جنگ قفقاز، تهدیدی بزرگ برای انرژی

میز نفت| در هفته‌های اخیر، آتش زدوخورد‌های نظامی در یکی از مناطق مهم دنیا، بار دیگر شعله‌ور شده است. در هفته گذشته، نیرو‌های ارتش آذربایجان و ارمنستان در برابر هم صف‌آرایی کردند. این دو کشور در دهه‌های اخیر، همواره درگیری‌های مرزی پرتنشی داشته‌اند.

 این زدوخورد‌ها دلایل مختلفی دارد، اما افزایش رقابت میان روسیه و ترکیه در اتفاقات کنونی نقشی کلیدی دارد. تاکنون ۱۶سرباز در این درگیری‌ها کشته شده‌اند. هر یک از دو طرف، کشور دیگر را به ماجراجویی و آغاز زدوخورد‌ها متهم می‌کند. استفاده از همه تجهیزات جنگی و پهپاد‌ها در این نبرد به چشم می‌خورد و علاوه بر چند سرباز، یک ژنرال آذربایجانی جان باخته است.

زدوخورد‌های روز‌های اخیر از زمان جنگ آوریل ۲۰۱۶ میلادی تاکنون، خونبارترین جنگ محسوب می‌شود. در‌حالی‌که در گذشته اکثر زدوخورد‌ها در حوالی منطقه نوگورنو- قره باغ رخ می‌داد، اما این‌بار ما در مرز‌های مشترک دو کشور ارمنستان و آذربایجان شاهد درگیری هستیم. جامعه بین‌المللی از هر دو طرف خواسته تا به این درگیری‌ها پایان دهند. ایالات متحده، اتحادیه اروپا و گروه مینسک نیز برای حل و فصل بحران کنونی تلاش کرده‌اند.

در‌حالی‌که در مورد دلایل شروع این برخورد‌ها اطلاعات قابل اتکایی وجود ندارد، اما به نظر می‌رسد ارمنی‌ها در شعله‌ور کردن آتش این رویارویی نظامی نقش پررنگ‌تری دارند. ارمنستان اخیراً یک پست نگهبانی و شنود مرزی در مرز‌های خود با آذربایجان احداث کرده که خشم رهبران باکو را برانگیخته است. این اقدام به برتری آن‌ها در مناطق مرزی منجر شده است. دولت آذربایجان همواره از پشتیبانی‌های گسترده دولت ترکیه برخوردار بوده است.

البته آن‌ها خواهان درک میزان حمایت دولتمردان روسیه از ارمنستان در این کارزار هستند. نکته قابل‌توجه این است که رهبران ایروان به‌عنوان یکی از اعضای پیمان امنیت یکپارچه (سیستو) خواهان دخالت نظامی در این زدوخورد‌ها شده‌اند، اما اعضای این پیمان حاضر به دخالت در این اتفاقات نشده‌اند. در ۱۴جولای، این پیمان خواهان خویشتنداری دو طرف در مناطق مرزی ارمنستان و آذربایجان شده و صحبتی از حضور نظامی در این منطقه نکرده است. تاکنون کرملین از رهبران ارمنستان در این زدوخورد‌ها حمایت لفظی نکرده است. این شرایط یک امتیاز برای باکو به حساب می‌آید، اما این خطر وجود دارد که دو کشور ترکیه و روسیه نیز به جنگ کنونی وارد شوند.

قفقاز، گذرگاه کلیدی انرژی
اگرچه ابعاد نظامی این زدوخورد‌ها در کانون توجه رسانه‌ها قرار گرفته است، اما جنبه‌های انرژی برخورد‌های کنونی نیز باید بررسی گردد. در مجموع، این زدوخورد‌ها را می‌توان تهدیدی برای بازار‌های انرژی دانست. قفقاز یک گذرگاه کلیدی ترانزیت نفت و گاز است که شامل کشور‌های روسیه، ترکیه، ایران، آذربایجان، ارمنستان و کشور‌های آسیای میانه است. رویارویی نظامی این دو کشور می‌تواند شبکه خطوط لوله باکو- ترکیه را بیش از سایر تأسیسات تهدید کند. تهدید‌های کنونی علیه خطوط لوله کلیدی نفت و گاز، علاوه بر اینکه اتصال کشور‌های آسیای میانه به بازار‌های بین‌المللی را تهدید می‌کند، بلکه ثبات، فرصت‌های رشد و درآمد‌های اقتصادی آینده آن‌ها را نیز با چالش روبه‌رو خواهد کرد.

