​سازوکار اجرایی «آب و گاز مجانی» برای کم‌مصرف‌ها

به گزارش میز نفت، در جلسه اخیر شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا که در حضور مقام معظم رهبری برگزار شد، موضوع محوری جلسه تصمیم گیری درباره راه حل های فوری و کوتاه مدت برای حل مشکلات اقتصادی به ویژه کاهش فشارهای معیشتی مردم و کمک به محرومان و کم درآمدها بوده است. ظاهراً در این جلسه طرح هایی در خصوص رایگان شدن آب و گاز محرومان و کم مصرف‌ها مشابه آنچه در خصوص برق اتفاق افتاده، به طور جدی پیشنهاد شده و مقرر شده است که از کسانی که مصرف پایین دارند، هزینه ای در قبال آب و گاز گرفته نشود و تخفیف ویژه داده شود، در عوض از پرمصرف‌ها مبالغ بیشتری دریافت شود که کمبود درآمدی دولت را جبران کند.

محمدرضا پورابراهیمی عضو شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا هم در گفتگویی که درباره این جلسه داشته، ضمن اشاره به این پیشنهاد گفته است: از دیگر کمک‌هایی که ما می‌توانیم انجام دهیم، تأمین خدمات ارزان‌قیمت لازم در بحث آب، برق، گاز و تلفن است، به‌طور مثال می‌توانیم نرخ خدمات اقشار ضعیف را تخفیف دهیم یا در بحث الگوی مصرف سقف معافیت وزارت نیرو را (که می‌گوید اگر مصرف از یک حدی پایین‌تر باشد از پرداخت هزینه معاف می‌شوند) افزایش دهیم تا شامل افراد بیشتری شود.

مصرف انرژی در ایران مشمول یارانه است. این موضوع مهم که همواره به عنوان یک رویکرد اصلاح نشده در نظام اقتصادی کشور بوده، موجب شده تا در ایران هر فردی که بیشتر انرژی مصرف کند، بیشتر از یارانه پنهان آن بهره مند شود.

اگرچه یارانه به مصرف انرژی داده می شود اما در نظام تعرفه گذاری آب، برق و گاز تلاش شده با پلکانی کردن تعرفه ها، مشترکان را به کاهش مصرف تشویق کنند. با این حال، با توجه به فاصله قیمت تمام شده تولید و تأمین انرژی در کشور با قیمتی که از مصرف کننده دریافت می شود، پلکانی بودن تعرفه گذاری نیز نتوانسته روی اصلاح مدیریت مصرف انرژی در ایران اثرگذار باشد.

هم اکنون کشور ما جزو پرمصرف ترین کشورهای جهان در زمینه مصرف انرژی است؛ مصرفی که بیشتر آن در بخش غیرمولد صورت می گیرد و بار اصلی این مصرف را دهک های پردرآمد کشور رقم زده اند. چه در بخش آب، چه برق و چه گاز که سه بخش اصلی و جدانشدنی زندگی روزمره ما هستند، سهم دهک های کم درآمد در مصرف آنها نسبت به دهک های پردرآمد، بسیار پایین تر است. خانواده های پردرآمدی در کشور داریم که بیش از 10 برابر یک خانواده متوسط و ده ها برابر یک خانواده در مناطق محروم، به مصرف آب، برق یا گاز می پردازند.

در بخش برق، 36 میلیون مشترک در کشور داریم که از این تعداد 30 میلیون مشترک در بخش خانگی هستند. از این تعداد مشترک خانگی، بالغ بر 8.5 میلیون مشترک، افرادی هستند که بسیار پایین تر از الگوی مصرف تعیین شده، برق مصرف می کنند (بر اساس مصرف برق بخش خانگی کشور در سال 98) و به اصلاح مشترکان کم مصرف هستند. حداقل نیمی از این مشترکان (جمعیتی بالغ بر 10 تا 12 میلیون نفر) روستانشین هستند.

دولت طرحی با عنوان "برق امید" را از ابتدای آبان ماه امسال اجرایی کرده است. این طرح، با هدف نهادینه سازی فرهنگ مصرف بهینه برق در بخش خانگی در سال 1399 به تصویب هیأت وزیران رسید. تغییر نگرش مصرف کنندگان « بخش خانگی » به استفاده صحیح از منابع انرژی و حفظ محیط زیست با استفاده از ساز و کارهای تشویقی و بازدارنده از اهداف اصلی این طرح است.

