دنیای محرمانه تجارت نفت

میز نفت | بهار سال گذشته، صنعت نفت یکی از دشوارترین دوره های عمر خود را پشت سر گذاشت. ده ها شرکت فعال در صنعت نفت شیل ورشکسته شدند. چند کشور صادر کننده نفت هم تا مرز ورشکستگی پیش رفتند. قیمت نفت سقوطی بی سابقه را پشت سر گذاشت و قیمت نفت برنت به کمتر از ۳۰ دلار رسید. قیمت هر بشکه نفت WTI نیز در یک روز به کمتر از صفر سقوط کرد. 

اما در آن روزها در دفتر مرکزی شرکت بریتیش پترولیوم به عنوان یکی از بزرگ‌ترین غول‌های نفتی، اوضاع آرام بود. باب دادلی، که پس از فاجعه نشت نفت در خلیج مکزیک، رهبری این شرکت را بر عهده گرفته بود، با آرامش به روزهای آینده می‌نگریست.کارشناسان این شرکت ها تلاش می نمایند تا به دقت فراز و نشیب های قیمت نفت را پیش بینی کنند. 

باب دادلی برخلاف سایر مدیران شرکت های نفتی، دلیلی برای نگرانی ندارد. آنها شبکه ای از میدان های نفتی پالایشگاه‌ها و پمپ بنزین ها را در سراسر دنیا در اختیار دارند و تجارت آنها در سراسر دنیا گسترش یافته است. آنها از سقوط قیمت نفت به عنوان یک فرصت یاد می کنند. در سال ۲۰۱۴ میلادی و با سقوط چشمگیر قیمت نفت، عربستان سعودی یک جنگ قیمت پرهزینه را برای مقابله با تولیدکنندگان نفت شیل آمریکا آغاز کرد. در آن زمان، باب دادلی پیش بینی کرد که قیمت نفت برای مدتی طولانی، پایین باقی خواهد ماند. 

در ژانویه سال ۲۰۱۶ میلادی، قیمت هر بشکه نفت برنت به ۲۷.۱۰ دلار کاهش یافت. این عدد کمترین میزان در یک دهه گذشته بود. در ژانویه سال ۲۰۲۰ میلادی نیز رهبران ریاض یک جنگ نفتی جدید این بار علیه روسیه آغاز کردند. قیمت نفت یک بار دیگر به حدود ۲۶ دلار سقوط کرد. همه گیری ویروس کرونا نیز بر کاهش قیمت‌ها تاثیر چشمگیری بر جای گذاشت. 

اما جریان نقدی شرکت بی‌پی در دوره رکود همچنان ادامه داشت. باب دادلی در نشست داووس سوئیس اعلام کرد: نمی‌توان با جزئیات، اقدامات و فعالیتهای تجاری شرکت بی پی را توضیح داد، چرا که بخشی از عملیات ما در تجارت نفت، محرمانه است.

در سال ۲۰۱۶ میلادی، شرکت بی پی از افزایش تدریجی قیمت نفت خبر داده بود. این شرکت انگلیسی همواره توجه زیادی به قیمت نفت دارد.شرکت بی پی و زیر مجموعه هایش در حوزه معامله نفت سلف و پیش خرید محموله های نفتی در بازارهای انرژی فعالیت گسترده‌ای دارد. 

در بازوی تجارت نفت شرکت بی‌پی بیش از ۳ هزار نفر در دفاتر لندن، شیکاگو، هیوستون و سنگاپور مشغول به کار هستند. پس از هر سقوط قیمت نفت، آنها به دنبال پیش بینی زمان افزایش قیمت ها هستند. 

در دوره سقوط قیمت نفت، معامله‌گران شرکت بی پی بدون سروصدا در حال پیش خرید محموله‌های نفتی بودند. حجم فعالیت های آنها بسیار گسترده و فراتر از اقدامات یک یا چند معامله‌گر در بازار است.  تصمیمات کلیدی در مدیریت بازار نفت شرکت بی پی در بالاترین سطح مدیران، تعیین و تصویب می شود.

در فوریه سال ۲۰۱۶ میلادی، قیمت نفت تا ۳۵ درصد افزایش یافت. در پایان ماه می، قیمت نفت از مرز ۵۰ دلار عبور کرد. همزمان با افزایش قیمتها، شرکت بی پی ده ها میلیارد دلار درآمد به دست آورد. شرکت بی پی در آن سال، پاداش قابل توجهی به مدیران و کارمندان خود پرداخت کرد. 


نبض بازار نفت در دستان غول ها

عملکرد تجاری شرکت بی پی در سال ۲۰۱۶ میلادی را باید یکی از رازهای محرمانه این غول انگلیسی دانست. این شرکت به همراه دو رقیب خود شامل شرکت رویال داچ شل و شرکت توتال، تنها یک تولید کننده بزرگ نفت نیستند، بلکه آنها در فهرست بزرگترین معامله گران کالا در دنیا قرار دارند. 

