نگاهی آماری به تجارت گاز
ارزش گاز صادراتی ایران 2.5 برابر گاز وارداتی
یکی از بخش‌های خاکستری که در حوزه نفت و گاز وجود داشت، دسترسی نداشتن به صورت‌های مالی شرکت‌های زیرمجموعه و محاسبه درآمد‌های این شرکت بود که خبرگزاری فارس طی چند هفته اخیر با انتشار بخشی از این صورت‌مالی‌ها، سعی کرد اطلاعات مهمی را در این باره ارائه دهد.
به گزارش میز نفت، یکی از بخش‌های مهم در این‌باره، وضعیت صادرات و تجارت گازی ایران با همسایگان خود است. در سال ۱۳۹۷ جمهوری اسلامی ایران به کشور‌های ترکیه و عراق گاز صادر می‌کرد و از ترکمنستان گاز می‌خرید. کشور‌هایی که بر حسب بند‌های قراردادی خود با شرکت ملی گاز، «ارزان‌خری» و «گرانفروشی» را مطرح کرده و شکایت‌های خود را به داوری می‌بردند.
ترکیه تاکنون سه شکایت از ایران کرده است و ترکمنستان نیز در اولین شکایت خود توانسته حکم ۲ میلیارد دلاری علیه شرکت ملی گاز دریافت کند؛ گرچه وزارت نفت در پاسخ به قیمت‌هایی که گاز وارد و صادر می‌شود برچسب محرمانه می‌زند، اما با توجه به اطلاعاتی که از سال ۹۷ بیرون آمده، می‌توان به این اعداد رسید.
قیمت صادرات و واردات
براساس صورت‌مالی‌های منتشر شده، شرکت ملی گاز ایران در سال مورد اشاره، ۸ میلیارد و ۳۹ میلیون متر مکعب گاز به ترکیه صادر کرده که درآمدش از محل صادرات، معادل ۲ میلیارد و ۱۶۵ میلیون دلار بوده است. این بدان معناست که قیمت هر متر مکعب گاز صادراتی به ترکیه حدود ۲۷ سنت بوده، اما وضعیت عراق هم بهتر از ترکیه است. درآمد شرکت ملی گاز ایران از محل صادرات ۳ میلیارد و ۱۷۶ میلیون متر مکعب گاز به عراق ۹۴۵ میلیون دلار بوده، در نتیجه قیمت هر متر مکعب گاز صادراتی به عراق حدود ۳۰ سنت بوده است.
ایران در سال ۹۷، حدود یک میلیارد و ۴۴ میلیون متر مکعب گاز از ترکمنستان وارد کرده که برای آن ۱۲۹ میلیون دلار بدهکار شده است. تقسیم میزان واردات بر بدهی نشان می‌دهد ترکمنستان هر متر مکعب گاز طبیعی را به قیمت ۱۲ دلار و ۳ سنت به ایران فروخته است.
دلیل اختلاف قیمت چیست؟
اختلاف قیمتی درباره واردات و صادرات گاز به عوامل مختلفی برمی‌گردد؛ اصلی‌ترین تفاوت فرمول است که طرفین براساس چه فرمولی قیمت را تعیین می‌کنند. در برخی قرارداد‌ها گازوئیل به عنوان مبنای اصلی قرار می‌گیرد و در قرارداد‌های دیگر قیمت سبد نفتی اوپک یا نفت برنت.
یکی دیگر از این تفاوت‌ها، به وام‌هایی مربوط می‌شود که کشور صادرکننده به کشور واردکننده می‌دهد یا شبکه انتقال گاز در این کشور را انجام داده و سرمایه‌گذاری خود را در صورتحساب‌های مالی تقسیم کرده که منجر به افزایش قیمت می‌شود.
کیفیت گاز هم عامل مهم دیگری است که باید به آن توجه کرد؛ گازی که میان دو طرف توافق می‌شود ممکن است دارای ویژگی‌های خاصی باشد که در گاز‌های دیگر وجود نداشته باشد. کیفیت گاز و عناصر آن نقش مهمی در قیمت‌گذاری دارند و در فرمول‌ها نقش آفرین هستند، بنابراین طبیعی است بین گاز طبیعی ایران با گاز ترکمنستان تفاوت‌های کیفی وحود داشته باشد.
