انهدام پژوهشگاه در نفت!

یادداشت وارده | سال‌هاست پویایی در صنعت نفت کشور جای خود را به سستی و رخوت داده است! سال‌هاست دیگر پایگاهی به نام نفت ایران بجز در حوزه تولید نفت خام در دنیا عرض اندام نمی‌کند! چندین سال است با وجود توصیه‌های موکد مقام معظم رهبری،

نیازهای حیاتی و راهبردی و سیاست‌های توسعه در کشور و بدون توجه به انگیزش و ایجاد امید و توجه به نیروی خلاق و کارآمد داخل، بدنه مدیریتی صنعت نفت خواسته و یا ناخواسته، با تصمیمات سلیقه‌ای خود و ایجاد مسائل حاشیه‌ای برای کارکنان، باعث به حاشیه راندن نیروی داخلی شده و فضای ناامیدی و بی انگیزگی را دامن می‌زند.

 همه می‌دانیم، سال قبل با نام سال رونق تولید و امسال با نام جهش تولید آغاز شده است و شکی نیست مقام معظم رهبری که به خوبی بر مسایل و مشکلات کلان کشور احاطه دارند، دغدغه‌های خاطر و توصیه‌های خود در منافع ملی را در ابتدای هر سال در قالبت چنین عناوین کلیدی به گوش مردم و مسئولان می‌رسانند. سوال اینجاست که چرا تصمیمات بدنه مدیریتی صنعت نفت بر اساس این توصیه‌ها شکل نمی‌گیرد و چرا‌ در داخل صنعت نفت اراده‌ای برای تولید و اتکا به نیروی داخل وجود ندارد؟

 سال‌هاست که علیرغم فریادهای حمایت از کارکنان زحمتکش از سوی بدنه مدیریتی نفت، خنده و رضایت درونی کارکنان نفت حس نمی شود. اینها واقعیاتی است که به نشستن پای درد دل بدنه کارشناسی و فنی و تخصصی نفت می‌توان آن‌ها را به سادگی دریافت. مگر نه این است که مقدمه توسعه و جهش و رونق تولید در یک کشور  تحقیق و پژوهش و زیر بنای تحقیق و توسعه یک سازمان، نیروی انسانی کارآمد و توانمند آن است؟

اما چرا؟ آیا مدیریت ناکارامد بر منابع انسانی صنعت نفت هم نتیجه "تحریم‌های هوشمند" است؟ آیا عدم رعایت قوانین و دلسرد کردن کارکنان هم به واسطه تحریم‌هاست؟ به عنوان یک نمونه می‌توان به حق پرسید چرا با وجود عدم رضایت نیروی انسانی، خودمانی سازی بشدت دیده می‌شود ولی نیروهای متخصص و فرهیخته مراکزی نظیر پژوهشگاه صنعت نفت (بزرگترین مرکز تحقیقات  نفت کشور و یکی از بزرگ‌ترین مراکز تحقیقاتی نفت دنیا) از دید وزارت نفت، شایستگی و ترفیع و مزایای جاری خود را ندارند. چرا حتی در صورت اجتناب ناپذیر بودن تغییر قوانین، در مورد این مراکز پژوهشی بدون رعایت کوچک‌ترین عنصر احترام و توجه به ریسک فروپاشیدن گنجینه مغزافزاری آن‌ها، پیشنهاد معاونت منابع انسانی در پاسخ به کاهش شدید درآمد و مزایای کارکنان هیئت علمی در نتیجه تصمیمات دفعتی، مراجعه به کاریابی عنوان می‌شود؟

آیا کشور از تحقیق و توسعه در این صنعت راهبردی بی‌نیاز شده، یا بنا بر این است چند سال بعد برای حل کوچک‌ترین مشکلات و یا آزمایشات تخصصی به دنبال کمک از سایر کشورهای حاشیه‌ای باشیم؟ راستی در این 15 سال تحریم ظالمانه چرخ فناوری و خدمات تخصصی صنعت نفت را چه کسی می‌چرخانده؟