شرکت شل در بازار تجارت نفت و فرآورده‌های نفتی بیش از دو شرکت دیگر و با گستره‌ای فراتر از دو شرکت ویتول و گلینکور فعالیت دارد. نمایندگان این شرکتهای نفتی در طبقه همکف بسیاری از بانک‌های بزرگ خیابان وال استریت در حال داد و ستد هستند. کارشناسان این شرکت ها، بحران تغییر آب و هوا و تاثیر آن بر میزان مصرف نفت را به دقت زیر نظر دارند. آنها معتقدند در دهه های آینده شاهد کاهش قیمت نفت به دلیل مقررات زیست محیطی دولت ها خواهیم بود. خروج سرمایه‌گذاران از طرح‌های صنعت نفت نیز بر کاهش تولید و مصرف و پایین آوردن قیمت نفت خام تاثیر چشمگیری خواهد گذاشت. 

البته دو شرکت رویال داچ شل و توتال، تمایلی به اعلام جزئیات فعالیت های تجاری خود در حوزه انرژی ندارند. بلومبرگ برای بررسی ابعاد مختلف این پرونده با تعدادی از کارشناسان کنونی و پیشین بازار نفت و تعدادی از معامله‌گران بورس دنیا گفت و گو کرده است. بخشی از این مصاحبه ها برای انتشار در کتاب «دنیا برای فروش» که در مورد تاریخ تجارت کالا تدوین شده، انجام گردیده است. 

غول‌های نفتی در بازار فیزیکی انرژی، محموله های تانکرهای نفت خام بنزین و گازوئیل را خرید و فروش می‌کنند. آنها در بازار گاز طبیعی و برق نیز از طریق خطوط لوله و شبکه های انتقال برق فعال هستند. اما آنها فعالیت‌های فراتر از این حوزه‌ها نیز دارند. این شرکت‌ها در بازارهای مالی و خرید و فروش کالاهای سلف، پیش خرید و سایر بخش های مالی در بازارهای انرژی و فراتر از آن در بازارهایی نظیر فلزات و ذرت نیز در حال معامله هستند. آنها روابط نزدیکی با شرکت‌های خصوصی سرمایه گذاری، موسسات مطالعه بازار و بانکهای سرمایه گذاری دارند.

در سال گذشته، بین وان بیوردن، مدیرعامل شرکت شل از فعالیت‌های تجاری شرکتش به عنوان اقداماتی جادویی نام برد.  شرکت شل سود پیش از پرداخت مالیات خود را از تجارت نفت و گاز ۴ میلیارد دلار اعلام کرده است. عدد مشابه برای شرکت بریتیش پترولیوم ۲ تا ۳ میلیارد دلار و برای شرکت توتال نیز تقریبا همین مقدار بوده است. 

این اعداد برابر با نصف درآمد این شرکت ها از حوزه بالادستی صنعت نفت و گاز است. در سالهایی که قیمت نفت پایین تر از میانگین بلند مدت است ( نظیر سال های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰)، درآمد های تجاری این شرکتها از درآمدهای فعالیت های بالادستی آنها فراتر رفته است. دو شرکت پی پی و شل در سال ۲۰۲۰ میلادی، یک میلیارد دلار درآمد بیش از درآمدهای خود در صنعت نفت داشته اند. 

این شرکت ها برای کاهش مالیات پرداختی از روش فعالیت در بخش های با مالیات پایین استفاده می کنند. این حوزه ها ارتباطی با تولید نفت و یا فعالیت‌های پالایشی ندارد. 

مثلاً شرکت شل همه فعالیت های تجاری خود در آفریقا و آمریکای لاتین را از طریق یکی از شرکت‌های زیرمجموعه در باهاماس انجام می‌دهد.در دفتر شرکت شل در باهاماس فقط ۳۶ معامله‌گر فعالیت دارند، اما سود حاصل از فعالیت های آنها در سال ۲۰۱۹ میلادی ۸۴۷.۵ میلیون دلار بوده است. اما آنها در تگزاس حتی یک دلار هم مالیات نداده اند. 

در زمان‌هایی که بازار با مازاد عرضه روبروست، شاهد افزایش درآمدهای تجاری شرکت ها هستیم. در سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ میلادی و همچنین در سال ۲۰۲۰ میلادی، شاهد این اتفاق بودیم. این شرکت ها به دلیل داشتن فعالیت های تجاری در مقایسه با رقبای آمریکایی خود نظیر اکسون موبیل و شورون دارای حاشیه امنیت بیشتری هستند. 

از نگاه اکثر سهامداران، فعالیت‌های تجاری این غول‌های نفتی محرمانه و پر رمز و راز است.  مدیرعامل شرکت شل در سال گذشته در پاسخ به پرسشی در مورد میزان درآمدهای بخش تجاری شرکتش گفت: ما نمی توانیم فعالیت های خود را در این حوزه افشا کنیم. فعالیت های ما، محرمانه و غیر قابل انتشار است.