درآمد‌های صادراتی گاز
براساس صورت‌مالی شرکت ملی گاز ایران در سال ۱۳۹۷، مجموع درآمد‌های عملیاتی شرکت‌های فرعی شرکت ملی گاز ایران در این سال، بالغ بر ۴۸ هزار و ۵۱ میلیارد تومان بوده که حدود ۶۰ درصد از این رقم یعنی ۲۸ هزار و ۷۵۱ میلیارد تومان درآمد ناشی از صادرات گاز و سایر محصولات بوده است؛ مابقی درآمد‌های عملیاتی این شرکت‌ها ناشی از فروش داخلی گاز و سایر محصولات و همچنین حق‌العمل تولید میعانات گازی در سال ۱۳۹۷ بوده است.
بدهی بزرگ
وضعیت بدهی به ترکمنستان هم جالب است؛ ایران باید هم اکنون ۲ میلیارد دلار به ترکمنستان پرداخت کند که از دستاورد‌های وزارت نفت است؛ بدهی شرکت ملی گاز ایران و شرکت‌های فرعی آن به کشور ترکمنستان شامل یک میلیارد و ۳۹۹ میلیون دلار بابت سیاه‌های سپتامبر ۲۰۱۵ تا ژانویه ۲۰۱۷ و مبلغ ۳۴۵ میلیون یورو بابت جرایم دیرکرد در پرداخت تا مارچ ۲۰۱۹ است. به عبارت دیگر، بدهی شرکت ملی گاز ایران به کشور ترکمنستان بابت سیاه‌های خرید گاز حدود ۱۲ هزار و ۶۷۹ میلیارد تومان و بابت جرایم دیرکرد حدود ۳ هزار و ۲۸۶ میلیارد تومان بوده است.
بدهی به داخل
براساس قوانین بودجه سنواتی کل کشور، هر ساله درصدی از ارزش صادرات گاز طبیعی پس از کسر ارزش گاز طبیعی وارداتی، از طریق بانک مرکزی به حساب صندوق توسعه ملی واریز می‌گردد.
در سال ۱۳۹۷ علاوه بر سهم ۳۲ درصدی صندوق توسعه ملی، ۵/ ۵۳ درصد نیز به عنوان سهم مالکانه دولت تعیین شده است.
شرکت ملی گاز ایران در پایان سال ۱۳۹۷ بابت واریز سهم ۳۲ درصدی صندوق توسعه ملی از درآمد ناشی از صادرات گاز پس از کسر ارزش گاز وارداتی، حدود ۸/ ۳۸۸ میلیون یورو معادل ۳ هزار و ۷۸۹ میلیارد تومان و همچنین بابت واریز سهم مالکانه دولت (۵/ ۵۳ درصد)، حدود ۷۰۹ میلیون یورو معادل ۶ هزار و ۹۱۱ میلیارد تومان به خزانه داری کل کشور بدهکار بوده است.
ترکیه تاکنون سه شکایت از ایران کرده است و ترکمنستان نیز در اولین شکایت خود توانسته حکم ۲ میلیارد دلاری علیه شرکت ملی گاز دریافت کند؛ گرچه وزارت نفت در پاسخ به قیمت‌هایی که گاز وارد و صادر می‌شود برچسب محرمانه می‌زند، اما با توجه به اطلاعاتی که از سال ۹۷ بیرون آمده، می‌توان به این اعداد رسید.
قیمت صادرات و واردات
براساس صورت‌مالی‌های منتشر شده، شرکت ملی گاز ایران در سال مورد اشاره، ۸ میلیارد و ۳۹ میلیون متر مکعب گاز به ترکیه صادر کرده که درآمدش از محل صادرات، معادل ۲ میلیارد و ۱۶۵ میلیون دلار بوده است. این بدان معناست که قیمت هر متر مکعب گاز صادراتی به ترکیه حدود ۲۷ سنت بوده، اما وضعیت عراق هم بهتر از ترکیه است. درآمد شرکت ملی گاز ایران از محل صادرات ۳ میلیارد و ۱۷۶ میلیون متر مکعب گاز به عراق ۹۴۵ میلیون دلار بوده، در نتیجه قیمت هر متر مکعب گاز صادراتی به عراق حدود ۳۰ سنت بوده است.
ایران در سال ۹۷، حدود یک میلیارد و ۴۴ میلیون متر مکعب گاز از ترکمنستان وارد کرده که برای آن ۱۲۹ میلیون دلار بدهکار شده است. تقسیم میزان واردات بر بدهی نشان می‌دهد ترکمنستان هر متر مکعب گاز طبیعی را به قیمت ۱۲ دلار و ۳ سنت به ایران فروخته است.