نیاز نیروی انسانی، پروژه‌های پژوهشی و چالش‌های کوچک و بزرگ نفت را چه کسی برطرف کرده است؟ آیا غیر این است که نیروهای زحمتکش صنعت نفت به صورت درون زا در تمام بخش‌ها نهایت تلاش خود را می‌کنند. بد نیست بدانیم امروز از کشورهای حاشیه‌ای مخصوصا کشورهایی که تازه در ریل سازندگی قرار گرفته‌اند، به پژوهشگاه صنعت نفت پیشنهاد همکاری و اعزام نیروی انسانی جهت انتقال دانش و تجربه می‌شود. امیدواریم روزی نرسد که این تقاضا بر عکس شود! مبادا روزی برای حتی کوچک‌ترین آزمایشات فنی و تکمیلی صنایع بالا و پایین‌دستی محتاج ارسال سفارش کار به آن‌سوی مرزها و یا آب‌ها داشته باشیم!

بدیهی است یکی از نمونه‌های چنین رویه‌ای در صنعت نفت، برخورد متولیان اصلی مدیریت سرمایه انسانی وزارت نفت با یکی از نخبه‌ترین نیروهای انسانی مجموعه‌های تخصصی نظیر مراکز پژوهشی صنعت است. هر چند این دل نوشته به منزله نادیده گرفتن مطالبات به حق باقی مجموعه صنعت نفت نبوده و شکی نیست که همه کارکنان صنعت نفت، پیکره و کالبدی واحد و اثر گذار است، و این مجموعه بی بدیل از افرادی که در مناطق عملیاتی و فرایند تولید مشغول خدمت گزاری هستند گرفته، تا کارکنان واحدهای ستادی و اداری همه اعضایی غیرقابل جایگزین از این پیکره هستند که برای عملکرد بهینه به تمام اعضای خود احتیاج دارد. به عبارت دیگر همه اعضای این زنجیره ارزش باید نقش حیاتی خود را بازی کنند و هر اختلالی در عملکرد هر یک از آن‌ها باعث خواهد شد بسته به موقعیت و جایگاه آن، کل زنجیره در کوتاه یا بلند مدت آسیب ببیند.

از اواسط سال گذشته رفتارها و تصمیماتی سلیقه‌ای توسط وزارت نفت در دستور کار قرار گرفته است، که مهمترین سرمایه مجموعه های پژوهشی صنعت نفت یعنی نیروی انسانی را هدف قرار داده است. هر چند ابتدا بر اساس نامه معاون منابع انسانی در آبان 1398، کل این مجموعه‌ها می بایست مشمول یکی از آرای دیوان عدالت اداری اعلام می‌شدند ( که نامی هم از آ‌ن‌ها در رای مربوطه قید نشده است)، کارکنان متخصص در صورت عدم تمایل به نقض قوانین استخدامی خود "مخیر" شده بودند این مجموعه را ترک و به جایی دیگر از صنعت جابجا شوند (بدون توجه به اینکه در نتیجه پاره شدن نخ این تسبیح و پخش شدن دانه های آن، قدیمی ترین مرکز تحقیق و توسعه کشور در حوزه نفت و منشا د‌ه‌‌ها فناوری راهبردی صنعت نفت به چه سرنوشتی دچار می‌شد).

البته قراین نشان می‌دهد با توجه به فقدان اساس مدیریتی و  قانونی برای این دستور، و البته در برابر مقاومت و بصیرت مدیریت و کارکنان این مجموعه، این دستور خلق‌الساعه که نتیجه خواسته یا ناخواسته آن دو دستگی کارکنان این مجموعه‌ها، ناامیدی و حذف نیروهای نخبه این مراکز بود، به کناری رفت.

این پایان مشکل نبود و این سازمان‌ها از این مصائب خود رهایی نیافتند. از آن زمان، در مورد نیروهای هیئت علمی فارغ از بی‌احترامی‌های سازمانی و شایعات بی‌سند، حتی پرداخت حقوق قانونی از جمله اضافات شایستگی، ترفیعات، انتصابات، مزایای مالی مصوب نظیر نفت کارت و هدیه روز زن با دستورات شفاهی متوقف مانده است.

