چین و هند؛ فرشته نجات پوتین

به گزارش میز نفت، ایالات‌متحده و متحدان اروپایی‌اش یک کمپین ویرانگر تحریم‌ها را علیه روسیه به دلیل جنگ اوکراین آغاز کرده‌اند و مسکو را از بازارهای مهم انرژی در زمانی که برای دامن زدن به درگیری‌های جاری به پول نیاز دارد، قطع کرده‌اند؛ اما ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، میزان معاملات خود را با غول‌های اقتصادی آسیایی، چین و هند که از پیوستن به تحریم‌ها امتناع کرده‌اند، ادامه می‌دهد.

فرض ساده است: چین و هند آنچه را که اتحادیه اروپا تا حد زیادی ممنوع کرده است، با نرخ پایین‌تری خریداری می‌کنند. دنیل فرید، سفیر سابق ایالات‌متحده در لهستان که همچنین به‌عنوان هماهنگ‌کننده برنامه تحریم‌های باراک اوباما، رئیس‌جمهور سابق آمریکا علیه روسیه به نیوزویک گفت وقتی صحبت از راه‌حل‌های تحریمی مسکو به میان می‌آید، کاملاً درست است که روی معاملات نفت با کشورهای چین و هند تمرکز کنیم. یکی از سؤالات بزرگ من و برخی از همکارانم این است که آیا ایالات‌متحده یا اتحادیه اروپا قصد دارند توانایی روسیه برای انتقال نفت خود از اروپا به چین و هند را پیچیده کنند یا خیر؟

فرید که در حال حاضر یکی از اعضای برجسته اندیشکده شورای آتلانتیک در واشنگتن است، گفت این فروش‌ها احتمالاً با تخفیف همراه خواهد بود، اما قیمت نفت به‌قدری بالاست که روس‌ها بدون تحریم‌های ثانویه که واردکنندگان شخص ثالث را هدف قرار می‌دهد، دست بالا را خواهند داشت.

وی افزود: سؤال فوری این است که چه تمهیداتی برای خرید نفت اتخاذ خواهد شد و اتحادیه اروپا و آمریکا چه محدودیت‌های بیشتری می‌توانند اعمال کنند. روسیه مقدار قابل‌توجهی از درآمد خود را از دست خواهد داد، مگر اینکه چین و هند این کمبود را جبران کنند.

فرید در مورد اینکه آیا این کمبود ممکن است پوتین را متقاعد کند که محاسبات خود را در مورد مناقشه تغییر دهد، می‌گوید تحریم‌ها به‌طور کامل برای تغییر رفتار نیستند، بلکه تضعیف دشمن نیز کاربرد دارند.

لوید آستین، وزیر دفاع آمریکا ماه گذشته به خبرنگاران گفت: ما می‌خواهیم روسیه را تا حدی ضعیف ببینیم که نتواند اقداماتی را که در حمله به اوکراین پیاده کرده، انجام دهد.

فرید می‌گوید هدف این است که این پیام به کرملین برسد که به‌جای اینکه فریاد بزند چگونه اوکراینی‌ها را به‌زانو درآورید و تسلیم شویند، به سمت معامله‌ای بهتر قدم بردارند.
درحالی‌که پوتین وعده خود را برای مقاومت در برابر فشار غرب دوچندان کرده است، اثرات طولانی‌مدت محدودیت‌ها بر اقتصاد روسیه نامشخص است.

آرتیوم لوکین، معاون پژوهشی دانشکده مطالعات منطقه‌ای و بین‌المللی دانشگاه فدرال خاور دور در ولادیووستوک، به نیوزویک گفت: هیچ نشانه‌ای مبنی بر اینکه تحریم‌های غرب، روسیه را مجبور به عقب‌نشینی در اوکراین کرده است، وجود ندارد. بااین‌حال، مدتی طول می‌کشد تا تحریم‌ها به‌طور کامل اعمال شوند. هیچ‌کس نمی‌تواند با اطمینان پیش‌بینی کند که تحریم‌ها درنهایت چه تأثیری بر اقتصاد و جامعه روسیه خواهد داشت.

