نقش گاز، در فروپاشی شوروی

میز نفت | مداخلات آشکار ایالات متحده و اقدامات شخص رونالد ریگان، رئیس جمهور وقت آمریکا عواملی بود که منجر به فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی شد. روزنامه واشنگتن پست، در تاریخ 27 فوریه 2004 گزارش جالبی را ازخرابکاری گازی آمریکا در شوروی منتشر کرد که در نوع خود شگفت انگیز بود؛ در این گزارش آمده است:

در دهه ۸۰ میلادی، ریگان فروش تکنولوژی‌های نفتی و گازی را به شوروی تحریم کرد و در مرحله بعد ساخت خط لوله گازی به اروپا را با دست‌انداز‌های بلندی مواجه کرد. ریگان با ایجاد فشار به متحدان خود در غرب اروپا اجازه همکاری شرکت‌های غربی در ساخت خط لوله گازی را نداد و از سوی دیگر، همکاری‌های بانکی غرب را با شوروی به‌شدت کاهش داد؛ نه‌ تنها شوروی بلکه سایر متحدان این کشور مانند آلمان شرقی، لهستان و...؛ مسکو که حساب ویژه‌ای روی درآمد‌های گازی خود باز کرده‌بود در میانه دهه ۸۰ با یک مشکل بزرگ مواجه شد. اعمال همین تحریم‌های سخت علیه شوروی از یک سو و کاهش درآمد‌های این کشور از سوی دیگر، در نهایت منجر به فروپاشی اقتصادی اتحاد جماهیر شوروی شد. 

در آن زمان سرنخ‌هایی وجود داشت که نشان می‌داد شوروی در تلاش است طیف گسترده‌ای از فناوری‌های غربی را به دست آورد. سازمان سیا پس از اطلاع از نقشه شوروی، قرار شد تجهیزات جعلی را به شوروی قالب کند، به گونه‌ای که آنها نتوانند جعلی بودن آنها را تشخیص دهند. مقامات شوروی در سال ۱۹۷۰ بخش جدیدی را در کا‌گ‌ب راه اندازی کردند تا بر روی فناوری‌های غربی مورد نیاز تحقیق و توسعه کنند.

بازوی عملیاتی این بخش، برای دستیابی به  این فناوری‌ها به عنوان خط X شناخته می‌شدند. جاسوسان آن به ایالات متحده می‌رفتند. در مقاله‌ای آمده است: در یک بازدید از کارخانه بوئینگ، یک جاسوس شوروی چسبی را به کفش‌های خود زده بود تا نمونه‌های فلزی را بدست آورد. در اجلاس اقتصادی ژوئیه ۱۹۸۱ در اتاوا، فرانسوا میتران، رئیس جمهور فرانسه به ریگان گفت كه سازمان اطلاعات فرانسه اسنادی از جاسوسان شوروی بدست آورده است. این اسناد نام بیش از ۲۰۰ افسر (جاسوس) شوروی در سراسر جهان را شامل می‌شد و مشخص می‌کرد که شوروی چگونه برای سرقت فناوری غربی تلاش می‌کند.

ریگان علاقه زیادی به افشاگری‌های میتران نشان داد و از پیشنهاد وی برای در دسترس قرار دادن این مطالب در اختیار دولت آمریكا استقبال کرد. این پرونده در آگوست ۱۹۸۱ وارد سازمان سیا شد. این پرونده بلافاصله طوفان به پا کرد. این پرونده به طرز باورنکردنی صریح و‌شفاف بود. آنها میزان نفوذ اتحاد جماهیر شوروی به ایالات متحده و سایر آزمایشگاه ها، کارخانه‌ها و آژانس های دولتی غربی را بیان می‌کردند.

توماس سی رید، دبیر سابق نیروی هوایی که در آن زمان در شورای امنیت ملی مشغول خدمت بود در کتاب خود می‌نویسد: خواندن مطالب باعث شد که بدترین کابوس های من به واقعیت تبدیل شود. وی نوشت: این اسناد نشان می داد كه شوروی داده های ارزشمندی در مورد رادار، رایانه، ماشین آلات و نیمه هادی ها به سرقت برده است. دانش ما از دفاع ملی آنها حمایت می‌كرد. این پرونده شامل لیستی از برنامه‌های آینده شوروی بود.

ویس گفت که در ژانویه ۱۹۸۲  برنامه‌ای را برای خراب‌کاری در  فناوری‌های شوروی که مدتی برای آنها مفید است و سپس شکست می خورد، تهیه کرده است. رید می‌نویسد: ریگان با اشتیاق این طرح را پذیرفت. بنابراین قرار شد آمریكا در تهیه این فناوری‌ها به شوروی كمك كند. نقشه این بود كه به اتحاد جماهیر شوروی اجازه داده شود كه سیستم كنترل خط لوله غربی را مدیریت کند، اما این سیستم كه پمپ ها، توربین ها و دریچه ها را كنترل می کرد، پس از مدتی كار عادی باید از کار باز می‌ماند. نتیجه این طرح از هم گسیختگی اقتصادی، فاجعه برای محیط طبیعی و قدرتمندترین انفجار غیر هسته ای و آتش سوزی بود که تا آن زمان  از فضا ثبت شده بود.

توماس سی رید می‌‌گوید: ماهواره های ایالات متحده این خرابکاری را ثبت کردند و یادآوری می‌کند: نتیجه، عظیم ترین انفجار غیرهسته‌ای و آتش سوزی بوده است که از فضا دیده شده است. وی می‌گوید: در حالی که در اثر انفجار خط لوله خسارت جانی نداشت‌، اما به اقتصاد شوروی خسارت قابل توجهی وارد شده است. نتیجه‌ نهایی آن، نه یک جنگ خونین یا جنگ هسته‌ای، بلکه پایان جنگ سرد بود. با گذشت زمان، شوروی‌ها متوجه شدند که آنها تجهیزات جعلی را تحویل می‌گرفتند. اما اکنون آنها چه کاری باید انجام دهند؟  

 آنها هیچ راهی برای دانستن اینکه کدام تجهیزات جعلی است، نداشتند. پیش از این خرابکاری‌های خط لوله گاز اعلام رسمی نشده بود و در آن زمان یک راز بود. رید می‌گوید: هنگامی که خط لوله منفجر شد و اولین گزارش ها منتشر شد، ارتش آمریكا و كاخ سفید طوری وانمود می‌کردند که این یک انفجار هسته‌ای باشد، با این حال ماهواره ها هیچ نشانه ای از انفجار هسته ای را نشان نمی‌دادند.  نقشی که ریگان و ایالات متحده در فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی بازی کردند هنوز مورد بحث و جدال است.

برخی معتقدند که سیاست ایالات متحده شامل:  ارکان استراتژی ایالات متحده آمریکا علیه اتحاد جماهیر شوروی، جلوگیری از گسترش ایدئولوژی کمونیستی شوروی، ممانعت از دسترسی شوروی به تکنولوژی های پیشرفته، کاهش ارزش محصولات شوروی در بازارهای بین المللی از اصلی ترین دلایل سقوط شوروی است.  اما برخی دیگر می‌گویند که در این سقوط عوامل داخلی شوروی از جمله: انحطاط اقتصادی و سیاست‌های انقلابی رئیس جمهور میخائیل گورباچف از اهمیت بیشتری برخوردار بودند.

مترجم: زهرا غفوری