شرکت گازپروم ارمنستان از زیرمجموعه‌های غول گازپروم در روز ۱۴جولای اعلام کرد خط لوله انتقال گاز طبیعی این شرکت در نزدیکی مرز آذربایجان آسیب دیده است. با افزایش عملیات‌های نظامی دو کشور، زیرساخت‌های نفت و گاز این منطقه با تهدیدی بزرگ روبه‌رو شده است. با افزایش تنش‌ها، دولت ترکیه با آسیب‌های زیادی روبه‌رو خواهد شد؛ چراکه بخش زیادی از نفت و گاز مصرفی این کشور از آسیای میانه و قفقاز تأمین می‌گردد.

برخی از تحلیلگران مسائل قفقاز معتقدند ممکن است آتش این زدوخورد‌ها توسط مسکو شعله‌ور شده باشد. منطقه آموز که در کانون این زدوخورد‌ها قرار دارد، فاصله اندکی با خط لوله قفقاز جنوبی کشور آذربایجان دارد. این خط لوله گاز طبیعی تا ترکیه امتداد دارد و به خط لوله تاناپ متصل می‌شود. این پروژه نقشی کلیدی در کاهش وابستگی آن‌ها به گاز روس‌ها دارد.

ترکیه سال‌هاست که تلاش می‌کند تا منابع واردات انرژی خود را متنوع کند، اما این کشور همچنان وابستگی زیادی به تفاوت گاز روس‌ها دارد. قیمت گاز صادراتی روسیه به ترکیه دو برابر قیمت فروخته شده به اکثر کشور‌های اروپایی است. به همین دلیل، آنکارا تلاش می‌کند تا منابع بیشتری برای تأمین انرژی مورد نیاز خود بیابد. با انتقال گاز آذربایجان به ترکیه از طریق خط لوله تاناپ، هزینه‌های آن‌ها کاهش چشمگیری خواهد یافت.

در سال ۲۰۲۱ میلادی، یک قرارداد کلیدی صدور گاز روسیه به ترکیه پایان خواهد یافت و باید مذاکره برای تمدید آن انجام شود، لذا افزایش همکاری‌های گازی باکو و آنکارا، فرصت‌های زیادی را برای دو طرف به همراه خواهد داشت.

در ماه آوریل امسال، مذاکرات روسیه و ترکیه بدون نتیجه پایان یافت، اما همه می‌دانند که مسکو تلاش می‌کند تا سهم بازار خود را در یکی از کشور‌های دارای رشد بالای تقاضای گاز حفظ کند.
خط لوله باکو- تفلیس- ارزروم که نفت آذربایجان را به ترکیه منتقل می‌کند، از منطقه تووز کشور آذربایجان عبور می‌کند.

این منطقه هم‌مرز با ناحیه تاوش ارمنستان است که درگیری‌ها در آن ادامه دارد. این منطقه ارزش راهبردی بالایی دارد و ممکن است ارتش ترکیه در آن حضور یابد. رهبران آنکارا در سوریه و لیبی حضور دارند و ورود آن‌ها به این منطقه چندان تعجب‌آور نخواهد بود. اگر زیرساخت‌های آذربایجان مورد حمله قرار گیرد، ممکن است به سرعت شاهد حضور ارتش ترکیه در این منطقه باشیم.

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه در روز سه‌شنبه گذشته اعلام کرد: ما در برابر هر حمله و تجاوز به خاک آذربایجان یا پایمال شدن حقوق این کشور، کوتاه نخواهیم آمد. وی خواهان بررسی همه‌جانبه زدوخورد‌های اخیر شده است.

رسانه‌های حامی دولت در ترکیه بدون داشتن دلایل مستند، روس‌ها را عامل تشویق ارمنی‌ها به حمله به آذربایجان معرفی کرده‌اند. به هر حال، ممکن است زدوخورد‌های کنونی با امتیازگیری‌های پشت‌پرده برای فعالیت و حضور مردان یخی در شمال آفریقا مرتبط باشد. در مجموع، صرف‌نظر از دلایل این زدوخوردها، منطقه قفقاز در لبه تیغ قرار گرفته است. باکو تهدید کرده نیروگاه هسته‌ای میتسامور را هدف قرار خواهد داد.

ارمنستان نیز می‌تواند خط لوله‌های انتقال نفت و گاز آذربایجان را هدف قرار دهد. اتفاقی که علاوه بر منطقه آسیای میانه و قفقاز، بازار‌های جهانی انرژی را به یک گرداب بزرگ سوق خواهد داد.


منبع: Oilprice

چهارشنبه ۸ مرداد ۱۳۹۹ ساعت ۱۱:۵۶