گازی که روی دست مانده است
معمای گاز ترکمنستان در اروپا
ترکمن ها برای ساخت خط لوله ترنس کاسپین به چند میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارند. با توافق چند سال پیش رهبران پنج کشور ساحلی کاسپین برای تقسیم ذخایر و مرزهای حاکمیتی دریایی، یکی از مهمترین چالش های عشق آباد برطرف شده است.
دریای کاسپین یکی از بزرگترین و قدیمی ترین مناطق تولید نفت و گاز دنیا محسوب می شود. در دوره جنگ سرد، این منطقه سرشار از ذخایر هیدروکربنی توسط اتحاد جماهیر شوروی کنترل می شد و بخش اعظم منابع آن در اختیار مسکو قرار داشت. از زمان فروپاشی دولت کمونیست کرملین، شرکت های بین المللی برای اکتشاف و تولید از میادین نفت و گاز حوزه کاسپین روانه کشورهای مستقل نظیر آذربایجان و قزاقستان شدند.
در میان کشورهای همسایه کاسپین، ترکمنستان با فاصله ای چشمگیر دارای بیشترین ذخایر گازطبیعی این دریای دست نخورده محسوب می شود. هرچند انزوای جغرافیایی و خصومت های سیاسی عشق آباد و باکو از دیرباز مانع صادرات گاز ترکمن ها به بازار اروپا بوده است. اما در سال های اخیر، روابط ترکمنستان و آذربایجان بهبود یافته و دو کشور قرارداد مشترکی برای توسعه یک میدان گاز طبیعی مشترک امضا کرده اند. اگرچه حجم ذخایر این میدان چندان قابل توجه نیست، اما با افزایش همکاری های میان دو کشور شاهد تغییر مهره های بازی خواهیم بود.
در میان کشورهای همسایه کاسپین، ترکمنستان با فاصله ای چشمگیر دارای بیشترین ذخایر گازطبیعی این دریای دست نخورده محسوب می شود. هرچند انزوای جغرافیایی و خصومت های سیاسی عشق آباد و باکو از دیرباز مانع صادرات گاز ترکمن ها به بازار اروپا بوده است. اما در سال های اخیر، روابط ترکمنستان و آذربایجان بهبود یافته و دو کشور قرارداد مشترکی برای توسعه یک میدان گاز طبیعی مشترک امضا کرده اند. اگرچه حجم ذخایر این میدان چندان قابل توجه نیست، اما با افزایش همکاری های میان دو کشور شاهد تغییر مهره های بازی خواهیم بود.
ترکمنستان چهارمین دارنده بزرگ ذخایر گاز طبیعی دنیا با ۱۹.۵ تریلیون مترمکعب و ۱۰ درصد منابع گازی جهان امروز است. میدان فوق عظیم گالکینیش دارنده ۲.۸ تریلیون مترمکعب ذخیره درجا است و یکی از بزرگترین میادین گاز دنیا به شمار می رود. ترکمنستان به دریاهای آزاد راه ندارد و قرار گرفتن در بن بست جغرافیایی بزرگترین مانع صدور گاز این کشور بوده است.
عشق آباد در یک دهه اخیر با توسعه روابط با پکن و دریافت میلیاردها دلار وام، شبکه صدور گاز طبیعی خود به چین را راه اندازی کرده است. کشور چین یک مصرف کننده بزرگ انرژی بوده و روابط کنونی برای آنها برد_ برد بوده است. اما با توقف صدور گاز به ایران و کاهش گاز صادراتی به روسیه، رهبران عشق آباد از وابستگی انحصاری به یک خریدار گاز خود بیمناک هستند.
در سال ۲۰۱۹ میلادی، شرکت های چینی ۴۳ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی از ترکمنستان وارد کردند. این عدد برابر با ۸۰ درصد صادرات گاز عشق آباد محسوب می شود.
اگرچه جزییات این قراردادها محرمانه بوده است، اما تحلیلگران معتقدند ترکمن ها همچنان بدهی زیادی به پکن برای ساخت شبکه خط لوله آسیای میانه_ چین دارند. در نتیجه، ترکمنستان تصمیم گرفته تا پس از سه دهه بلاتکلیفی، به باشگاه صادرکنندگان گاز به اروپا وارد شود.
با راه اندازی پروژه ۴۰ میلیارد دلاری کریدور گازی جنوبی شامل خط لوله های تاناپ و تاپ از آذربایجان تا جنوب اروپا، شاهد ایجاد فرصت قابل توجهی برای دولت ترکمنستان هستیم.
برای نخستین بار در چند دهه اخیر، زیرساخت های صادرات مستقیم گاز طبیعی به آسیای میانه تا اروپا راه اندازی شده است. بدین ترتیب دارندگان ذخایر گاز طبیعی آسیای میانه و کاسپین می توانند از کارت های بازی خود استفاده کنند. ظرفیت صادرات خط لوله های تاناپ و تاپ به اروپا ۱۰ میلیارد متر مکعب و به بازار ترکیه ۶ میلیارد متر مکعب است. میدان گازی شاه دنیز، منبع تامین خوراک این خط لوله راهبردی می باشد.این خط لوله به دلایل فنی هم اکنون با نصف ظرفیت فعال است. همچنین امکان روزآمدی و افزایش ظرفیت آن وجود دارد.
