آیا ترور شاه فیصل ارتباطی با تحریم نفتی امریکا داشت؟
راز ترور پادشاه
اما سؤالی که مطرح است این است که این پادشاه عربستانی در آخرین سال‌های عمرش چه سیاست‌هایی در پیش‌گرفته بود که زمینه را برای گمانه‌زنی‌های این‌چنینی در مورد قتلش فراهم کرده است؟
مونا مشهدی رجبی| ترور شاه فیصل آل سعود در روز ۲۵ مارس سال ۱۹۷۵ میلادی را برخی به دیدگاه‌های او در مورد تحریم نفتی کشورهای متخاصم در جریان حمله اسراییل به اعراب ارتباط می‌دهند. مسئله‌ای که هیچ‌یک از مطالعات و سازمان‌های بین‌المللی تاکنون آن را اثبات نکرده‌اند ولی باوجود گذشت بالغ‌بر ۴۵ سال از آن تاریخ هنوز محل تردید است.
اما سؤالی که مطرح است این است که این پادشاه عربستانی در آخرین سال‌های عمرش چه سیاست‌هایی در پیش‌گرفته بود که زمینه را برای گمانه‌زنی‌های این‌چنینی در مورد قتلش فراهم کرده است؟
روزنامه عرب نیوز در تاریخ چهارم می سال ۲۰۰۸ مقاله‌ای در مورد این قتل منتشر کرد و در این مقاله تمامی اطلاعات موجود در مورد دیدگاه‌های شاه و سخنانی که اطرافیانش در مورد او زده‌اند را نقل کرد. در این مقاله آمده است: «شاه فیصل در سال ۱۹۷۳ طرح تحریم نفتی کشورهای حامی اسراییل در جریان جنگ اکتبر را تصویب کرد. تأییدیه او برای طرحی که احمد زکی‌مانی وزیر نفت وقت این کشور پیشنهاد داده بود و دیگر اعضای اوپک هم آن را تائید کرده بودند امری ضروری بود.»
در ادامه آمده است: «ازجمله کشورهایی که تحت تأثیر این تحریم قرار می‌گرفت امریکا بود که دران سال‌ها به دلیل سرمایه‌گذاری‌های زیاد در بخش‌های زیرساختی نیاز زیادی به نفت داشت و با اجرای طرح تحریمی و افزایش قیمت نفت، آسیب زیادی به اقتصادش وارد شد. البته می‌توان این کشور را هدف اصلی تحریم نفتی دانست. کشوری که بیشترین کمک را برای تأمین تسلیحات نظامی برای ادامه جنگ به اسراییل کرد. در همان زمان بود که امریکا عربستان را تهدید به حمله نظامی‌کرد. حمله‌ای که تأسیسات نفتی این کشور اولین و مهم‌ترین هدفش بود.»
تهدید عربستان توسط امریکا
ترکی الفیصل که در سال ۱۹۷۳ مشاور دادگاه سلطنتی بود در مصاحبه‌ای که در روز ۱۷ مارس سال ۱۹۸۵ با روزنامه الشرق الاوسط انجام داده بود، گفت: «تحریم نفتی ابزاری بود که به ما امکان داد تا امریکا را متقاعد کنیم به‌سرعت راه‌حلی برای جنگ اعراب و اسراییل پیدا کند و از جهت‌گیری و حمایت از اسراییل دست بردارد. دران زمان عربستان چاره‌ای جز این جهت‌گیری نداشت و شاه فیصل هم در این زمینه بسیار ثابت‌قدم بود.»
وی ادامه داد: «دران زمان روزنامه‌های آمریکایی اخبار مختلفی در مورد احتمال حمله امریکا به عربستان منتشر می‌کردند. طبق این اخبار مقامات آمریکایی بعد از اجرای طرح تحریم نفتی در مورد احتمال حمله به حوزه‌های نفتی عربستان صحبت می‌کردند. البته تنها رسانه‌ها در این زمینه صحبت نمی‌کردند، حتی هنری کیسینجر وزیر خارجه وقت امریکا هم بارها در مورد صحبت کرده بود و رسماً ما را تهدید کرده بود.»
ترکی الفیصل در کتاب خاطراتش نوشته است: «در زمان این ترور من در جده بودم و تلگرامی از کیسینجر دریافت کردم. وزیر خارجه امریکا در این تلگرام نوشته بود اگر عربستان تحریم نفتی را پایان ندهد، امریکا از تمامی ابزارهایی که در دست دارد برای حفاظت از منافع خود بهره می‌برد. این پیام را یکی از مقامات ارشد سازمان اطلاعاتی امریکا به من داد و تأکید کرد که شخص وزیر امور خارجه امریکا این پیام را فرستاده است. در این پیام در مورد اینکه از چه ابزاری استفاده می‌شود، مطلبی ذکر نشده بود ولی تهدید موجود در پیام آشکار بود. من سریع پیام را نزد شاه فیصل بردم و به او نشان دادم. او پیام را خواند و گفت انشا الله خیر است. چند ساعت بعد شاه فیصل ترور شد.»
