بورس نفت شکست خورد!

به گزارش میز نفت، یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که در روزهای تحریم تبدیل به یک بحث سیاسی شد، موضوع فروش نفت و فرآورده‌های نفتی در بورس بود. مدافعان این ایده که اسحاق جهانگیری را پشت سر خود می‌دیدند، معتقد بودند با عرضه محموله در بورس، هم شفافیت در فروش نفت ایجاد می‌شود و هم بخش خصوصی براحتی می‌تواند در این حوزه کمک کند.

در همان دوران، همین جریده بارها نوشت این راهکار قطعا به شکست می‌انجامد که همن نیز شد؛ یکی از مهمترین محورهایی که موجب شکست این طرح شد، به عدم رضایت شرکت ملی نفت برای رقیب تراشیدن برای خود باز می‌گردد.

با باز شدن نسبی فضا برای افزایش فروش طی یک سال گذشته، عرضه محموله‌ها در بورس کاهش یافت تا محمدرضا پور ابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس نامه مهمی به رئیس جمهور نوشت؛ او در این نامه آورده است: ضعف‌های عملکردی بسیاری در این زمینه قابل مشاهده است و به عنوان نمونه علی رغم پیگیری‌های مستمر مجلس شورای اسلامی و ظرفیت‌های قانونی اشاره شده، بررسی‌ها نشان می‌دهد وزارت نفت و شرکت‌های تابعه از عرضه منظم و مستمر نفت خام، نفت کوره و میعانات گازی در بورس انرژی استنکاف ورزیده و بر مدل‌های فروش سنتی و غیرشفاف تاکید دارند، به طوری که فقط در سال ۱۳۹۹، چهار میلیون تن انواع نفت خام نفت، نفت کوره و میعانات توسط شرکت ملی نفت خارج از سیستم بورس عرضه شده است. این در حالی است که در صورت باور به شفافیت و اتخاذ سیاست‌ها و تدابیر مناسب جهت استفاده از ظرفیت‌های بازار سرمایه این امکان وجود دارد.

رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی با تاکید بر لزوم تجدید ساختار صنعت گاز کشور و شکل گیری بازار متشکل و شفاف در بورس انرژی، از انجام تهاتر نفت خام و فرآورده‌های نفتی با مطالبات طلبکاران طبق مکانیزم بورس به عنوان پیشنهاد هفتم نام برد و افزوده است: تسریع در راه اندازی بازار بهینه سازی مصرف انرژی و همکاری وزارت نفت در رونق بخشی به گواهی صرفه‌جویی انرژی به منظور مدیریت مصرف انرژی کشور از طریق بازار سرمایه کشور پیشنهاد هشتم به دولت است.
 
 
بر اساس قانون، وزارت نفت باید ماهیانه ۶ میلیون بشکه نفت خام و میعانات گازی در بورس انرژی عرضه می‌کرد که نفتی‌ها می‌گویند بر این اساس، تا پایان سال 99  بیش از ۱۰۰ میلیون بشکه نفت خام و میعانات گازی در بورس انرژی عرضه شد.
 
اما نماینده شرکت ملی نفت در بورس انرژی نظر دیگری دارد؛ امیر حسین تبیانیان می‌گوید: طی سه سال اخیر،  مدیران وقت بازار سرمایه با توجه به درخواست‌هایی که مطرح می‌شد و تقاضاهایی که به دست آنان رسیده بود، اعتقاد داشتند در صورتی که نفت در بورس انرژی عرضه شود ظرفیت‌های جدیدی فعال می‌شود و شرکت‌های جدیدی برای خرید نفت اقدام می‌کنند؛ شرکتهایی که تا آن زمان موفق به خرید نفت در شیوه سنتی و مرسوم از امور بین‌الملل شرکت نفت نشده بودند.ما هم با همین انگیزه که تغییر سازوکارهای سنتی بتواند برخی موانع خرید نفت را از بین ببرد، نفت را در بورس انرژی عرضه کردیم.

وی افزود: از همان زمان ما بر دو نکته تأکید ویژه داشتیم، یک اینکه این عرضه باید مداوم باشد و استمرار داشته باشد تا بازار بتواند بر روی آن حساب باز کند و نکته دوم این بود که با توجه به اینکه این کار برای اولین بار در کشور رخ می‌داد، بایستی شرایط عرضه به مرور آسان‌تر و کارآمدتر بشود.

