واردات چراغ خاموش بنزین از ترکمنستان

به گزارش میز نفت، افزایش 10 میلیون لیتری مصرف بنزین طی یک سال گذشته، ایران را به واردکننده بنزین تبدیل کرده است هرچند که اخبار رسمی دراین‌باره منتشر نمی‌شود. منابع آگاه گفته‌اند روند واردات بنزین از برخی کشورهای همسایه به‌ویژه ترکمنستان آغاز شده و از سوی دیگر، برخی پتروشیمی‌ها نیز تولید بنزین را از سر گرفتند تا مبادا، کشور دچار محدودیت شود.

نخستین باری که موضوع کنترل مصرف بنزین در دستور کار قرار گرفت به سال پایانی دولت اصلاحات برمی‌گردد؛ در سال 1383 طرح آزمایشی کوپن بنزین در استان سیستان و بلوچستان اجرایی شد، پس از تجزیه نتایج حاصل‌شده از بنزین کوپنی، ایده تدوین سیستم مدیریت هوشمند مصرف سوخت روی میز آمد و درنهایت، دولت بعدی در سال 1386 سهمیه‌بندی بنزین را آغاز کرد.

این روند تا دولت یازدهم ادامه داشت تا اینکه وزارت نفت از پاستور خواست به پایان عمر این سیستم رأی دهد؛ گرچه این درخواست به تائید هیئت‌وزیران رسید ولی مجلس شورای اسلامی آن را ابطال کرد. دولت هم کارت سوخت و سیستم را حفظ کرد ولی سهمیه‌بندی را کنار گذاشت تا عملاً کارت سوخت، هیچ کارآیی نداشته باشد.
 
*بازگشت به دوران پرم مصرف
در همان دوران، مصرف بنزین روند صعودی گرفت و به بیش از 100 میلیون لیتر افزایش یافت ولی خبری از واردات نبود؛ زیرا با به مدار آمدن پروژه‌های افزایش ظرفیت پالایشگاه‌های قدیمی از یک‌سو، و بهره‌برداری از پالایشگاه 420 هزار بشکه‌ای میعانات گازی از سوی دیگر، تولید داخل پاسخگوی مصرف بود.

بااین‌وجود، سهمیه‌بندی بنزین در سال 98 دوباره اجرایی و ماحصلش،به کاهش 25 میلیون لیتری مصرف منجر شد. با مازادی که برای تولید این فراورده نفتی به وجود آمد، صادرات بنزین توانست بخشی از نیازهای مالی دولت را تأمین کند ولی این پایان کار نبود.

بیژن زنگنه وزیر وقت، همان روزها گفت که نمی‌توان به صادرات بنزین امید بست زیرا روند مصرفی افزایش خواهد یافت و دوباره باید به فکر واردات بود. 
 
*شکاف تولید و مصرف
در سال 1400 که دولت سیزدهم روی کار آمد، جواد اوجی وزیر نفت گفت که میزان مصرف بنزین حدود 95 میلیون لیتر در روز است. البته او در آذر سال گذشته عنوان کرد اگر کرونا نبود، مصرف بنزین به 120 میلیون لیتر در روز می‌رسید درحالی‌که توان تولید کشور، 106 میلیون لیتر است.

اما آمارهای رسمی از سوی شرکت ملی پالایش و پخش می‌گوید در شش‌ماهه نخست سال جاری، میزان مصرف بنزین به‌طور میانگین 105 میلیون لیتر در روز بوده است؛ این عدد در حالی برای کشور هزینه آفریده که نگاهی به عملکرد پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس، نشان می‌دهد تولید بنزین در بزرگ‌ترین پالایشگاه کشور هم کاهش‌یافته است.

اندیشکده سولوشن که یکی از مراکز مهم تحقیقاتی در حوزه انرژی ایران است، در گزارشی آورده است:« کاهش ۱۱ درصدی تولید بنزین پالایشگاه ستاره در سال گذشته، با توجه به سهم حدود 40 درصدی این پالایشگاه در تولید بنزین کشور، عاملی مهم در کاهش تولید بنزین  نسبت به سال‌های اخیر بوده است.»
 
*راهکارهایی برای تأمین بنزین
دراین‌باره باید گفت دولت برای تأمین نا ترازی تولید و مصرف این فرآورده نفتی، چهار راهکار اصلی را می‌تواند به کار بگیرد؛ نخست احداث پالایشگاه‌های جدید، دوم تغییر قیمت آن برای کاهش مصرف، سوم بهینه‌سازی مصرف از طریق همکاری با خودروسازان و شهرداری‌ها و درنهایت راهکار چهارم که به واردات بنزین ختم می‌شود.

گرچه دولت تفاهم‌نامه و قراردادهایی را برای ساخت سه پالایشگاه امضا کرده است اما این قراردادها به‌قدری سنگین و نیازمند منابع مالی است که بدون تردید، تا کمتر از 5 سال آینده نمی‌توان به بهره‌برداری از آن‌ها امید داشت.

درباره راهکار دوم هم باید گفت با توجه به وضعیت اقتصادی مردم و محدودیت‌های ایجادشده برای معیشت جامعه، بسیار بعید است دولت به سمت افزایش قیمت حرکت کند؛ همچنین در خصوص راهکار سوم باید پذیرفت این راهکار سال‌هاست که مطرح بوده اما هیچ‌گاه به موفقیت نرسیده است.

پس طبیعی است دولت به سمت واردات بنزین و حتی تولید این فراورده از پتروشیمی‌ها روی بیاورد؛ کما اینکه یک منبع آگاه می‌گوید واردات بنزین کلید خورده و مبدأ آن ترکمنستان است. از سوی دیگر، تولید بنزین در پتروشیمی‌ها هم آغاز شده و رئیس سازمان استاندارد هم با تائید آن، گفته البته این بنزین استاندارد است.