تعارض منافع وزارت نفت سد راه توسعه اتوگاز

به گزارش میز نفت،  با توجه به تکمیل و شروع برداشت گاز از فازهای پارس جنوبی در سال‌های اخیر، میزان LPG تولیدی کشور از این میادین نیز افزایش چشم‌گیری داشته است، به طوری که در حال حاضر رقم LPG تولیدی در فازهای سایت 1 و 2 پارس جنوبی به ترتیب 5.6 و 4.4 میلیون تن در سال برآورد می‌شود. اما علیرغم تولید 10 میلیون تنی این محصول در پارس جنوبی هنوز مجموعه وزارت نفت سیاست مشخصی را برای استفاده بهینه از این سوخت با ارزش در نظر نداشته و تمرکز این وزارتخانه بر خام‌فروشی صرف این محصول استوار است.

در این بین وزارت نفت در صادرات و خام‌فروشی این محصول نیز دچار مشکل شده است و در سال‌های اخیر و با اعمال تحریم‌های نفتی به ناچار این وزارتخانه به تزریق سوخت با ارزش LPG‌ در خطوط سراسری گاز طبیعی و سوزاندن آن روی آورده است. با توجه به ازدیاد تولید LPG در کشور راهکارهایی مانند استفاده از این سوخت باارزش در خودروها مطرح شده است.

در این راستا جهت بررسی توجیه اقتصادی استفاده از LPG به عنوان سوخت خودروها میزگردی در خبرگزاری فارس برگزار شد. در این میزگرد رضا رحیمی کارشناس انرژی و مصطفی سعیدی کارشناس نفت و گاز حضور داشتند. مشروح گزارش این میزگرد در ادامه آورده شده است:


رضا رحیمی:

*در این باره چند بحث مطرح است. یکی اینکه تجربه کشورهای دیگر را لحاظ کنیم و بررسی کنیم که آیا کشوری بوده که هم از CNG و هم LPG به عنوان سوخت خودورها استفاده کرده و آنها را جایگزین بنزین کند. کشوری مثل روسیه این کار را کرده است. همزمان هم از ال.پی.جی استفاده می‌کند و هم از سی.ان.جی. دلیلش هم بحث امنیت سبد سوخت است که برای کشور ما هم خیلی مهم است.

* وقتی بنزین یکباره قیمتش بالا می‌­رود مردم به خیابان‌ها می‌ریزند، چرا؟ چون فقط از بنزین می‌توانند در خودروها استفاده کنند. حالا اگر همزمان سی.ان.جی و ال.پی.جی در سبد سوخت قرار بگیرد، جایگزین‌های خوبی برای سوخت‌های بنزین و گازوئیل هستند. یعنی در سبد سوختی کشور هم بنزین و گازوئیل داریم و هم CNG و LPG و خودروهای برقی هم که جایگاه خود را دارند. در نتیجه با وجود گزینه‌های جایگزین، حساسیت نسبت به تغییر قیمت یک سوخت به میزان قابل توجهی کاهش می‌‌یابد.

*نکته دوم اینکه خیلی از مردم رغبتی به استفاده از CNG ندارند. همین الان با اینکه ال.پی.جی که جایگاه رسمی و قانونی در کشور ندارد حدود یک میلیون راننده دارند از آن استفاده می کنند. پس بحث محبوبیت ال.پی.جی را نباید نادیده گرفت.

*نکته سوم هم ناظر به بحث قیمتی است. الان وزارت نفت بر توسعه سی.ان.جی تاکید می‌کند و همه نیز با آن موافق هستند. زیرا میزان گاز طبیعی کشور ما زیاد است و نباید هدر برود. ولی از آن طرف الان ال.پی.جی کشور هم مازاد است و در فلرها و خطوط لوله سوزانده می‌شود درحالیکه نباید هدر برود. در نتیجه بین استفاده از CNG و LPG قطعا باید وزن CNG در سبد حل و نقل سنگین‌تر باشد چون مقدار تولیدش بیشتر است.