پاتریک پویان مدیرعامل شرکت توتال نیز در پاسخ به پرسش مشابه اعلام کرد تجارت نفت یک راز است. اما اندازه این کسب و کارهای تجاری محرمانه نیست. این سه شرکت در مجموع روزانه ۳۰ میلیون بشکه نفت و فرآورده های نفتی معامله می کنند. این عدد برابر با کل تولید کارتل اوپک است.

شرکت شل به تنهایی روزانه ۱۲ میلیون بشکه نفت مبادله می کند. این معاملات فیزیکی هستند، اما ارزش کاغذی آنها بسیار بیشتر است.مثلاً شرکت توتال روزانه ۶.۹ میلیون بشکه نفت فیزیکی معامله می‌کند. اما آنها در هر روز ۳۱ میلیون بشکه فرآورده های نفتی و اوراق پیش خرید و نفت سلف خرید و فروش می‌کنند. 

این فعالیت های تجاری همواره با ریسک روبرو است. به همین دلیل، شرکتهای دارای پشتوانه اطلاعاتی و تجاری مناسب و خواهان سودآوری در این حوزه فعالیت می کنند. معامله گران این شرکت‌ها باید ریسک پذیر و ماجراجو باشند. در بعضی از روزها این معامله گران ضرر می‌کنند، اما در روزهای دیگر آنها سود به دست می‌آورند. 


بازار نفت زیر سایه غول های تجاری

تاریخ فعالیت‌های تجاری غول‌های نفتی به نخستین سالهای فعالیت آنها باز می گردد. شرکت شل در قرن نوزدهم میلادی و به عنوان یک معامله گر نفتی شروع به کار کرد. اما بعدها این شرکت به سوی تولید نفت در مناطق مختلف دنیا گام برداشت. در نیمه نخست قرن بیستم میلادی، غول های نفتی توانستند سایر رقبای خود را از این بازار خارج کنند. 

شرکت بی‌پی نیز که تا پیش‌از انقلاب سال ۱۳۵۷ ایران، بخش اعظم تولید خود را از میادین این کشور تولید می کرد، پس از سرنگونی شاه وادار شد تا به بازار معاملات نفتی وارد شود. آنها در ابتدا برای تامین نفت پالایشگاه های خود به خرید نفت پرداختند، اما به سرعت کسب و کار خود را در این حوزه توسعه دادند. 

آمریکایی ها که تا پیش از سقوط قیمت نفت در دهه ۱۹۹۰ میلادی حضور چندانی در بازار تجارت نفت نداشتند، وادار به فعالیت در این حوزه شدند. شرکت اگزون با خریداری شرکت موبیل تلاش کرد تا سهم خود را در بازار معاملات نفتی توسعه دهد. شرکت شورون نیز سهام شرکت تگزاکو را خریداری کرد.

 شرکت بی پی در دهه ۱۹۹۰ میلادی، سهام شرکت آموکو را خریداری کرد. ادغام دو شرکت توتال و الف باعث قدرتمندتر شدن این شرکت فرانسوی در بازار تجارت نفت شد. همچنین شرکت شل با تغییر ساختار خود و متمرکز کردن فعالیت های تجاری، حضور خود را در بازار تجارت نفت افزایش داد.

در دهه های اخیر، بارها پرونده های حقوقی مختلفی در مورد ادعای ایجاد انحصار در بازار نفت و فرآورده های نفتی توسط این شرکت ها به دادگاه های اروپایی و ایالات متحده ارجاع شده است. مثلاً در سال ۲۰۰۷ میلادی، شرکت بی پی به دلیل دستکاری در بازار پروپان ایالات متحده به پرداخت ۳۰۰ میلیون دلار جریمه محکوم شد. در سال‌های ۲۰۰۰ و ۲۰۰۲ میلادی نیز شرکت شرکت به دلیل دستکاری در قیمت های بازار گاز طبیعی به پرداخت ۳۰ میلیون دلار محکوم شده بود.

هم اکنون شرکت های بی پی، شل و توتال در مجموع ۸ هزار نفر را در واحدهای تجاری خود به کار گرفته اند. البته در مقایسه با ۲۵۰ هزار نفر کارکنان شاغل در این شرکت ها، این عدد بزرگی نیست. 

این شرکت ها روابط قدرتمندی با بانک های سرمایه گذاری و شرکت های مشاوره انرژی دادند. این غول‌های نفتی، پاداش های قابل توجهی به ده ها نفر از معامله گران خود پرداخت میکنند. بسیاری از این افراد سالانه ۱ تا ۱۰ میلیون دلار پاداش می‌گیرند. لیست این افراد و مبلغ پرداختی در هیئت مدیره این شرکت ها تصویب می شود. گفته می شود پاداش تعدادی از این افراد از پاداش پرداخت شده به مدیران عامل شرکتها بیشتر است!


نویسندگان: خاویر بلاس و جک فارچی
منبع: Bloomberg
مترجم: محسن داوری

سه شنبه ۱۷ فروردين ۱۴۰۰ ساعت ۱۳:۴۵