یکی از نتایج بالقوه، همسویی مجدد پایدار تجارت جهانی انرژی است که مسکو نقش مهمی برای پکن در نظر گرفته است؛ اما لوکین گفت اینکه روسیه بتواند نفت و گازی را که به اروپا می‌فروخت، به چین بدهد مهم‌ترین سؤالی است که اذهان را مشغول خود کرده است.

او گفت اگر روسیه راهی برای جهت‌گیری مجدد جریان نفت و گاز خود به شرق پیدا نکند، نیمی از درآمدهای صادراتی خود را تا پنج سال آینده از دست می‌دهد. برای تغییر مسیر جریان نفت و گاز به آسیا – و چین، البته، بزرگ‌ترین بازار آسیایی است – باید زیرساخت‌هایی مانند خطوط لوله و پایانه‌های بندری ایجاد شود.
 
همان‌طور که لوکین اشاره می‌کند، این تغییرات باید نسبتاً سریع اعمال شوند، زیرا تکمیل آن نوع پروژه‌ها سال‌ها طول می‌کشد. یکی از تلاش‌های خاصی که او بر آن تأکید کرد، خط لوله برنامه‌ریزی‌شده قدرت سیبری-2" بود که مکمل مسیر اصلی افتتاح‌شده در سال 2019 برای رساندن گاز بیشتر روسیه به چین بود. اگر این قرارداد تا پایان سال امضا نشود، نشانه بدی برای مسکو خواهد بود.

 تاکنون چین سابقه متفاوتی در گسترش روابط اقتصادی با روسیه از زمان آغاز جنگ اوکراین در نزدیک به 100 روز پیش داشته است. ازآنجایی‌که پکن به دنبال این است که خود را در حوزه سیاسی بی‌طرف جلوه دهد، در تجارت کلان یک حد وسط اتخاذ کرده است. از یک‌سو، چین تحریم‌های غرب علیه روسیه را محکوم کرده است و از سوی دیگر، عملاً برخی از تحریم‌هایی را که آمریکا و اتحادیه اروپا علیه مسکو اعمال کرده‌اند، رعایت کرده است.

پکن از آن بیم دارد که نقض تحریم‌ها، دسترسی این کشور به سیستم مالی جهانی که تحت سلطه ایالات‌متحده است را تحت تأثیر قرار دهد؛ بنابراین درحالی‌که شرکت‌های بزرگ‌تر چینی محتاطانه عمل می‌کنند، لوکین روندی را پیش‌بینی کرد که در آن کسب‌وکارهای کوچک‌تر چینی، آن‌هایی که در معرض دید بین‌المللی کمتر یا صفر قرار دارند، به‌عنوان مجرای تجارت چین و روسیه اهمیت فزاینده‌ای خواهند داشت.

وانگ هویائو، بنیانگذار و رئیس مرکز چین و جهانی‌شدن در پکن، توضیح داد که چرا چین با تلاش‌های اقتصادی غرب علیه روسیه مخالف بود: فکر می‌کنم چین به‌طورکلی با تحریم‌ها مخالف است، زیرا جهان همچنان از رکودهای همه‌گیر رنج می‌برد و افزایش قیمت انرژی ناشی از تحریم‌های روسیه می‌تواند میلیاردها دلار ضرر به چین وارد کند؛ همان‌طور که در چین بیش از 70 درصد انرژی به واردات متکی است. تثبیت روابط تجاری جهانی نه‌تنها برای چین، بلکه برای کل جامعه بین‌المللی ضروری بود.

