میزنفت | خاورمیانه در دهههای اخیر یکی از کانونهای التهابات سیاسی و رقابت برای تصاحب منابع انرژی بوده است. خطوط لوله انتقال انرژی نیز همانند شمشیرهایی دولبه نقشآفرینی کردهاند. در بسیاری از موارد این خط لولهها از عوامل جنگ و اختلاف میان دولتها بودهاند، اما خط لولههای انتقال نفت و گاز به یکی از منابع همکاری تبدیل شدهاند. خط لولهها میتوانند ایجادکننده امنیت ثبات و همکاریهای اقتصادی و سیاسی باشند
رافائل کندیوتی در کتاب «خط لولهها؛ جریان نفت و سیاست» مینویسد: خطوط لوله انرژی میتوانند در محدود کردن و یا حذف اختلافات داخلی یک کشور نقشآفرینی کنند. خط لوله حدیثه_حیفا، یکی از پروژههای مهمی است که میتواند به ثبات و رشد در خاورمیانه کمک شایانی کند. از یک قرن پیش ساخت این خط لوله موردتوجه بوده است. این خط لوله، میادین نفتی کرکوک را به بندر حیفا متصل خواهد کرد. در فاصله سالهای ۱۹۳۵ و ۱۹۴۸ میلادی ایده ساخت این خط لوله مطرح شد.
شرکت نفت عراق در سالهای ۱۹۳۲ تا ۱۹۳۴ میلادی و در دورهای که منطقه ساخته خط لوله در سرزمینهای تحت حاکمیت دولت انگلستان قرار داشت، این طرح را اجرا کرد. در سالهای ۱۹۳۶ تا ۱۹۳۹ میلادی و همزمان با جنگهای دولتهای عربی در فلسطین، این خط لوله توسط گروههای مقاومت عرب و سازمانهای شبهنظامی یهودی موردحمله قرار گرفت.
پس از جنگ ۱۹۴۸ اعراب و اسرائیل، فعالیت این خط لوله بهصورت رسمی متوقف گردید. رهبران بغداد از صدور نفت خود از طریق این خط لوله به رژیم اسرائیل خودداری کردند.
در چند دهه اخیر، این خط لوله با فرسودگی و خوردگی و آسیبهای مختلفی روبهرو شده است. در سالهای مختلف، پیشنهادهایی برای نوسازی و راهاندازی مجدد این خط لوله مطرح شده، اما هیچ گام مهمی برای عملی شدن این پیشنهاد انجام نشده است.
اختلافات سیاسی همچنان مانعی در برابر فعالیت این خط لوله است. این خط لوله میتواند در مسیر کاهش تنشها و افزایش همکاریهای منطقهای نقشآفرینی کند. همچنین ازنظر اقتصادی برای کشورهای خاورمیانه دستاوردهای قابلتوجهی خواهد داشت. میتوان به مثالهای مختلفی اشاره کرد مثلاً خط لوله مغرب-اروپا از کشور الجزایر آغازشده و به اسپانیا متصل میشود. خط لوله انتقال گاز مصر به رژیم اسرائیل، پروژه گازی دلفین و خط لوله نفتی میان کامرون و چاد، مثالهای روشنی از امکان همکاری میان دولتها باوجود اختلافنظرها و تعارضات فرهنگی و اجتماعی و تاریخی و حتی جنگ است.
همچنین ساخت خط لوله ساخالین-خاباروسک-ولادی وستوک در دوره اوجگیری تنشها میان روسیه و ژاپن بر سر مالکیت جزایر کوریل روی داد. این اتفاق نشان داد که همکاریهای اقتصادی حتی در زمان اختلافات بینالمللی حل نشده، قابل انجام است.
خط لولههای فرامرزی نمیتوانند بهتنهایی امنیت و صلح را برای یک منطقه به ارمغان آورند. رهبران کشورها باید به اشتراک منافع در حوزه منطقهای و بینالمللی ایمان بیاورند. اگر کشورها به بازی برد_ برد در ساخت خطوط لوله منطقهای اعتقاد داشته باشند، شاهد توسعه این شاهراههای انتقال انرژی خواهیم بود.
