چرا سوآپ گاز ترمنستان ناقض منافع ملی است؟

وحید حاجی‌پور | ایران می خواهد سوآپ گاز ترکمنستان به آذربایجان را دو برابر کند و در مراحل بعدی، این حجم را افزایش دهد؛ به این اتفاق هم به چشم یک دستاورد نگاه می کند که در خلال اجرای آن، ترانزیت فی دریافت می کند. وزارت نفت با مانور روی این موضوع، احیای سوآپ گاز ترکمنستان را یک دستاورد بزرگ در حوزه دیپلماسی انرژی می داند در حالی که سوآپ گاز، در بلند مدت به ضرر منافع جمهوری اسلامی ایران است.

دولت ایران می خواهد گاز ترکمنستان را به آذربایجان برساند تا این کشور، گاز ترکمن ها را صادر کند و به ترکیه برساند. ترکمنستان چیزی جز گاز برای صادرات ندارد و بیش از 80 درصد درآمدهای این کشور، به صادرات گاز وابسته است. مشتریان اصلی گاز ترکمن ها شامل سه کشور ایران، چین و روسیه است که هر یک از این کشورها، قراردادهای مختلفی را با عشق آباد امضا کرده اند.

در دوران وزارت زنگنه، وزارت نفت در یک اشتباه استراتژیک قرارداد واردات از ترکمنستان را لغو کرد تا این کشور به دنبال مشتریان دیگری باشد؛ تنها دو گزینه اصلی برای ترکمنستان وجود داشت: چین و روسیه. هرچند که این کشور برای اجرای خط لوله ترنس کاسپین تلاش ویژه ای کرد تا گاز خود را به آذربایجان رسانده و در نهایت صادرکننده گاز به اروپا باشد، اما مجموع این تلاش ها تا به امروز راه به جایی نبرده است.
تنها راه اتصال گاز ترکمنستان به بازار اروپا، یا روسیه است یا اذربایجان؛ وضعیت روسها که مشخص است، می ماند آذربایجان که عمده گاز تولیدی خود را به ترکیه صادر می کند و به دنبال هدایت گاز خود به اروپاست. ترکمنها نمی توانند به صورت مستقیم به آذربایجان گاز بدهند پس از موقعیت ایران بهره برداری کرده و گاز خود را از طریق قرارداد سوآپ با تهران، به نخجوان می رسانند.

در این معادله چهار طرفه، ترکمنستان از بن بست خارج شده و قدرت آذربایجان برای نفوذ گازی خود در منطقه افزایش می یابد؛ ترکیه هم با کشیدن 80 کیلومتر خط لوله از نخجوان به خاک حود، به عنوان ایستگاه بعدی دریافت گاز، از همه خوشبخت تر خواهد بود و در این میان، ایران متضرر اصلی خواهد بود که در قبال دریافت چند سنت ناقابل در ازای قرارداد سوآپ، درآمد کسب می کند.

این اقدام جمهوری اسلامی ایران بطور کامل در تضاد با منافع ملی کشور است چراکه سه سال دیگر، قرارداد صادرات گاز ایران به ترکیه پایان می یابد؛ ترکها که همواره از گران فروشی گاز ایران شکایت کرده اند، به دنبال گاز ترکمنستان هستند چرا که می توانند با قیمتی ارزان تر از گاز ایران، خریدار گاز ترکمن ها باشند.

از سال 2017 میلادی، فروش گاز تركمنستان به ایران تعلیق شده است این اتفاق یكی از دلایلی بوده كه كارشناسان معتقدند، اردوغان با استفاده از آن خواهان تحكیم روابطش با عشق‌آباد است. آذربایجان و ترکیه که روابط نزدیکی با هم دارند، در حال جذب ترکمنستان به پازل خود هستند و عشق آباد هم که چاره ای جز فروش گاز ندارد، با این دو کشور همراه شده است.

این در حالی است که ترکیه چندی پیش رسما اعلام کرد آماده است گاز ترکمنستان را به اروپا برساند و اروپا هم این کشور را بخشی از برنامه های خود برای کاهش وابستگی به گاز روسیه اعلام کرده است. 

جالب است بدانیم ترکمنها در سال 96 به ایران پیشنهاد دادند تا واسطه صادرات گاز به ترکیه شود که با مخالفت دولت وقت مواجه شد؛ حمیدرضا عراقی مدیرعامل شرکت ملی گاز در تاریخ 2 آبان 96 گفت:« ما مخالف فروش گاز کشور رقیب به ترکیه از طریق عملیات سوآپ هستیم». حالا اما دولت سیزدهم، به دست خود منافع کشور را در معرض خطر قرار داده است آن هم با برچسب دیپلماسی فعال در حوزه انرژی، می خواهد به رویای گازی اردوغان جامه عمل بپوشاند. 

برنامه ای که احمد اسدزاده معاون بین الملل وزارت نفت برای کشور چیده است، منافع کشور را بر باد می دهد؛ معاون وزیری که سابقه فعالیت در شورایعالی امنیت ملی کشور دارد اما این روزها، امنیت کشور را فدای رویاپردازی های آذربایجان و ترکیه کرده است.

يکشنبه ۲۲ خرداد ۱۴۰۱ ساعت ۱۳:۴۴