وانگ گفت: چین فقط فعالیت‌های تجاری عادی با روسیه انجام می‌دهد، زیرا پکن هرگونه کمک نظامی یا اقتصادی به روسیه را رد کرده است. جهان به تجارت عادی نیاز دارد و ما باید از فرورفتن جهان در رکود ناشی از بیماری همه‌گیر طولانی‌مدت و جنگ روسیه در اوکراین جلوگیری کنیم. چین، آمریکا و اتحادیه اروپا به‌عنوان بزرگ‌ترین اقتصادهای جهان، مسئولیت اخلاقی دارند تا از بروز بحران غذایی در جهان جلوگیری کنند و صدها میلیون نفر را به فقر وادار کنند.
 
چین بزرگ‌ترین واردکننده نفت خام در جهان است که بیش از دو برابر ایالات‌متحده و تقریباً سه برابر هند نفت وارد می‌کند. گرچه دهلی‌نو کمتر از چین، نفت روسیه را می‌خرد اما به هر عنوان روسیه حساب ویژه‌ای روی این کشور بازکرده است. برهما چلنی، استاد مرکز تحقیقات سیاست در دهلی‌نو در این زمینه می‌گوید: نقش هند در استراتژی فراگیر ایالات‌متحده به واشنگتن اجازه داد تا روابط نزدیک دهلی‌نو و مسکو، ازجمله خریدهای دفاعی که شامل اس-400 روسی زمین به هوا بود را نادیده بگیرد.

علیرغم سیاست ایالات‌متحده که روسیه را وادار می‌کند به سمت چین حرکت کند، مسکو به هند کمک می‌کند تا دفاع خود را در برابر چین تقویت کند؛ درست در زمانی که بن‌بست‌های نظامی هیمالیا، شبح جنگ را نزدیک‌تر کرده است. به همین دلیل است که تأمین سامانه اس-400 یکی از نمونه‌های کمک روسیه به استراتژی بازدارندگی هند به شمار می‌رود.

نگاهی به صادرات نفت روسیه به هند نشان می‌دهد پس از جنگ اوکراین، میزان صادرات نفت این کشور به دهلی‌نو بشدت افزایش پیداکرده و شش برابر شده است.

درحالی‌که تسلیحات روسی مدت‌ها به‌عنوان ستون فقرات زیرساخت‌های نظامی هند عمل می‌کردند، پویایی که به دوران جنگ سرد بازمی‌گردد، واردات انرژی حداقل تا زمان شروع درگیری در اوکراین حداقل بوده است. از آن زمان، این واردات به طرز چشمگیری افزایش‌یافته است و ظرفیت مازاد پالایشی کشور به این معنی است که می‌تواند به‌عنوان مرکزی برای فروش محصول نهایی به غرب عمل کند.

ازنظر کارشناسان، نفت خام روسیه ممکن است به هند کمک نکند تا به‌عنوان یک‌قطب پالایشگاهی از آن بهره‌مند شود، اما برای برنامه ریزان هند ازنظر اقتصادی و ژئواستراتژیک منطقی است. هند هم مانند چین، مراقب است که روابط رو به رشد قدرت‌های اصلی جهان را متأثر روابط خود با روسیه نکند.
 
ناندان اوننیکریشنان، یکی از اعضای برجسته بنیاد تحقیقاتی آبزرور در دهلی‌نو، به نیوزویک می‌گوید: اقدامات روسیه علیه اوکراین بدون شک سناریوی ژئوپلیتیکی هند را پیچیده کرده است، اما دهلی‌نو از فرصت‌های طلایی اقتصادی که به توسعه اقتصادی این کشور کمک می‌کند، به‌راحتی چشم‌پوشی نمی‌کند. هند پالایشگاه‌هایی در بخش خصوصی و دولتی دارد که قادر به پالایش نفت روسیه هستند و تحریم‌ها هنوز مانع فروش آن‌ها در خارج از کشور نشده است.
 

دوشنبه ۱۶ خرداد ۱۴۰۱ ساعت ۰۲:۲۶