تلاش روسیه و چین برای دلارزدایی

به گزارش میز نفت، همزمان با آغاز بازی‌های المپیک زمستانی در پکن، رئیس‌جمهور پوتین با همتای چینی خود دیدار کرد و هر دو بیانیه‌ای مشترک منتشر نمودند که در آن موضع روسیه در مورد گسترش ناتو را تایید کردند. با تشدید تنش ها در امتداد مرزهای اوکراین، همسویی امنیتی بالقوه چین و روسیه، سیاستگذاران غربی را نگران کرده است. با این حال، کسانی که نگران همکاری نظامی هستند، باید مراقب باشند که همگرایی فزاینده چین با روسیه در یک جبهه دیگر - مالی و دلارزدایی - را نادیده نگیرند.

دلارزدایی به عنوان یک اولویت برای روسیه در سال 2014 ميلادي در واکنش به اعمال تحریم های غرب پس از الحاق کریمه که توانایی شرکت ها و بانک های دولتی را برای تامین مالی در بازارهای غربی محدود کرد، ظاهر شد. چین نیز پس از شروع جنگ تجاری آمریکا و چین در سال 2018 ميلادي و استفاده از اقدامات مالی تنبیهی توسط ایالات متحده، ارزش این ابتکار را دید.

از آن زمان، مسکو پیشرفت هایی در کاهش اتکای خود به دلار داشته است. موفقیت درازمدت به این بستگی دارد که روسیه چگونه از دو چالش جدید عبور کند:
1 - افزایش اتکا به یورو و در نتیجه قرار گرفتن بیشتر در معرض تحریم های اتحادیه اروپا.
2 - تبدیل یورو به روبل در حالی که دلار بر بازارهای بین المللی ارز تسلط دارد.

اگرچه پکن تاکنون به طور گسترده از این تلاش‌ها حمایت کرده است، باید دید که تا چه اندازه مایل است از مسکو در زمینه دلارزدایی پیروی کند.

 
*دلارزدایی: چرا و چگونه؟

مسکو یک شریک اولیه در پکن پیدا کرده تا از تلاش های دلارزدایی مردان يخي به عنوان بخشی از همکاری های اقتصادی در حال توسعه حمایت کند. لی کچیانگ، نخست‌وزیر چین در سال 2014 ميلادي در سفر به مسکو 38 توافقنامه را امضا کرد که همکاری‌ها را در زمینه انرژی توسعه داد و یک قرارداد سوآپ ارزی سه ساله به ارزش 150 میلیارد یوان (حدود 24.5 میلیارد دلار) ایجاد کرد. این قرارداد در سال 2017 ميلادي برای سه سال دیگر تمدید شد.

روسیه و چین در سال 2018 ميلادي پس از اعمال تعرفه های سنگین آمریکا بر کالاهای چینی و شروع جنگ تجاری آمریکا و چین، از استفاده از دلار در تجارت دوجانبه فاصله گرفتند. در حالی که مسکو قبلاً ابتکار دلارزدایی را رهبری کرده بود، پکن به سرعت استراتژی روسیه را زمانی که خطر خود را برای اقدامات مالی تنبیهی ایالات متحده درک نمود، الگوبرداری کرد.

 این شرايط راه را برای توافق سال 2019 ميلادي جهت جایگزینی دلار با ارزهای ملی در تسویه حساب های بین المللی ميان آنها ایجاد کرد. این هماهنگی مالی به روسیه کمک کرد تا اتکای خود را به دلار را در تجارت کاهش دهد. در حالی که 80 درصد از کل صادرات روسیه در سال 2013 ميلادي به دلار آمریکا بود، تنها کمی بیش از نیمی از کل صادرات آن امروز به دلار است. بخش اعظم این کاهش از طریق تجارت آنها با چین جذب شده است.

علاوه بر دلارزدایی از تجارت دوجانبه با چین، روسیه شروع به جایگزینی ذخایر دلاری خود با یوان و یورو کرده است. در فاصله سال های 2013 تا 2020 ميلادي، بانک مرکزی روسیه ذخایر دلاری خود را به نصف کاهش داد. در سال 2021 ميلادي فاش کرد که كرملين قصد دارد تمام دارایی‌های دلاری خود را به طور کامل از صندوق دارایی دولتی روسيه حذف کند و به جای آن، دارایی‌های یورو، یوان و طلا را افزایش دهد و در نتیجه یک چهارم ذخایر یوان جهان را به دست آورد.

جای تعجب نیست که پوتین اهمیت تلاش های مشترک دو کشور را در "توسعه مداوم تسویه حساب ها به ارزهای ملی و ایجاد مکانیسم هایی برای خنثی کردن تاثیر منفی تحریم های یکجانبه" در مقاله خود در شینهوا در اوایل ماه فوریه تاييد کرد.