جالب اینکه در همین صنعت برخی بدون توانمندی خاص، یک شبه ره صد ساله را پیموده و در برخی مناصب مهم و اجرایی قرار گرفته‌اند. مناصبی که به ملاحظات، اهمیت و اقتضائاتش تسلط ندارند. اینکه چنین تصمیمات خام و ویرانگری ناگهان برای مجموعه‌های تخصصی صنعت گرفته می‌شوند، شاهد این مدعاست که آن‌ها گروهی بدون وقوف به ارزش سرمایه‌های سازمان‌هایی بسیار تخصصی بوده‌اند، که تصور می‌کنند می‌توان گنجینه مغزافزاری آن‌ها را با نامه‌ای تاراند و بعد به سادگی با استخدام نیروهای جدید سازمان را زنده نگه داشت.

یک سوال مهم و اساسی و ابهامی که باید به جد بررسی و پاسخ داده شود این است که آیا افرادی که تجربه، سابقه و صلاحیت کافی برای امانتداری نسبت به سرمایه‌های مشهود و نامشهود سازمان‌ها را ندارند، بر چه اساس مجاز می شوند در مورد متخصصان یک مجموعه تصمیم‌گیری‌ کند؟ مگر قانونا و عقل مبنای اداره سرمایه های کشور تخصص و شایسته سالاری نیست؟

این نکته با توجه به فرمایشات بزرگان به راحتی قابل تبیین است. امام راحل در این رابطه فرمایش مهمی دارند بدین مضمون که، "مسئولان باید مقید به رعایت قانون باشند ولو خلاف نظر آنان باشد." ایشان در ادامه همین فرمایش سرنوشت سرپیچی از قانون را دیکتاتوری دانسته‌اند.

بدیهی است در نظام اداری کشور هر گونه اصلاح و تغییر مستلزم وجود زیرساخت‌های قانونی است و به هیچ عنوان نمی‌توان با استناد به منویات و مکنونات فرد یا گروهی، اجرای قانون را تا زمان تصویب قانون جدید متوقف کرد، بویژه اینکه این امر باعث تضییع حقوق و اختلال در معیشت افراد و بر باد رفتن سازمان‌های قدیمی و اثر گذار صنعت شود.

در نتیجه این اقدامات سلیقه‌ای و نقض آشکار قوانین و مقررات جاری، بخشی از حقوق و مزایا، و مهم تر از آن تعداد قایل ملاحظه‌ای از نیروهای انسانی این مراکز پژوهشی  بی انگیزه شده‌اند، ولی کماکان بدون هیچ ابلاغ مستند قانونی بر این اشتباه راهبردی اصرار می‌شود. کار بجایی رسیده که در مورد پژوهشگاه ریاست این مرکز که سابقه طولانی در امر تحقیقات و پژوهش این مملکت دارد، علیرغم همه تلاش‌های خود جهت حفظ امانت این سازمان با ده‌ها تقاضای انتقال و جابجایی از طرف نیروهای نخبه و متخصص این مرکز مواجه شده است. شکی نیست که ادامه این روند منجر به فروپاشی یا لطمه بسیار جدی به بزرگ‌ترین مرکز تحقیقات نفت کشور خواهد شد، که باوجود خدمات بسیار به این آب و خاک، چندین پروژه بسیار راهبردی جاری را نیز در حال انجام دارد.

 به حق می‌توان پرسید هدف از این رفتارها چه می‌تواند باشد؟ کدام منطقی می‌پذیرد که چنین رفتارهایی می‌تواند در راستای اجرای تکلیف قانونی تقویت مراکز پژوهشی صنعت نفت آن هم در سال شعار جهش تولید باشد؟ آیا این نوع رفتار و مدیریت بر منابع انسانی، که نمونه های دیگری هم در صنعت نفت دارد هیچ توجیهی؟ آیا کوچاندن اجباری افراد نخبه و مجرب صنعت از مرکزی راهبردی که مقام معظم رهبری عملکرد آن را ستوده، به هر کجای دیگر از این صنعت یا جهان سنخیتی با پاسداری از منافع ملی دارد؟

آیا عقلانی و قابل توجیه است وزاردت نفت که قانونا ملزم به تقویت مراکز تحقیقات و آموزشی زیر مجموعه خود است در کل بدنه صنعت نفت صرفا مزایا و شایستگی قشر نخبه و تحصیلکرده مراکز آموزش و پژوهشی خود را معلق کند؟