قبل از تحریم نفتی به امریکا هشدار داده بودیم
تحریم نفتی بعد از جنگ اکتبر وضع شد و امریکا زمانی عربستان را تهدید کرد که کمبود بنزین در این کشور مشکلات زیادی را برای مردم ایجاد کرده بود. روزنامه عرب نیوز به نقل از ترکی الفیصل نوشته است: «ما قبل از اجرای طرح تحریم نفتی امریکا به آن‌ها هشدار داده بودیم. امریکا از اسراییل حمایت می‌کرد و سلاح‌های پیشرفته‌ای برای مقابله با اعراب در اختیار آن‌ها قرار می‌داد. ما از امریکا خواستیم از این سیاست دست بکشد در غیر این صورت تحریم می‌شود ولی آن‌ها به این مسئله توجهی نکردند.»
عرب نیوز به این اشاره می‌کند که برخی از رسانه‌ها ترور شاه فیصل را به معنای تحقق تهدید امریکا علیه عربستان می‌دانند و به این مسئله استناد می‌کنند که فرد ضارب قصد کشتن احمد زکی‌مانی وزیر نفت را هم داشته است ولی تیرش به خطا می‌رود. از طرف دیگر مدت کوتاهی بعد از ترور شاه فیصل، احمد زکی‌مانی که خود طرح تحریم نفتی را ارائه داده بود اعلام کرد که عربستان به‌تنهایی تولید را افزایش می‌دهد زیرا این تحریم به اقتصاد دنیا آسیب وارد می‌کند.
حال سؤال این است که آیا این سیاست، سیاست درستی بود یا خیر؟ ترکی الفیصل در پاسخ به این سؤال به الشرق الاوسط گفت: «در آم زمان ما چاره‌ای جز اجرای این طرح نداشتیم و به نظر می‌رسد این سیاست برای ما اثربخش بود. بعد از اجرای این طرح تحریمی هنری کیسینجر بالغ‌بر ۱۰ بار به منطقه سفر کرد تا بتواند برای این مشکل راهی پیدا کند. ازنظر من تحریم نفتی امریکا سیاست درستی بود که به اصلاح روابط دو کشور انجامید و سبب شد تا امریکا سیاست‌هایش را در مقابل کشور ما اصلاح کند. عربستان اقتصاد قدرتمندی است و باید با اقتصادهای قدرتمند دنیا رابطه نزدیکی داشته باشد.»
باوجوداینکه دلیل ترور شاه فیصل را نمی‌توان به‌طورقطع به سیاست تحریم نفتی و تقابلش با امریکا نسبت داد و در بسیاری از دادگاه‌ها انتقام شخصی دلیل این ترور ذکرشده است ولی نمی‌توان به‌طورقطع از این مسئله بااهمیت چشم‌پوشی کرد که تداوم سیاست تحریمی می‌توانست اقتصاد امریکا را ویران کند.
اما سؤالی که مطرح است این است که این پادشاه عربستانی در آخرین سال‌های عمرش چه سیاست‌هایی در پیش‌گرفته بود که زمینه را برای گمانه‌زنی‌های این‌چنینی در مورد قتلش فراهم کرده است؟
روزنامه عرب نیوز در تاریخ چهارم می سال ۲۰۰۸ مقاله‌ای در مورد این قتل منتشر کرد و در این مقاله تمامی اطلاعات موجود در مورد دیدگاه‌های شاه و سخنانی که اطرافیانش در مورد او زده‌اند را نقل کرد. در این مقاله آمده است: «شاه فیصل در سال ۱۹۷۳ طرح تحریم نفتی کشورهای حامی اسراییل در جریان جنگ اکتبر را تصویب کرد. تأییدیه او برای طرحی که احمد زکی‌مانی وزیر نفت وقت این کشور پیشنهاد داده بود و دیگر اعضای اوپک هم آن را تائید کرده بودند امری ضروری بود.»
در ادامه آمده است: «ازجمله کشورهایی که تحت تأثیر این تحریم قرار می‌گرفت امریکا بود که دران سال‌ها به دلیل سرمایه‌گذاری‌های زیاد در بخش‌های زیرساختی نیاز زیادی به نفت داشت و با اجرای طرح تحریمی و افزایش قیمت نفت، آسیب زیادی به اقتصادش وارد شد. البته می‌توان این کشور را هدف اصلی تحریم نفتی دانست. کشوری که بیشترین کمک را برای تأمین تسلیحات نظامی برای ادامه جنگ به اسراییل کرد. در همان زمان بود که امریکا عربستان را تهدید به حمله نظامی‌کرد. حمله‌ای که تأسیسات نفتی این کشور اولین و مهم‌ترین هدفش بود.»