* ما می‌توانیم بین اینها اختلاف قیمتی ایجاد کنیم و به گونه‌ای قیمت LPG را افزایش دهیم که با CNG برای جایگزینی بنزین رقابت نکند و فقط کسانی که دوست دارند از LPG استفاده کنند. آن هم نه به خاطر مزیت قیمتی آن نسبت به CNG بلکه به خاطر مزیت قیمتی نسبت به بنزین و محبوبیتی که در پیمایش زیادش دارد و همچنین به خاطر سازگاری با موتور.

*میزان LPG مازاد در کشور نه آنقدر زیاد است که بتوان همانند CNG به صورت گسترده از آن استفاده کرد و نه آنقدر کم است که از آن چشم‌پوشی شود. به هر حال بحث بر سر 10 میلیون تن LPGسوزی است. در نتیجه می‌توان از LPG در یکسری ناوگان خاص مثلا در اتوبوس‎ها یا یکسری شهرهای نزدیک پالایشگاه‌ها استفاده کرد. در واقع بازار جایگزینی بنزین آنقدر وسیع است که اگر سیاستگذار درست سیاستگذاری کند می‌تواند هم از CNG‌ و LPG‌ در سبد سوخت استفاده کند بدون اینکه رقابتی بین این دو شکل بگیرد.

*رمزگشایی از سناریوهای تولید و مصرف LPG تا افق 1414

*مصطفی سعیدی : وقتی برنامه بلندمدت توسعه صنعتی در حوزه خودرو و سوخت  LPG می‌خواهید تدوین کنید ابتدا باید بررسی کرد در بلندمدت چقدر LPG دارید. همانطور که میدانید بخش قابل توجهی از LPG ما از میادین پارس جنوبی است. در این بین توجه داشته باشید که از سال 1401 میادین پارس جنوبی دچار افت فشار می‌شود و این افت روی مقدار تولید LPG از این میادین اثر مستقیم دارد. لذا یک سناریو درباره میزان تولید LPG در آینده این است که دولت هیچ کاری برای نگهداشت تولید در پارس جنوبی نکند و این میدان ها دچار افت فشار شوند.

* پیش‌بینی‌های معاونت برنامه‌ریزی وزارت نفت نشان می دهد تا سال 1414 فقط حدود 4 میلیون تن مازاد داریم که می‌توانیم از این مازاد استفاده کنیم. مصرف داخل ما هر سال با شیب سه درصدی زیاد می‌شود. الان حدود 2.5 یا 2 میلیون مصرف داخلی داریم که با شیب سه درصد زیاد می شود. در نتیجه با در نظر گرفتن شیب مصرف و میزان تولید LPG از میادین پارس جنوبی نشان می‌دهد که در اختلاف این دو عدد در سال 1414 حدود 4 میلیون تن است. یعنی در بدترین حالت ما تا 1414، 4 میلیون تن LPG مازاد داریم که می‌توانیم برایش برنامه‌ریزی کنیم.

*سناریوی دیگر این است که دولت از طریق کمپرسورهایی که روی میادین استفاده می‌کند، افت فشار را کاهش دهد. با این کار باعث می شود در سال 1414 حدود 7 میلیون تن مازاد LPG داشته باشیم. در حالت خوش‌بینانه هم فرض می‌کنیم فازهای پالایشگاهی جدید نفتی روی خط بیاید و همین پالایشگاه‌های فعلی هم افزایش ظرفیت دهند و میدان پارس‌جنوبی هم افت فشارش با استفاده از کمپرسور کنترل شود. اگر همه این کارها توسط وزارت نفت انجام شود در سال 1414 حدود 15 میلیون تن LPG مازاد داریم. در حال حاضر از این مقدار حدود 6 میلیون تن صادر می‌شود.

*در مجموع بررسی آمار تولید LPG نشان می‌‌دهد که میزان تولید LPG حدود 17 میلیون تن است. مصرف داخلی  LPG طبق آمار شرکت پالایش و پخش نیز در حدود 2 میلیون تن است. همچنین مصرف پتروشیمی‌ها هم 500 هزار تن است. پس در کل 2.5 میلیون تن مصرف داخلی LPG است و 17 میلیون تن هم تولید می کنیم، یعنی 14.5 میلیون تن LPG مازاد داریم. آمار صادرات نشان می دهد ما بیش از 95 درصد محموله‌های ما به کشور چین است و ماهانه بین 300 تا 500 صادرات داشته‌ایم.  بنابراین در یکسال 5 میلیون تن صادرات داریم. با توجه به این ارقام حدود 8 تا 10 میلیون تن در شرایط فعلی مازاد داریم.