*ارزهای جدید، چالش های جدید

با این حال، این مشارکت نابرابر است، زیرا روسیه در یافتن جایگزین هایی برای دلار پیشتاز است. در حالی که تنها 23 درصد از صادرات روسیه به چین در سال 2020 ميلادي به دلار تسویه می شد، 60 درصد از صادرات چین به روسیه همچنان به دلار بود. علاوه بر این، در حالی که روسیه برنامه‌های خود را برای ایجاد یک سیستم پرداخت بین‌المللی جدید با چین در سال 2019 ميلادي اعلام کرد كه به عنوان جایگزینی برای سوئیفت تحت سلطه ایالات متحده عمل می‌کند، پکن هنوز به طور کامل متعهد به همكاري نشده است.

پكن بانک‌های چینی را تشویق به پیوستن به سیستم روسیه نکرده است و در حال حاضر، بانک چین تنها عضو چینی این سیستم است. در نمودار يك، سهم ارزهاي مختلف در مبادلات تجاري چين و روسيه نشان داده شده است.


نمودار يك. سهم ارزهاي مختلف در مبادلات تجاري چين و روسيه

حتی اگر روسیه و چین وابستگی خود به دلار را به میزان قابل توجهی کاهش دهند، ارزهای جدید، مجموعه جدیدی از چالش ها را به همراه خواهند داشت. پوتین نیز به همین میزان اعتراف کرده است. با حرکت رو به جلو، تلاش‌های دلارزدایی با دو چالش دیگر روبرو خواهد شد.

اول، همانطور که نمودار بالا نشان می دهد، یورو دلار را از بین برد تا به ارز غالب در تجارت دوجانبه تبدیل شود. در حالی که استفاده از یورو باعث کاهش قرار گرفتن روسیه در برابر تحریم های ایالات متحده می شود، اما اقتصاد روسیه را در برابر تحریم های اتحادیه اروپا محافظت نمی کند. در حال حاضر، اتحادیه اروپا 150 تحریم علیه نهادها و افراد در روسیه تصويب کرده است و قصد خود را برای اعمال تحریم های بیشتر در صورت ادامه تجاوزات روسیه در اوکراین اعلام کرده است.

دوم، با توجه به تداوم برتری دلار به عنوان وسیله مبادله در بازارهای ارز بین‌المللی، همانطور که ایران چند سال پیش آموخت، احتمالاً فروش یورو در ازای روبل بدون عبور از دلار دشوار خواهد بود. مگر اینکه کشورها بتوانند قراردادهای سوآپ ارز را بین خود و سایر کشورها گسترش دهند یا جایگزین هایی مانند ارز دیجیتال بانک مرکزی ایجاد کنند که دلار را دور می زند. این دخالت غیرمستقیم دلار آمریکا، توانايی دلارزدایی را کاهش می دهد.

با این وجود، مدتی طول می کشد تا ارز دیجیتال بانک مرکزی ايالات متحده نقش دلار را در پرداخت های بین المللی به چالش بکشد. پکن و مسکو همچنین برای متقاعد کردن سایر کشورها برای جایگزینی دلار با روبل یا یوان بی ثبات تر تلاش خواهند کرد.


*مسیر حرکت رو به جلو

از آنجایی که دو کشور قصد دارند تجارت دوجانبه را در کوتاه مدت افزایش دهند، بیش از هر زمان دیگری مهم است که ایالات متحده و اتحادیه اروپا سیاست تحریمی خود را در قبال روسیه هماهنگ کنند.

ادامه هماهنگی فراآتلانتیکی، مزایای دور شدن از دلار به سمت یورو را محدود خواهد کرد و قدرت ابزارهای مالی را در مجموعه ابزار ایالات متحده حفظ خواهد کرد. اگر روسیه مبادلات تجاری خود با چین را دلارزدایی کند و ذخایر دلاری را با ارزهای دیگر جایگزین نمايد، تحریم اقتصاد اين كشور با دشواري هايي روبرو خواهد بود.

اگرچه روسیه و چین موفق به همکاری در زمینه دلارزدایی تجاری شده‌اند، اما عدم همسویی اهداف آنها احتمالاً باعث کاهش بیشتر دلارزدایی می‌شود. روسیه فعالانه در حال ارائه ابتکارات جدید برای کاهش ارزش تجارت و معاملات است، اما چین در هر دو زمینه تمایل چندانی ندارد. با توجه به اینکه سه پنجم صادرات چین به روسیه همچنان تحت سلطه دلار است و بانک های چینی هنوز برای پیوستن به سامانه ارزي روس ها عجله ندارند، باید دید که چین تا چه اندازه مایل است از برنامه دلارزدایی كرملين پیروی کند.


منبع: Atlantic Council

 

سه شنبه ۳ اسفند ۱۴۰۰ ساعت ۱۱:۰۵