دلایل وابستگی اروپا به گاز روسیه

به گزارش میز نفت، روابط سیاسی اروپا و روسیه به کمترین میزان در چند دهه اخیر رسیده است. در ماه های آینده، تصمیم پوتین برای صدور و یا عدم صدور گاز به دولت‌های اروپایی تعیین خواهد کرد که آنها چگونه زمستان خود را پشت سر خواهد گذاشت. در یک دهه گذشته، اتحادیه اروپا تلاش زیادی برای کاهش وابستگی به گاز روسیه و افزایش منابع تامین گاز مورد نیاز خود برای کاهش آسیب پذیری انجام داده است. تامین گاز طبیعی اروپا به یکی از عوامل اختلاف نظر میان ایالات متحده و رهبران قاره سبز تبدیل شده است. اکنون پوتین احتمال افزایش صادرات گاز را در نظر گرفته، اما تردیدهایی وجود دارد. 

1. اروپا چقدر آسیب پذیر است؟ 

بحران عرضه در ماه اکتبر، درک روشنی از وابستگی اروپا به جریان گاز صادراتی روسیه ارائه کرد. مخازن ذخیره گاز در اتحادیه اروپا پس از تعمیر و نگهداری طولانی تر از حد معمول در حال تکمیل ذخایر خود هستند. هرچند میزان ذخایر آنها پایین ترین عدد در بیش از یک دهه گذشته است؛ خط لوله نورد استریم ۲، خط لوله جدید روسیه از بستر دریای بالتیک به آلمان نیز در سپتامبر تکمیل شده است. 

2.  دستور کار روسیه چیست؟

به گفته افراد نزدیک به گازپروم و کرملین، روسیه در ازای افزایش عرضه گاز، از آلمان و اتحادیه اروپا نخواسته تا تأییدیه لازم را برای شروع استفاده از خط لوله نورد استریم ۲ بدهند. در شرایط کنونی ممکن است تا ماه می، تأییدیه صادر نشود.

پوتین در اواخر اکتبر برای کاهش فشار بر بازار وارد عمل شد و به غول گاز دولتی گازپروم دستور داد تا مجدداً تأسیسات ذخیره‌سازی گاز اروپایی خود را پر کند و قیمت‌ها را پایین‌تر آورد. اما پس از مداخله پوتین، گازپروم تنها بخشی از ظرفیت اضافی را در خطوط لوله فعلی اجاره کرد و بازارهای انرژی را در معرض خطر قرار داده است.  

3. چگونه این شرایط به بحران کنونی تبدیل شد؟

 گازپروم تقریباً یک سوم کل گاز مصرفی اروپا را در سال ۲۰۲۰ میلادی تامین کرد و احتمالاً با کاهش تولید داخلی این قاره در کوتاه مدت به منبع کلیدی تری تبدیل خواهد شد. گاز روسیه جذاب است، زیرا معمولاً ارزان بوده و تقریباً همیشه در دسترس است.

اقتصادهای برتر این بلوک در حال تعطیلی نیروگاه های زغال سنگ هستند و برخی حتی برای پایان نیروگاه های هسته ای خود برنامه ریزی می کنند. گاز طبیعی در حال حاضر، حدود ۲۲ درصد از سبد انرژی اروپا را تامین می کند و نقش روسیه به عنوان یک تامین کننده اصلی با کاهش برداشت از میادین گازی دریای شمال که توسط بریتانیا و هلند کنترل می‌شوند، افزایش یافته است.


4. واکنش ها به خط لوله نورد استریم ۲ چگونه بوده است؟ 

از ابتدا، ما شاهد مخالفت شدید ایالات متحده بودیم و کاخ سفید تحریم هایی را اعمال کرد که ساخت خط لوله نورد استریم 2 را مدتی به تعویق انداخت، اما مانع از تکمیل آن نشد. جو بایدن و دونالد ترامپ، بارها در مورد خطر وابستگی بیش از حد اروپا به گاز روسیه هشدار داده اند.