دلیل اختلاف قیمت چیست؟
اختلاف قیمتی درباره واردات و صادرات گاز به عوامل مختلفی برمی‌گردد؛ اصلی‌ترین تفاوت فرمول است که طرفین براساس چه فرمولی قیمت را تعیین می‌کنند. در برخی قرارداد‌ها گازوئیل به عنوان مبنای اصلی قرار می‌گیرد و در قرارداد‌های دیگر قیمت سبد نفتی اوپک یا نفت برنت.
یکی دیگر از این تفاوت‌ها، به وام‌هایی مربوط می‌شود که کشور صادرکننده به کشور واردکننده می‌دهد یا شبکه انتقال گاز در این کشور را انجام داده و سرمایه‌گذاری خود را در صورتحساب‌های مالی تقسیم کرده که منجر به افزایش قیمت می‌شود.
کیفیت گاز هم عامل مهم دیگری است که باید به آن توجه کرد؛ گازی که میان دو طرف توافق می‌شود ممکن است دارای ویژگی‌های خاصی باشد که در گاز‌های دیگر وجود نداشته باشد. کیفیت گاز و عناصر آن نقش مهمی در قیمت‌گذاری دارند و در فرمول‌ها نقش آفرین هستند، بنابراین طبیعی است بین گاز طبیعی ایران با گاز ترکمنستان تفاوت‌های کیفی وحود داشته باشد.
درآمد‌های صادراتی گاز
براساس صورت‌مالی شرکت ملی گاز ایران در سال ۱۳۹۷، مجموع درآمد‌های عملیاتی شرکت‌های فرعی شرکت ملی گاز ایران در این سال، بالغ بر ۴۸ هزار و ۵۱ میلیارد تومان بوده که حدود ۶۰ درصد از این رقم یعنی ۲۸ هزار و ۷۵۱ میلیارد تومان درآمد ناشی از صادرات گاز و سایر محصولات بوده است؛ مابقی درآمد‌های عملیاتی این شرکت‌ها ناشی از فروش داخلی گاز و سایر محصولات و همچنین حق‌العمل تولید میعانات گازی در سال ۱۳۹۷ بوده است.
بدهی بزرگ
وضعیت بدهی به ترکمنستان هم جالب است؛ ایران باید هم اکنون ۲ میلیارد دلار به ترکمنستان پرداخت کند که از دستاورد‌های وزارت نفت است؛ بدهی شرکت ملی گاز ایران و شرکت‌های فرعی آن به کشور ترکمنستان شامل یک میلیارد و ۳۹۹ میلیون دلار بابت سیاه‌های سپتامبر ۲۰۱۵ تا ژانویه ۲۰۱۷ و مبلغ ۳۴۵ میلیون یورو بابت جرایم دیرکرد در پرداخت تا مارچ ۲۰۱۹ است. به عبارت دیگر، بدهی شرکت ملی گاز ایران به کشور ترکمنستان بابت سیاه‌های خرید گاز حدود ۱۲ هزار و ۶۷۹ میلیارد تومان و بابت جرایم دیرکرد حدود ۳ هزار و ۲۸۶ میلیارد تومان بوده است.
بدهی به داخل
براساس قوانین بودجه سنواتی کل کشور، هر ساله درصدی از ارزش صادرات گاز طبیعی پس از کسر ارزش گاز طبیعی وارداتی، از طریق بانک مرکزی به حساب صندوق توسعه ملی واریز می‌گردد.
در سال ۱۳۹۷ علاوه بر سهم ۳۲ درصدی صندوق توسعه ملی، ۵/ ۵۳ درصد نیز به عنوان سهم مالکانه دولت تعیین شده است.
شرکت ملی گاز ایران در پایان سال ۱۳۹۷ بابت واریز سهم ۳۲ درصدی صندوق توسعه ملی از درآمد ناشی از صادرات گاز پس از کسر ارزش گاز وارداتی، حدود ۸/ ۳۸۸ میلیون یورو معادل ۳ هزار و ۷۸۹ میلیارد تومان و همچنین بابت واریز سهم مالکانه دولت (۵/ ۵۳ درصد)، حدود ۷۰۹ میلیون یورو معادل ۶ هزار و ۹۱۱ میلیارد تومان به خزانه داری کل کشور بدهکار بوده است.
دوشنبه ۱۹ آبان ۱۳۹۹ ساعت ۱۲:۲۰
کد مطلب: 28739