در اکثر مناطق دنیا چالشهای سیاسی مهمترین مانع توسعه خطوط لوله هستند. در منطقه خاورمیانه، جنگهای اعراب و اسرائیل و اختلافات مذهبی از موانع مهم توسعه پروژههای بزرگ انتقال نفت و گاز به شمار میرود.
رهبران عراق در هفتادسال گذشته از حامیان مردم فلسطین بودهاند. آنها هیچگاه در جنگهای زمینی با اسرائیل و یا میزبانی آوارگان مشارکت نداشتهاند. در شرایط کنونی، ساخت خط لوله حدیثه_حیفا میتواند مزایای اقتصادی و سیاسی زیادی برای دولتمردان عراقی و کشورهای منطقه به دنبال داشته باشد.
منطقه خاورمیانه در شرایط کنونی بیش از هر چیز نیازمند ثبات و همکاریهای منطقهای و کنار گذاشتن تضاد و جنگ و رویاروییهای سیاسی است. روزنامه صباح دیلی ترکیه چندی پیش اعلام کرد رژیم اسرائیل، خریدار نفت کردستان عراق است. بخشی از نفت صادر شده به بندر جیحان بهوسیله نفتکشها به بنادر حیفا و اشکلون رژیم اسرائیل منتقل میشود.
با ساخت خط لوله حدیثه _حیفا، پالایشگاههای رژیم اسرائیل نیازی به خرید نفت کردستان نخواهند داشت. برای ساخت این پروژه نیازمند تغییرات اندکی در مسیر آن هستیم. ساخت شبکه راهآهن و یک بزرگراه در کنار این خط لوله نیز یکی از پیشنهادات مطرح شده است.
این خط لوله ۷۶۰ کیلومتری، راه صادرات نفت عراق به دولتهای اروپایی و آمریکایی را با کاهش هزینهها هموارتر خواهد کرد. با ساخت بزرگراه و راهآهن از خاک عراق تا سواحل مدیترانه، مسیر واردات کالاهای موردنیاز مردم عراق کوتاهتر خواهد شد. مسیر کنونی صادرات و واردات دولت عراق از سه دریا و دو تنگه پرتنش باب المندب و هرمز عبور میکند.
در دو دهه اخیر، محمولههای کشتیهای باری حامل کالاهای وارداتی عراق عمدتاً در بنادر جبل علی و یا ابوظبی تخلیه شده و با کشتیهای جدید به بندر ام القصر عراق منتقل میشود.
۳۳ درصد واردات دولت عراق از کشورهای اروپایی و ایالاتمتحده است و با کاهش هزینههای انتقال و زمان موردنیاز اقتصاد این کشور شکوفاتر خواهد شد.
ظرفیت صادرات این خط لوله روزانه ۳۰۰ هزار بشکه نفت خام است. این عدد برابر با ۱۰ درصد صادرات نفت به عراق خواهد بود.با ساخت این خط لوله، کشور اردن نیز میتواند از نفت صادراتی از عراق با قیمت رقابتی و عرضه پایدار برخوردار شود.
هماکنون بیش از ۱۱۰۰۰ تانکر نفتکش عراقی وظیفه صادرات نفت عراق به اردن و تحویل محمولههای نفت به پالایشگاههای این کشور را از طریق مسیر زمینی بر عهده دارند. با ساخت این خط لوله، تعداد زیادی از شهروندان اردنی در بخشهای تأمین امنیت، نگهداری و بهرهبرداری از خط لوله به کار گرفته میشوند. از سوی دیگر، با ساخت این خط لوله کشورهای قرارگرفته در مسیر آن تلاش میکنند تا به افزایش امنیت کشورهای مسیر کمک کنند. هرچند تا راهاندازی مجدد این پروژه، راهی طولانی وجود دارد.
نویسنده: مهدی البنایی
منبع: www.washingtoninstitute.org
مترجم: محسن داوری
دوشنبه ۱۷ آذر ۱۳۹۹ ساعت ۱۱:۲۹