تهدید عربستان توسط امریکا
ترکی الفیصل که در سال ۱۹۷۳ مشاور دادگاه سلطنتی بود در مصاحبه‌ای که در روز ۱۷ مارس سال ۱۹۸۵ با روزنامه الشرق الاوسط انجام داده بود، گفت: «تحریم نفتی ابزاری بود که به ما امکان داد تا امریکا را متقاعد کنیم به‌سرعت راه‌حلی برای جنگ اعراب و اسراییل پیدا کند و از جهت‌گیری و حمایت از اسراییل دست بردارد. دران زمان عربستان چاره‌ای جز این جهت‌گیری نداشت و شاه فیصل هم در این زمینه بسیار ثابت‌قدم بود.»
وی ادامه داد: «دران زمان روزنامه‌های آمریکایی اخبار مختلفی در مورد احتمال حمله امریکا به عربستان منتشر می‌کردند. طبق این اخبار مقامات آمریکایی بعد از اجرای طرح تحریم نفتی در مورد احتمال حمله به حوزه‌های نفتی عربستان صحبت می‌کردند. البته تنها رسانه‌ها در این زمینه صحبت نمی‌کردند، حتی هنری کیسینجر وزیر خارجه وقت امریکا هم بارها در مورد صحبت کرده بود و رسماً ما را تهدید کرده بود.»
ترکی الفیصل در کتاب خاطراتش نوشته است: «در زمان این ترور من در جده بودم و تلگرامی از کیسینجر دریافت کردم. وزیر خارجه امریکا در این تلگرام نوشته بود اگر عربستان تحریم نفتی را پایان ندهد، امریکا از تمامی ابزارهایی که در دست دارد برای حفاظت از منافع خود بهره می‌برد. این پیام را یکی از مقامات ارشد سازمان اطلاعاتی امریکا به من داد و تأکید کرد که شخص وزیر امور خارجه امریکا این پیام را فرستاده است. در این پیام در مورد اینکه از چه ابزاری استفاده می‌شود، مطلبی ذکر نشده بود ولی تهدید موجود در پیام آشکار بود. من سریع پیام را نزد شاه فیصل بردم و به او نشان دادم. او پیام را خواند و گفت انشا الله خیر است. چند ساعت بعد شاه فیصل ترور شد.»
قبل از تحریم نفتی به امریکا هشدار داده بودیم
تحریم نفتی بعد از جنگ اکتبر وضع شد و امریکا زمانی عربستان را تهدید کرد که کمبود بنزین در این کشور مشکلات زیادی را برای مردم ایجاد کرده بود. روزنامه عرب نیوز به نقل از ترکی الفیصل نوشته است: «ما قبل از اجرای طرح تحریم نفتی امریکا به آن‌ها هشدار داده بودیم. امریکا از اسراییل حمایت می‌کرد و سلاح‌های پیشرفته‌ای برای مقابله با اعراب در اختیار آن‌ها قرار می‌داد. ما از امریکا خواستیم از این سیاست دست بکشد در غیر این صورت تحریم می‌شود ولی آن‌ها به این مسئله توجهی نکردند.»
عرب نیوز به این اشاره می‌کند که برخی از رسانه‌ها ترور شاه فیصل را به معنای تحقق تهدید امریکا علیه عربستان می‌دانند و به این مسئله استناد می‌کنند که فرد ضارب قصد کشتن احمد زکی‌مانی وزیر نفت را هم داشته است ولی تیرش به خطا می‌رود. از طرف دیگر مدت کوتاهی بعد از ترور شاه فیصل، احمد زکی‌مانی که خود طرح تحریم نفتی را ارائه داده بود اعلام کرد که عربستان به‌تنهایی تولید را افزایش می‌دهد زیرا این تحریم به اقتصاد دنیا آسیب وارد می‌کند.
حال سؤال این است که آیا این سیاست، سیاست درستی بود یا خیر؟ ترکی الفیصل در پاسخ به این سؤال به الشرق الاوسط گفت: «در آم زمان ما چاره‌ای جز اجرای این طرح نداشتیم و به نظر می‌رسد این سیاست برای ما اثربخش بود. بعد از اجرای این طرح تحریمی هنری کیسینجر بالغ‌بر ۱۰ بار به منطقه سفر کرد تا بتواند برای این مشکل راهی پیدا کند. ازنظر من تحریم نفتی امریکا سیاست درستی بود که به اصلاح روابط دو کشور انجامید و سبب شد تا امریکا سیاست‌هایش را در مقابل کشور ما اصلاح کند. عربستان اقتصاد قدرتمندی است و باید با اقتصادهای قدرتمند دنیا رابطه نزدیکی داشته باشد.»
باوجوداینکه دلیل ترور شاه فیصل را نمی‌توان به‌طورقطع به سیاست تحریم نفتی و تقابلش با امریکا نسبت داد و در بسیاری از دادگاه‌ها انتقام شخصی دلیل این ترور ذکرشده است ولی نمی‌توان به‌طورقطع از این مسئله بااهمیت چشم‌پوشی کرد که تداوم سیاست تحریمی می‌توانست اقتصاد امریکا را ویران کند.
دوشنبه ۱۷ شهريور ۱۳۹۹ ساعت ۱۱:۴۲
کد مطلب: 28261