آیا عاقلانه است با نیروی متخصص دستچین شده مرکزی که بیش از 80 درصد آنان فارغ التحصیلان دانشگاه‌های برتر کشور، و ثمرات طرح‌های ضربتی و جذب نخبگان همین وزارت خانه در سالیان نه چندان دور هستند، اینگونه اهمال گرایانه برخورد شود؟ نتیجه غایی و نهایی چنین برخوردهایی چه نفعی برای کشور و صنعت نفت خواهد بود؟

پرسش مهم دیگر این است که آیا منطقی است معاونت مهندسی و فناوری که تولیت پژوهش و تمشیت پژوهشگاه و دانشگاه را نیز بر عهده دارد، از زمان تصدی سمت خود حتی یکبار هم از این مراکز بازدید نداشته و در قبال سوالات و اعتراضات متخصصین یکی از این مراکز، از خود سلب مسئولیت کند و به جای پاسخگویی، افراد را به مراجعه به مراجع قانونی توصیه کند؟ البته شاید هدف این باشد که این قشر که اکثرا مسیر دادگاه را نمی‌دانند در راهروهای مراجع قضایی نا امید شوند.

البته شکی نیست این قشر تحصیلکرده که دیروز به جای جلای وطن، ماندن را انتخاب کرده بر حقوق خود واقف است و با اراده‌ای محکم حتی از مراجع قضایی پیگیری خواهد کرد اما آیا دیگر می‌توان از این نیروی انسانی لطمه خورده مانند گذشته تولید علم و فناوری و رفع مشکلات صنعت نفت را درخواست کرد؟

آیا بهتر نیست افراد به وظایف خود مشغول باشند و به سمت مراجع قضایی هل داده نشوند. مهم‌تر اینکه اصلا آیا این استدلال قابل پذیرش است که پس از فرو ریختن یک ساختمان مفید، می‌توان دوباره آن را بنا کرد؟

برای پیشگیری از رویدادهایی از این دست ، این قشر تحصیلکرده کشور بنا ندارد عرصه را در برابر تصمیمات غلط، غیر قانونی و سلیقه‌ای خالی کند و با انتخاب کنج عافیت تضعیف یا فروپاشی این مراکز پژوهشی را که امانت خود می‌داند بربتابد، تا نسل‌های آینده آنان را به خیانت متهم کند. لذا به عنوان یکی از اقدامات مد نظر خود، اعضای دانشی پژوهشگاه صنعت نفت برای نمایش اثربخشی خود  از تمام مسئولان، نمایندگان محترم و رییس مجلس و مشاوران مقام معظم رهبری، مسئولان سازمان‌های نظارتی و قضایی کشور، مسئولان نهادهای دفاعی و نظامی دعوت می‌کنند با بازدید از این مجموعه از فعالیت‌ها و دستاوردهای عملیاتی تخصصی، و ثمرات و برکات آن برای کشور مطلع شوند، شاید بتوان از خسران ملی در صنعت نفت پرهیز کرد.

در پابان بد نیست بخشی از فرمایشات مقام معظم رهبری درباره اهمیت و جایگاه پژوهش را از نظر بگذارنیم.
 
 
 "امروز هر حرکت علمي و تحقيقي که بخواهد در علوم مختلف در اين کشور انجام بگيرد، استادان کار و محققان ميتوانند دهها، صدها، هزارها ذهن آماده را براي افتادن در اين کار پيدا کنند. آن کساني که با حرکت علمي کشور مخالفند؛ آن کساني که دانشگاهها، مراکز تحقيقاتي، مرکز علمي را مي خواهند از علم و از تحقيق و پژوهش دور کنند، برای دشمن کار مي‌کنند .
دشمن، بيشترين جايزه را حاضر است به اين افراد بدهد."
بیانات مقام معظم رهبری در مراسم ارتحال امام خمینی رضوان ا... تعالی علیه 


"مسئولان نگذارند پژوهشگر و نوآور نااميد و خسته بشود، اين خطر است. ديديد اين آقايان آمدند صحبت کردند، بانشاط و با علاقه، اين نشاط بايد در کلّ مجموعه پژوهشکده هاي ما و جايگاه های پژوهشي و تحقيقاتی و محيطهاي دانشگاهي جريان داشته باشد، همه بايد احساس اميد بکنند؛ نگذاريد ناامید بشوند، نگذاريد خسته بشوند."
بیانات مقام معظم رهبری در جمع مسئولان سال ۹۵ 
 
من در پایان سال ۹۰ - در همین هفته‌ گذشته - بازدیدی داشتم از پژوهشگاه صنعت نفت. انسان در آنجا چیزهائی را مشاهده میکند که نظائر آن را در بعضی از بازدیدهای دیگر، در پژوهشگاه‌های گوناگون علمی کشور میبیند و به این نتیجه میرسد که اینها استثناء نیست؛ قاعده است. این پدیده‌های مهم که یک روزی ملت ما در خواب هم این پیشرفتها را نمیدید، تحقق پیدا کرده و به شکل قاعده درآمده است.

