بازی گازی در قلب قفقاز

میز نفت | دولت تركیه به دلیل داشتن روابط فرهنگی و راهبردهای ژئوپلیتیك مشترك، همواره حامی دولت آذربایجان بوده‌است. با افزایش رویكردهای تهاجمی دولت اردوغان در خاورمیانه و مدیترانه، شاهد نزدیك‌تر شدن روابط تركیه و آذربایجان پس از بحران ناگورنو -قره باغ بوده‌ایم.

در چند سال اخیر، كمك‌های نظامی دولت تركیه به آذربایجان رشد چشمگیری داشته‌است. چند عامل در تغییر رویكرد آنكارا تأثیر‌گذار بوده‌است. نخستین عامل جریان انرژی می‌باشد. پس از افزایش مصرف گاز تركیه، دولت آذربایجان به‌تدریج به مهم‌ترین تأمین‌كننده گاز طبیعی مورد نیاز این كشور تبدیل شده‌است.

در نیمه نخست سال ۲۰۲۰ میلادی، واردات گاز تركیه از آذربایجان نسبت به مدت مشابه سال قبل 4/20 درصد افزایش پیدا كرده‌است، اما میزان گاز وارداتی از روسیه در این مدت ۶۲ درصد كاهش یافته‌است. در ماه می امسال، آذربایجان به مهم‌ترین تأمین‌كننده گاز تركیه تبدیل شد.

افتتاح خط لوله تاناپ در اواخر سال ۲۰۱۹ میلادی، نقش مهمی در تغییر سهم آذربایجان در سبد واردات گاز ترك‌ها داشته‌است. این پروژه 5/6 میلیارد دلاری بخشی از كریدور گازی جنوبی ۴۰ میلیارد دلاری برای برای اتصال میدان شاه دنیز-۲ كشور آذربایجان به بازار بزرگ انرژی اروپا است.

ظرفیت ترانزیت گاز خط لوله تاناپ سالانه ۱۶ میلیارد متر مكعب گاز طبیعی از دریای كاسپین است. ۱۰ میلیارد متر مكعب از خوراك این خط لوله به اروپا منتقل شده و ۶ میلیارد متر مكعب بقیه در بازار تركیه مصرف می‌شود.

دولت تركیه از سال‌ها پیش نگران بود كه با قطع ارتباط با قفقاز جنوبی، شاهد افزایش وابستگی به گاز روسیه خواهد بود. دولت‌های تركیه و روسیه بر سر مسائل سوریه دارای اختلاف نظر هستند. به همین دلیل، آنكارا خواهان كاهش وابستگی به گاز وارداتی مردان یخی است.

این شرایط فرصت مناسبی برای آذربایجان فراهم كرده تا به تأمین‌كننده اصلی گاز منطقه تبدیل شود. در جنگ هفته‌های اخیر ارمنستان و آذربایجان، شاهد نقش‌آفرینی چشمگیر دولت تركیه به نفع باكو بودیم.

دولت تركیه خواهان تداوم جریان گاز صادراتی آذربایجان است و بحران كنونی نشان داد اردوغان برای دفاع از زنجیره عرضه گاز طبیعی ممكن است از نیروهای نظامی استفاده كند. آنها از دیرباز خواهان تبدیل شدن به هاب انرژی جنوب اروپا هستند و اكتشاف گاز در دریای سیاه و مدیترانه و میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری در توسعه خطوط لوله انرژی نیز با این هدف انجام می‌شود.

چالش بزرگ انرژی ترك‌ها
زد و خورد‌های ماه جولای امسال میان دولت‌های آذربایجان و ارمنستان در منطقه تووز روی داد. این منطقه فاصله زیادی از ناگورنو- قره باغ به عنوان مركز جنگ كنونی ( و جنگ سال ۲۰۱۶ میلادی) داشت.