*پس ما حدود 8 تا 10 میلیون تن LPG مازاد داریم که در صورت انجام پروژه‌های نگهداشت این مقدار تا 15 سال آینده موجود خواهد بود. در این بین یکی از پیشنهادات برای استفاده از مازاد LPG استفاده آن در خودروها است. وقتی می‌توان بنزین را صادر کرد و اتفاقا صادراتش هم نسبت به LPG خیلی آسان‌تر است، پس بهتر است LPG را به سبد سوخت وارد کرده و بنزین مازاد را صادر کنیم. محاسبات نشان می‌دهد که این اقدام صرفه اقتصادی بالایی دارد.

*البته مصرف LPG به عنوان پتروشیمی درآمدهای مستقیم و غیر مستقیم زیادی برای دولت خواهد داشت که باید این گزینه نیز به عنوان اولویت کشور در نظر گرفته شود. مثلا تقریبا مالیات دریافتی از واحدهای پتروشیمی در کشور به طور میانگین حدود 7 درصد از کل سود پتروشیمی است. تولید محصولات پتروشیمی سبب خواهد شد افراد زیادی در پایین دست مشغول کار شوند و دولت از پرداخت بیمه بیکاری فارغ شود. از طرفی مالیات بر ارزش افزوده محصولات نیز شامل مواد پایین دستی پتروشیمی خواهد شد. همچنین تولید محصولات پتروشیمی سبب جلوگیری از واردات می‌شود و دولت نیاز به پرداخت دلار نیمایی بابت محصولات وارداتی ندارد و با توجه به تفاوت قیمت دلار نیمایی و سنایی به ازای هر دلار عدم واردات و تولید داخل حدود 3000 تومان سود خواهد کرد.

*  رضا رحیمی:  برای حمل و نقل هر سوختی یک سری تانکرهای مخصوص هست و بنزین و گازوئیل و LPG هم با تانکر حمل و نقل میشود. فقط فرق LPG این است که تانکرهایش تحت فشار هستند و ایمنی بیشتری باید برای آن لحاظ شود. اما توجه داشته باشید که نقطه خوداشتعالی LPG  یعنی 500 درجه سانتیگراد از بنزین (260 درجه سانتیگراد) و گازوئیل ( 210 درجه سانتیگراد) بالاتر است. یعنی تا گرما به حد بالایی نرسد این سوخت آتش نمی‌گیرد و یا منفجر نمی‌شود. در حالت عادی که اصلا منفجر نمی‌شود مگر اینکه چه اتفاق خاصی بیفتد. دلیلش هم این است که این سوخت باید ترکیب خاصی با هوا داشته باشد.

* در بحث مخازن سوخت خودروها هم همانطور که میدانید در صورت نشتی و جرقه در هر یک از مخازن سوخت بنزین و LPG اتش‌سوزی اتفاق می‌افتد. در مقایسه با CNG فشاری مخازن CNG حدود 200 بار است اما فشار مخازن LPG در حدود 8 تا 10 بار است. پس فشار مخازن CNG پشت خودروها بیست برابر  فشار مخازن LPG است. پس قدرت انفجار مخزن در خودروهای CNGسوز بیشتر است.

* توجه داشته باشید مخازن خودروهای LPGسوز به این راحتی هم انفجار صورت نمی‌گیرد مگر اینکه حالا استاندارد مخازن رعایت نشده باشد. حوادثی که برای خودروهای LPGسوز در ایران اتفاق می‌افتد ناشی از تبدیل غیرایمن و غیراستاندارد است مقصرش هم خود دولت و وزارت است که جایگاه‌های تبدیل استاندارد راه نینداخته است. همچنین جایگاه استاندارد نداشتن هم خودش از دیگر دلایل این حوادث است. درصورت ایجاد جایگاه‌ها و ارائه خدمات استاندارد ایمنی اتوگاز تضمین شده است

* تعارض منافع وزارت نفت مانع استفاده از اتوگاز شده است

* مصطفی سعیدی: با توجه به اسناد بالادستی و تاکیدات مقام معظم رهبری، تکمیل زنجیره ارزش پتروشیمی‌ها هم یکی از اولویت‌های اصلی کشور است. دلیل اینکه وزارت نفت در این چند سال برای توسعه پتروشیمی‌های خوراک LPG سرمایه‌گذاری نکرده این است که وزارت نفت می‌توانست این LPG را به قیمت بالا صادر کند.