 من چند تا از این خصوصیات و پدیده‌هائی را که در آنجا مشاهده کردم، به شما عرض میکنم. در درجه‌ی اول، روحیه و فکر جهادىِ حاکم بر مجموعه بود. آن مجموعه‌ی دانشمندان با روحیه‌ی جهادی کار میکردند؛ مثل اینکه دارند جهاد میکنند، مثل اینکه در جبهه‌ی جهاد فی سبیل‌اللّه‌اند. فرق میکند اینکه کسی برای پول، برای مقام، برای شهرت یا فقط برای خود علم کار کند؛ یا نه، به عنوان جهاد فی سبیل‌اللّه کار کند، در راه خدا تلاش کند. این روحیه، حاکم بر این مجموعه و مجموعه‌های علمی ماست؛ این خیلی ارزش دارد.

 خصوصیت دوم این بود که من دیدم این دانشمندان ما این تحریمهائی را که بر ملت ما تحمیل کرده‌اند، فرصت میدانند. در خلال این بازدید مفصلِ طولانیای که داشتیم، چند نفر به من گفتند الحمدللَّه که ما را تحریم کردند! ما به خودمان آمدیم، به خودمان پرداختیم، از درون جوشیدیم. این روحیه‌ی احساس فرصت بودن تحریم دشمنان، خیلی باارزش است. لذا ساخت داخلی را جدی گرفتند، به جوانها میدان دادند، به ابتکارات و خلاقیتها میدان دادند و همین طور مرتب کار دارد پیش میرود؛ مثل چشمه‌ی جوشانی دارد کار میجوشد.

 خصوصیت سومی که من در اینها دیدم، اعتماد به نفس بالاست. بعضی از بخشهای صنعت نفت هست که صرفاً در انحصار سه چهار تا کشور در دنیاست؛ اجازه نمیدهند کس دیگری در حریم این صنایع و فناوریها وارد شود. کشور ما هم در طول این سالهای طولانی، در زمینه‌ی اینگونه کارهای پیچیده و مهم، همیشه از آنها خواسته، از آنها گرفته، به آنها پول پرداخته. من دیدم اینها همت گماشته‌اند و میگویند ما میتوانیم، خودمان میکنیم، خودمان میسازیم. این اعتماد به نفس برای یک ملت، برای دانشمندان یک ملت، برای جوانان یک ملت، خیلی باارزش است.

 خصوصیت دیگر، جوانگرائی است. کار دست جوانهاست، سررشته‌ی امور دست جوانهاست. جوان مرکز نوآوری است، مرکز خلاقیت و ابتکار است.

 خصوصیت دیگر، ارتباط صنعت با دانشگاه است؛ که این از آرزوهای دیرینه‌ی بنده است. همیشه به مسئولان گوناگونِ بخشهای مرتبط دولتهای گذشته سفارش میکردم که سعی کنید بین صنعت و دانشگاه ارتباط برقرار کنید. خوشبختانه در اینجا دیدم که این ارتباط برقرار شده است. البته این باید عمومیت پیدا کند و همه‌ی صنایع ما با دانشگاه‌ها مرتبط شوند، به دانشگاه‌ها متصل شوند؛ هم دانش ما رشد میکند، هم صنعت ما رشد میکند. این خصوصیات را من در آنجا دیدم، اما اینها مخصوص این مرکز علمی و فناوری نفت نیست؛ این را در بازدیدهای دیگر هم مشاهده کردم. این نشان‌دهنده‌ی این است که در کشور قاعده بر این جاری است؛ حرکت، چنین حرکتی است.
بیانات مقام معظم رهبری در حرم رضوی در ابتدای سال 91 
 



 

شنبه ۷ تير ۱۳۹۹ ساعت ۰۸:۳۸