاست های ریچارد نیکسون رئیس جمهور آمریکا در دهه 70 میلادی می دانند که با نقش آفرینی عربستان و ایران به اوج خود رسید. 

پس از فروپاشی استاندارد طلای «برتون وودز» در اوایل دهه 70 میلادی، ایالات متحده با عربستان سعودی توافق کرد تا استاندارد قیمت‌گذاری نفت، دلار باشد. بواسطه این توافق، سیستم پترو دلار همراه با تغییر نرخ های ارز همسان و ارزهای مورد حمایت طلا به رژیم هایی با نرخ شناور و بدون پشتوانه، متولد شد.

دولت نیکسون در مواجهه با افزایش تورم، بدهی‌های ناشی از جنگ ویتنام، روند فزاینده هزینه‌های داخلی و توازن مداوم کسری پرداخت‌ها، در آگوست 1971 تصمیم گرفت به طور ناگهانی و تکان دهنده‌ای به قابلیت تبدیل دلار آمریکا به طلا خاتمه دهد. در پی این شوک نیکسون، جهان پایان دوره طلا را تجربه کرد و سقوط آزاد دلار آمریکا در میان تورم فراینده رخ داد.

از طریق توافق نامه‌های دو جانبه با عربستان سعودی که از سال 1974 آغاز شد، ایالات متحده موفق شد اعضای اوپک  را متقاعد کند تا فروش نفت به دلار را آغاز کنند؛ عربستان و سایر کشورهای عربی در قبال صورتحساب نفت در واحد پولی دلار، نفوذ ایالات متحده در درگیری‌های اسرائیل و فلسطین را همراه با کمک نظامی آمریکا در یک فضای سیاسی به شدت نگران کننده، حمایت کردند که حمله شوروی به افغانستان، سقوط شاه ایران و جنگ ایران و عراق در آن دیده می‌شد. بواسطه این توافق نامه سودمند و متقابل، سیستم پترو دلار شکل گرفت.

با این وجود، در اواخر دهه 80 میلادی، معمر قذافی دیکتاتور لیبی از لزوم کنار گذاشتن دلار گفت؛ پس از او، دشمنش یعنی صدام حسین رئیس جمهور عراق این ایده را مطرح کرد که البته با بی توجهی اکثر بازیگران اصلی جهان نفت همراه شد. 

چند سال بعد، یعنی وقتی محمود احمدی نژاد رئیس جمهور ایران شد، این ایده دوباره جان گرفت؛ احمدی نژاد به همراه هوگو چاوز رئیس جمهور ونزوئلا، با حمله به سیاست های بین المللی آمریکا، دلار را نشانه رفتند تا شاید با کنار گذاشتن این ارز از روند معاملات نفت، ضربه بزرگی به دلار بزنند.

پاییز 1389 که اجلاس سران اوپک در ریاض برگزار شد، محمود احمدی نژاد گفت کشورهای اوپک باید سبدی از ارزهای دیگر را برای معاملات نفت انتخاب کنند و حتی قیمت گذاری نفت را در بورسی واحد انجام دهند. او در این اجلاس گفت: دلار اکنون قدرت خود را از دست داده و در سراشیبی سقوط قرار گرفته است. اگر اوپک پول واحدی تعریف کند، همه ملت‌های دنیا سود خواهند کرد، چرا که این پول پرقدرتی خواهد بود.

هوگو چاوز رئیس جمهور ونزوئلا هم مدام از جایگزینی ارزهای دیگر به جای دلار می گفت و به برنامه سه کشور ونزوئلا، ایران و روسیه اشاره می کرد. وی گفت: ما طرح حذف دلار از معاملات نفتی را در نشست سازمان کشور های صادر کننده نفت (اوپک) به بحث گذاشته ایم.

با وجود این تلاش ها، اما هیچ اتفاقی برای پترودلار رخ نداد و در نهایت، هیچ کشوری به سمت کاهش نقش دلار در معاملات نفتی خود پیش نرفت؛ گرچه برخی کشورها در معاملات دو طرفه با شرکای خود، بخشی از معاملات را با ارزی جز دلار انجام دادند اما همه چیز در دست دلار باقی ماند. 

دوشنبه ۲۷ شهريور ۱۴۰۲ ساعت ۱۵:۲۹