نماینده شرکت ملی نفت در بورس انرژی تصریح کرد: با این وجود، عملاً در بحث فروش دریایی نفت خام و میعانات گازی اتفاق خاصی نیفتاد و آن مقدار معامله‌ای که مدنظر ما بود، محقق نشد که علت اصلی آن در درجه اول شرایط سخت خرید نفت خام و میعانات در شرایط کنونی و درجه دوم آماده نبودن بستر لازم برای انجام این معاملات در بورس انرژی بود.
 
وی با اشاره به اینکه هدف ما در بورس انرژی این بود که شرکت نفت پس از معامله با مشتری روبه‌رو شود، ادامه داد: این روند که در معاملات بورس انرژی جریان داشت عملاً باعث از بین رفتن یکی از اهداف اولیه عرضه نفت شد، زیرا بنای ما تسهیل شرایط برای مشتریانی بود که نمی‌توانند با شرکت نفت ارتباط برقرار کنند. به بیان ساده‌تر اگر یک نفر نمی‌توانست برای خرید نفت به شرکت نفت مراجعه کند و باید به بورس انرژی می آمد، به او گفته می‌شد برای پرداخت پیش‌پرداخت ارزی‌اش مجدداً به شرکت نفت مراجعه کند و این نقض غرض بود.

تبیانیان در ادامه با اشاره به بحث عرضه فراورده‌های نفتی در بورس انرژی، که هم‌اکنون هم در حال انجام است، افزود: تعداد مشتریان متقاضی خرید فراورده‌های نفتی با احجام بسیار بزرگ محدود است که کاملاً طبیعی است و علت آن نو پا بودن این بازار و محدودیت حاکم بر حضور بازیگران بین المللی است. از طرف دیگر بر همین اساس تعداد مشتریان متقاضی محموله کوچک و متوسط بیشتر است. با توجه به تعداد کم مشتریان محموله‌های بزرگ و لزوم هماهنگی با آن‌ها برای تحقق انجام معامله، در عمل ما شاهد هستیم که این مشتریان چانه‌زنی‌ها و توافقات خود را خارج از بورس با فروشنده قبل از انجام معامله انجام می‌دهند و فقط در بورس انرژی ثبت معامله می‌کنند.

وی افزود: بنده هم بارها گفته‌ام معامله محموله‌های بزرگ در بورس انرژی مزیتی برای ما، به جز شوآف ندارد و حتی در شرایط تحریمی حاکم از بابت ضرورت حفظ اطلاعات آن‌ها، غلط هم هست. البته اگر چند وقت یک‌بار، یک محصول مشخص در بورس انرژی با احجام بزرگ عرضه شود تا اعلام قیمتی انجام شده و اگر ظرفیت جدیدی هم وجود دارد جذب شود، مفید است ولی به شیوه فعلی که الزام کنیم همه معاملات بزرگ هم از این طریق باشد خاصیتی ندارد و چه بسا مضر است.

وی با اشاره به اینکه معاملات بخش زمینی ما در بورس انرژی، به خصوص معاملات زمینی فرآورده‌های نفتی توفیقات زیادی داشته افزود: چون در این بخش، معاملات در حجم‌های کوچک انجام می‌شده و تعداد مشتریان زیاد بود، راه‌های ایجاد فساد هم بسته شد و به طور کلی بازار شرایط ایده‌آل خود را داشت و موفقیت ما هم از بورس انرژی، عموماً از این طریق بود.

تبیانیان افزود: معاملات زمینی بورس انرژی که با حمایت کامل مدیریت شرکت پالایش و پخش صورت گرفت، باعث شد تمام انتظاراتی که از بورس انرژی داشتیم، از جمله کشف قیمت و رقابت محقق شود و از این رو یک فضای خیلی خوبی در معاملات زمینی رقم خورد. حتی برای اولین بار ما معاملات زمینی میعانات گازی صادراتی را در بورس انرژی شروع کردیم که بسیار مزیت داشت و باعث شکل گرفتن یک بازار رقابتی و پیدا کردن مشتریان جدید در این بخش شد.
 
 

شنبه ۳ مهر ۱۴۰۰ ساعت ۱۱:۰۰