لهستان، اسلواکی و سایر کشورهایی که میزبان خطوط لوله فعلی نیز هستند، با این پروژه مخالفت کردند و گفتند که با اعطای ظرفیت دور زدن کشورها از جمله اوکراین، تسلط روسیه بر منطقه سخت تر می شود.

روسیه از سال ۲۰۱۴ میلادی با اوکراین درگیر شده است. در آن  زمان یک رئیس جمهور طرفدار روسیه در آنجا قدرت را از دست داد و روسیه شبه جزیره کریمه را تصرف کرد.

5. چه شبکه های تامین گاز طبیعی دیگری وجود دارد؟ 

منابع خارجی، عمدتا از روسیه، نروژ و الجزایر، حدود ۸۰ درصد از گاز مصرفی اتحادیه اروپا را تشکیل می دهند. برخی از بزرگ‌ترین اقتصادها جزو کشورهایی هستند که بیشتر از بقیه در معرض خطر قرار دارند و آلمان ۹۰ درصد نیازهای خود را از روسیه وارد می‌کند. کشورهایی مانند بلژیک، اسپانیا و پرتغال با مشکل ظرفیت پایین ذخیره سازی روبرو هستند. 



 بریتانیا هم که دیگر بخشی از بلوک نیست، تنها سایت بزرگ ذخیره سازی گاز خود را تعطیل کرده است. این قاره دارای انبوهی از خطوط لوله است، از جمله یامال، که از روسیه و از طریق بلاروس و لهستان و قبل از رسیدن به آلمان، گاز روسیه را به اتریش و ایتالیا می‌برد. بسیاری از آنها از چندین مرز عبور می کنند.


6. چگونه روسیه توانست اروپا را تا این حد به گاز خود وابسته کند؟ 

روسیه با میادین عظیم سیبری، بزرگترین ذخایر گاز طبیعی جهان را دارد. در دهه ۱۹۴۰ میلادی، مردان یخی شروع به صادرات به لهستان کردند و در دهه ۱۹۶۰ میلادی، خطوط لوله مورد نیاز را برای رساندن سوخت به کشورهای اقماری اتحاد جماهیر شوروی آن زمان ایجاد کرد.

حتی در اوج جنگ سرد، میزان صادرات گاز طبیعی، ثابت بود. اما از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، روسیه و اوکراین بر سر خطوط لوله از طریق خاک اوکراین با یکدیگر اختلاف پیدا کردند و مقامات روسیه را بر آن داشت تا مسیرهای دیگری را بیابند. محموله های گازپروم به اروپای غربی و مرکزی در سال۲۰۲۱ میلادی می تواند به حدود ۱۵۸ میلیارد متر مکعب برسد، این عدد مشابه سال گذشته، اما کمتر از رکورد ۱۷۶.۸ میلیارد متر مکعبی سال 2018 میلادی است. 


7. آیا شرایط کنونی می تواند بازار را با چالش روبرو کند؟

 در سال های ۲۰۰۶ و ۲۰۰۹ میلادی، اختلافات بر سر قیمت گذاری و حق ترانزیت گاز منجر به قطع عرضه گاز روسیه شد. تعطیلی دوم، تقریباً دو هفته در اوج زمستان به طول انجامید. اسلواکی و برخی از کشورهای بالکان مجبور شدند گاز را سهمیه بندی کنند، کارخانه ها را تعطیل کنند و منابع برق را قطع کنند. از آن زمان، آسیب‌پذیرترین کشورها برای احداث خطوط لوله جدید، اتصال شبکه‌ها و ساخت پایانه‌ها برای واردات گاز طبیعی مایع رقابت گسترده ای کرده‌اند. هرچند همچنان دورنمایی برای پایان وابستگی به گاز روسیه به چشم نمی خورد. 

 

نویسنده: آنا شیریاوسکایا
مترجم محسن داوری
منبع: Bloomberg

جمعه ۲۱ آبان ۱۴۰۰ ساعت ۲۳:۵۴