اما نبرد در تووز چه ارتباطی با ژئوپلیتیك عرضه گاز دارد؟ منطقه تووز، یك كریدور خشكی كلیدی برای انتقال انرژی و خط لوله باكو- تفلیس- جیحان، خط لوله گاز طبیعی قفقاز جنوبی و مسیر ریلی باكو-تفلیس-كارس است.

این منطقه، بخش مهمی از كریدور اوراسیا برای ارتباط میان شرق و غرب است. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، دولت‌های غربی تلاش كردند تا نقش كلیدی‌تری در اوراسیا ایفا كنند. این كریدور نقش كلیدی در پایان وابستگی تركیه به گاز روسیه دارد. هر اقدام نظامی در اطراف این منطقه راهبردی می‌تواند پای ارتش تركیه را به آن باز كند.
پس از زد و خورد‌های نظامی ماه جولای در تووز، وزیر دفاع تركیه اعلام كرد برای كمك به متحد شرقی خود از هیچ اقدامی فروگذار نخواهد كرد.

در تابستان امسال، شاهد برگزاری رزمایش‌های نظامی مشترك ارتش‌های آذربایجان و تركیه در باكو، نخجوان، گنجه، كردامیر و یلواخ بودیم. پیام این رزمایش‌ها روشن بود؛ حضور نظامی تركیه در منطقه در صورت تهدید خط لوله‌های انرژی، قطعی خواهد بود.

گاز آذربایجان نقشی كلیدی در حضور نظامی تركیه در بحران ناگورنو- قره باغ داشته‌است. در نبردهای ماه‌های سپتامبر و اكتبر، شاهد نقش‌آفرینی گسترده پهپادهای تركیه بودیم. اردوغان از لزوم نقش‌آفرینی كشورش در مسیر نظم جهانی سخن می‌گوید. در مجموع این اقدامات را باید بخشی از پازل سیاست خارجی آنكارا در خاورمیانه و مدیترانه دانست.

آنكارا معتقد است با وجود اختلاف نظر روسیه در مورد بحران ناگورنو- قره باغ، این دو كشور قادرند تا راهكاری برای این موضوع بیابند. دولت تركیه نیز تلاش می‌كند تا در فرایند صلح، نقشی مهم ایفا كند. رهبران آنكارا و مسكو با وجود داشتن رقابت‌های شدید، همكاری‌هایی نیز با هم دارند. در منطقه شمال سوریه، آنها با وجود اختلاف‌نظرها توانستند به راه‌حلی پایدار دست یابند.

در جنگ لیبی نیز این دو كشور به همكاری‌های مشترك دست زدند. به همین دلیل امكان دستیابی به یك توافق مشترك در بحران ناگورنو- قره باغ وجود دارد. رهبران كرملین نیز از پیشنهاد گفت‌وگو برای حل و فصل بحران كنونی میان دولت‌های آذربایجان و ارمنستان سخن گفته‌اند.

همكاری‌های مشترك روسیه و تركیه در بحران ناگورنو‌ - قره باغ می‌تواند نمایشی برای پایان دادن به نفوذ دولت‌های غربی در این منطقه باشد. این دو كشور در مدیریت دریای سیاه نیز از مدل مشابهی پس از جنگ سرد استفاده كردند. البته آنها در صلح سوریه نیز با كنار زدن دولت‌های غربی به منافع خود دست یافتند.

مردان یخی از نزدیك‌تر شدن باكو و آنكارا و كاهش نفوذ خود در دولت آذربایجان بیمناك هستند. فراموش نكنید كه جنگ كنونی ممكن است بار دیگر نفوذ غرب را در این منطقه توسعه دهد.

نكته مهم این است كه آذربایجان از نظر ژئوپلیتیك برای رهبران كرملین اهمیت كمتری نسبت به ارمنستان دارد. رسانه‌های روسیه از تغییر توازن قدرت در منطقه قفقاز پس از جنگ‌های اخیر سخن می‌گویند.


منبع: ALGEMEINER
مترجم: محسن داوری

شنبه ۸ آذر ۱۳۹۹ ساعت ۱۱:۳۱