در این طرح مشترکان به سه دسته مشترکان کم مصرف،خوش مصرف و پرمصرف تقسیم می شوند. برای هر دسته متناسب با منطقه جغرافیائی، الگوی مصرف برق تعیین می شود. مشترکان برق به تناسب مشارکت در این طرح از مزایای تشویقی شامل تخفیف تا 100درصد تعرفه برق بهره مند می شوند.

در واقع مشترکان کم مصرف که دهک های محروم و کم درآمد کشور نیز جزو همین دسته هستند، برق رایگان دریافت می کنند؛ اما در عوض در این طرح مجوزهایی به دولت داده شده تا دریافت پول از مشترکان پرمصرف را افزایش دهد تا هم مجموع دریافتی های دولت از قبوض برق کاهش نداشته باشد و هم پولی که پیش از این از دهک های کم درآمد بابت مصرف پایین آنها دریافت می شد، از دهک های پردرآمد بابت مصرف بالای آنها دریافت شود.

طرح برق رایگان محرومان از ابتدای آبان ماه در سراسر کشور آغاز شده و قرار است انتهای آذرماه، نخستین خروجی اجرای این طرح با مشخص شدن تعداد مشترکانی که مشمول برق رایگان شده اند، مشخص شود.

بررسی های تسنیم نشان می دهد ظرفیت های اجرای طرحی مشابه برق رایگان، در زمینه آب و گاز هم وجود دارد چرا که از یک سو با مصرف فزاینده و اسراف گونه آب و گاز در کشور مواجهیم و از سوی دیگر، بار اصلی شدت مصرف را دهک های پردرآمد بر کشور تحمیل کرده اند.

از اینرو می توان با تعیین الگوهای بهینه مصرف، مصرف آب و گاز برای دهک های محروم و کم درآمد که اغلب مصرفی پایین تر از الگوی متعارف دارند، رایگان کرد و در قالب طرحی مدون، دریافت پول از مشترکان پرمصرف که اغلب در دهک های پردرآمد هستند را افزایش داد.

نکته مهمی که در زمینه گاز وجود دارد این است که در تعیین شاخص های الگوی مصرف، نمی توان با شاخص های فعلی که فقط مبتنی بر میزان مصرف است بدون توجه به نوع سیستم گرمایشی منزل مسکونی، متراژ آن، منطقه قرار گرفته در آن و ... اقدام به تقسیم بندی مشترکان کرد و در این زمینه لازم است مجموعه وزارت نفت و به خصوص شرکت ملی گاز ایران، با همکاری نهادهایی چون نظام مهندسی ساختمان و سازمان بهینه سازی مصرف سوخت، شاخص های دقیق تری برای تعیین الگوی کم مصرفی، خوش مصرفی و پرمصرفی را در زمینه گاز مشخص کنند که بر اساس آن، بتوان اجرای طرحی مشابه برق امید را در گاز نیز پیاده سازی کرد.

در زمینه آب، مشترک بودن کنتورها برای واحدهای مسکونی، مهمترین چالش اجرای این طرح است. اگرچه در بسیاری از آپارتمان های قدیمی ساز، به علت نبود فضا، امکان تفکیک کنتورها به سهولت وجود ندارد؛ اما می توان با تعیین شاخص هایی در میزان مصرف بر اساس تعداد خانوار، مشکل کنتورهای مشترک را در اجرای این طرح حل کرد.

تعیین شاخص ها در زمینه کم مصرفی، خوش مصرفی و پرمصرفی آب نیز با بازنگری و دقیق سازی، می تواند زمینه اجرای طرحی مشابه برق رایگان را در زمینه آب فراهم سازد.

در واقع دولت به ویژه وزارت نفت و نیرو با اجرای یک طرح مطالعاتی کوتاه مدت به منظور بازنگری و دقیق سازی شاخص های کم مصرفی، خوش مصرفی و پرمصرفی در زمینه آب و گاز، می تواند نقاط دارای ضعف اجرای طرحی برای رایگان شدن آب و گاز محرومان را شناسایی و اقدام به اجرای طرحی مشابه برق رایگان در بخش آب و گاز کنند.

منبع: تسنیم

سه شنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۹ ساعت ۱۶:۵۰