ترکمنستان برای مشارکت در تامین خوراک این خط لوله استراتژیک باید نسبت به ساخت خط لوله ترنس کاسپین اقدام کند. این خط لوله در مسیر شرق به غرب دریای کاسپین و در بستر این دریا ساخته خواهد شد. از نظر فنی، مانعی برای ساخت این خط لوله وجود ندارد. دولت ترکیه به عنوان مهمترین و قدرتمندترین متحد منطقه ای عشق آباد از ساخت این خط لوله حمایت کرده است. آنکارا برای تامین مالی هزینه های پروژه نیز رایزنی هایی کرده است.
با راه اندازی این خط لوله، اردوغان می تواند از درآمدهای ترانزیت گاز به اروپا بهره مند شود. اما مهمترین چالش را باید در طرف تقاضا دانست.
بازار اروپا از گزینه های مختلف خط لوله و واردات ال ان جی برخوردار است. آمریکایی ها در پنج سال اخیر به یکی از بزرگترین تامین کنندگان گاز اروپا با محموله های ال ان جی تبدیل شده اند.
از سوی دیگر، گاز ترکمنستان روانه بازار جنوب اروپا خواهد شد که با توجه به ساخت خط لوله های ترک استریم و بلواستریم توسط مسکو در سال های اخیر، شاهد اوج گیری رقابت برای کسب سهم بازار بیشتر خواهیم بود. بسیاری از کارشناسان معتقدند هم‌اکنون نیز فرصت های زیادی برای صدور گاز ترکمنستان به بازار جنوب اروپا از دست رفته است.
فراموش نکنید که گازپروم با ساخت و راه اندازی تاسیسات عظیم تولید ال ان جی در شرق آسیا، قدرتمندتر از همیشه در بازار گاز اروپا حضور دارد. آنها جنگ پنهان و آشکاری با همه بازیگران بازار گاز اروپا دارند. در مقابل، کاخ سفید با حمایت همه جانبه از گاوچران های تگزاسی تلاش می کند تا اروپا را به مهمترین بازار تولیدکنندگان گاز آمریکا تبدیل کند. مخالفت های دولت های بایدن و ترامپ با خط لوله نورد استریم ۲ و تیره شدن روابط آنها با آلمان تصادفی نیست.
ترنس کاسپین، از رویا تا واقعیت
اگرچه ایده ساخت خط لوله ترنس کاسپین نخستین بار ۲۵ سال پیش توسط اندیشکده های آمریکایی مطرح شد، اما تاکنون این پیشنهاد روی کاغذ باقی مانده است. ترکمن ها با وجود تلاش برای ساخت خط لوله تاپی از مسیر افغانستان، پاکستان و هند، تاکنون به پیشرفت اندکی دست یافته اند. مسایل مالی، امنیتی و سیاسی، مهمترین چالش های اجزای این پروژه بوده است.
ترکمن ها برای ساخت خط لوله ترنس کاسپین به چند میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارند. با توافق چند سال پیش رهبران پنج کشور ساحلی کاسپین برای تقسیم ذخایر و مرزهای حاکمیتی دریایی، یکی از مهمترین چالش های عشق آباد برطرف شده است.
بانک سرمایه گذاری اروپا اعلام کرده از پایان سال ۲۰۲۱ میلادی، تامین مالی پروژه های سوخت های فسیلی را متوقف خواهد کرد.
اگر عشق آباد همچنان در ساخت این پروژه تعلل کند، راه برای تامین مالی دشوارتر خواهد شد.
رهبران ترکمنستان با تصمیم گیری نهایی جهت صدور گاز به بازار اروپا، دست به قمار بزرگی زده اند. بازار انرژی اروپا بر خلاف بازار چین به سرعت در حال گذار به انرژی های پاک و کنار گذاشتن سوخت های فسیلی است. اتحادیه اروپا، سیاست های کاهش انتشار کربن و توسعه پایدار را در دستور کار خود قرار داده است و تقاضای گاز قاره سبز در بلندمدت نزولی خواهد بود.
همه پروژه های بزرگ و پرهزینه انرژی باید به افق های بلندمدت سودآوری توجه کنند. ترکمن ها نیز باید بهترین تصمیم را در کوتاه ترین زمان، نهایی و عملی کنند.
آنها فرصت های زیادی را در سه دهه اخیر به ویژه به دلایل فضای بسته سیاسی و روابط محدود بین المللی از دست داده‌اند.
در ماه های اخیر، رهبران ترکیه و آذربایجان تلاش می کنند تا بردی محمداف، رییس جمهور خودکامه ترکمنستان را به اجرای این پروژه ترغیب نمایند. میدان شاه دنیز به تنهایی نمی تواند در بلندمدت همه خوراک کریدور گازی جنوبی را تامین کند. به نظر می‌رسد اگر در دو سال آینده شاهد آغاز اجرای این پروژه نباشیم، باید طرح ساخت خط لوله ترنس کاسپین را برای همیشه بایگانی کرد.
يکشنبه ۱۰ مرداد ۱۴۰۰ ساعت ۱۳:۲۸
کد مطلب: 30600