* در نتیجه شرایط را به گونه‌ای تدوین شده است که هیچ سرمایه‌گذاری برای احداث پتروشیمی خوراک مایع اقدام نکند. یعنی وزارت نفت برای احداث واحدهای گازی 30 درصد تخفیف خوراک می‌دهد ولی این تخفیف در واحدهای خوراک مایع فقط 5 درصد است. در نتیجه هیچ کسی به این حوزه ورود نخواهد کرد.

* به طور کلی راهکار بلندمدت ما استفاده از LPG به عنوان خوراک پتروشیمی‌ها است. اما نکته این است که احداث واحدهای PDH نزدیک 8 سال زمان می‌برد. در نتیجه برای انتخاب مناسب‌ترین گزینه برای مصرف LPG گزینه پتروشیمی تا 8 سال آینده از گزینه‌های ما حذف می‌شود. حال ما باید انتخاب کنیم که در این 8 سال بین صادرات LPG و مصرف آن به عنوان سوخت کدامیک صرفه اقتصادی بالاتری دارد.

* طبق محاسبات استفاده از LPG به عنوان سوخت خودرو و صادرات بنزین معادل آن درآمد بالایی را نصیب دولت می‌کند. البته الان دیگر صادرات LPG نیز به مشکل خورده است و تنها گزینه باقی‌مانده ما استفاده از آن در خودروها است. البته از منظر دولت استفاده از LPG در خودروها توجیه بیشتری دارد زیرا به ازای مصرف هر تن LPG در خودروها، پتروشیمی‌ها و صادرات آن به ترتیب 572، 400 و 380 دلار نصیب دولت خواهد شد. اما گره کار آنجایی است که در این موضوع منافع دولت با منافع وزارت نفت فرق دارد و هر چند این اقدام به نفع دولت است اما به ضرر وزارت نفت است در نتیجه کار جلو نمی‌رود.

* مزیتی که صادرات LPG برای وزارت نفت دارد این است که تمام درآمدش به وزارت نفت می‌رسد اما در صادرات بنزین این حالت نیست و 14.5 درصد از درآمد صادراتی بنزین برای وزارت نفت است. در نتیجه وزارت نفت در این قضیه که LPG را در داخل مصرف کنیم و بنزین صادر کنیم، ضرر می‌کند.

* درست است که دولت سود می‌کند ولی وزارت نفت ضرر می‌کند. در نتیجه مخالفت وزارت نفت ناشی از تعارض منافعی است که در این موضوع با دولت دارد. در مثال مشابه شما می‎بینید که دعوای بین وزارت نیرو و نفت در موضوع صادرات برق نیز علتش این است که نهادها همیشه سعی می‌کنند نفع خودشان را ببیند تا نفع کشور.

* متاسفانه سال گذشته وزارت نفت در حدود 10 میلیون تن LPG را در خط لوله سراسری گاز طبیعی تزریق کرده است که قیمت متوسط صادراتی آن حدود 400 دلار برتن بوده و ارزش صادراتی آن نیز حدود 4 میلیارد دلار بوده است اما حاضر به استفاده آن در مصارف دیگر نظیر خودرو نشده است. LPG موجود در خط لوله سراسری گاز طبیعی نیز با قیمت نازل متر مکعبی 100 تومان در مصرف خانگی و تجاری و نیروگاهی مصرف شده است که در خوشبینانه ترین حالت حدود 10 دلار به ازای هر تن را نصیب دولت کرده است.

 

يکشنبه ۵ مرداد ۱۳۹۹ ساعت ۱۱:۰۵