میز نفت | با قدرتمندتر شدن متحدان ایران در عراق و توسعه همکاریهای دو کشور در بخش انرژی، ایالاتمتحده با ریسک نابودی روابط باقیمانده خود با دولت عراق روبرو است. اسناد افشاشده پنتاگون در اواخر مارس نشان میدهد نیروهای ارتش ایالاتمتحده بر سر چگونگی برخورد با عراقیهای موردحمایت ایران اخلاف نظر دارند. این گروهها در ماههای اخیر حملات مختلفی را علیه پادگانها و نیروهای متحد آمریکا انجام دادهاند.
در ۲۶ مارس امسال، ایالاتمتحده، معافیت تحریمی بغداد در بخش خرید گاز طبیعی از ایران را تمدید کرد. کاخ سفید تلاش میکند تا برای کاهش نفوذ اقتصادی و نظامی ایران در کشور عراق از ابزارهای موجود استفاده کند. تداوم روابط دوستانه واشنگتن و بغداد در گروی محدود شدن نقشآفرینی تهران خواهد بود.
با همهگیری ویروس کرونا و سقوط قیمت نفت، دولتمردان عراقی با شرایط دشواری روبرو هستند. اختلافات گروههای سیاسی در مورد تعیین نخستوزیر آینده نیز به پیچیدهتر شدن اوضاع منجر شده است. ایالاتمتحده بهعنوان رهبر مبارزه با تروریسم جهانی با آیندهای نامعلوم روبرو است. آمریکاییها، گروههای شبهنظامی فعال در عراق (بهویژه گروههای دارای روابط نزدیک با ایران نظیر کتایب حزبالله) را عامل پیشبرد راهبردهای ایران در منطقه خاورمیانه میدانند.
اما تلاش برای کاهش تأثیرگذاری کتایب حزبالله و سایر سازمانهای شبهنظامی در کشور عراق با چالشهای زیادی روبرو خواهد بود. میزان حمایت مردمی از این گروهها متفاوت است؛ اما این گروهها در احزاب سیاسی و جامعه عراق ریشه دواندهاند و یکی از زیرمجموعههای اساسی نیروهای امنیتی عراق و دولت این کشور در سالهای اخیر بودهاند. بدین ترتیب پس از هر حمله نیروهای آمریکایی به یکی از مراکز این گروهها، دولت عراق با هزینهها و پیامدهای سیاسی آن باید دستوپنجه نرم کند.
باوجود فشارهای ایالاتمتحده، رهبران بغداد برای کنترل فعالیتهای این گروههای شبهنظامی که برای بقا و تحقق اهداف تهران میجنگند، با چالشهای زیادی روبرو هستند. گویی بغداد در رقابتهای کنونی تهران و واشنگتن، بیدفاعتر از همیشه شده است.
مقابله با گروههای شبهنظامی باعث شد تا آمریکاییها در به قدرت رساندن عدنان الزرفی که روابط دوستانهای با آنها دارد، ناکام شوند. وی در رایزنیهای خود با گروههای عراقی بر محدود کردن گروههای شبهنظامی حامی ایران تأکید داشت.
دولت عراق که از اکتبر ۲۰۱۹ میلادی و استعفای نخستوزیر تاکنون در بنبست سیاسی قرار دارد، پس از حملات نظامی به پایگاههای گروههای شبهنظامی، این اقدامات را محکوم کرده است. در این شرایط، واشنگتن در حال جابجایی نیروهای نظامی خود در عراق است. آنها این اقدامات را در چارچوب هدف بلندمدت خروج از عراق اجرا کردهاند؛ اما این راهبرد با واکنشهای متفاوت دولتمردان عراقی روبرو شده است.
دوستان ایران از این شرایط خوشحالاند، اما گروههای نزدیک به واشنگتن معتقدند با کاهش حضور آمریکا ممکن است شاهد قدرت گرفتن مجدد داعش و سایر گروههای تروریستی باشیم.
فشار تحریمها
با تداوم تهدیدهای تحریمی ایالاتمتحده، ممکن است اقتصاد ناپایدار عراق بهسوی بیثباتی بیشتر سوق پیدا کند. عراق با همهگیری ویروس کرونا و سقوط قیمت نفت بهعنوان مهمترین منبع تأمین بودجه این کشور روبرو است.
در سالهای اخیر، کاخ سفید بارها از رهبران عراق خواسته تا وابستگی خود به منابع انرژی ایران را پایان دهد؛ اما در ماههای اخیر شاهد افزایش این فشارها با کاهش زمان معافیتهای تحریمی به ۳۰ روز هستیم. در صورت عدم تمدید این معافیتها، خرید گاز از ایران مشمول تحریمهای واشنگتن خواهد شد.
بغداد تلاشهایی برای جایگزینی گاز خریداریشده از ایران در سه سال آینده انجام خواهد داد. هرچند در سال گذشته، شاهد افزایش میزان واردات گاز از همسایه شرقی بودهایم. تحقق این هدف در گروی میلیاردها دلار سرمایهگذاری خارجی و کاهش گاز همراه سوزانده شده در فلرهای میادین نفتی است. فراموش نکنید که عراق فاقد میادین گازی مستقل قابلتوجه است.
اینک با شوک اقتصادی دوگانه کرونا و سقوط قیمتها، تحقق این هدف دور از انتظار خواهد بود. اوپک در موضع ضعف قرار دارد و توافقهای کاهش تولید نتوانسته تأثیر قابلتوجهی بر قیمت طلای سیاه بر جای گذارد. در دو ماه فوریه و مارس، عراقیها میزان مشابهی نفت صادر کردند، اما درآمد ماه مارس آنان ۲ میلیارد دلار کمتر بوده است.
هیچ چشمانداز مشخصی برای پایان این همهگیری و پیامدهای اقتصادی آن وجود ندارد. این بحران اقتصادی و سلامتی، توانایی دولت عراق برای توازن بودجه و ارائه خدمات دولتی را تضعیف خواهد کرد. همچنین اجرای تغییرات ساختاری گسترده در بخش انرژی و برق را باید به فراموشی بسپاریم.
بحرانهای پیاپی در راهند
میتوان پیشبینی کرد که کرونا تأثیرات فاجعهآمیزی بر اقتصاد عراق بر جای خواهد گذاشت. هرچند در کوتاهمدت و با حضور مردم در خانهها برای جلوگیری از گسترش ویروس، شاهد کاهش راهپیماییها و اعتراضات ضد دولتی خواهیم بود؛ اما در آستانه فصل تابستان، وجود این ویروس مرگبار در کنار کمبود آب سالم و برق میتواند بار دیگر شعله اعتراضات را روشن کند.
اگر حملات هوایی ارتش آمریکا به پایگاههای کتایب حزبالله و سایر گروههای شبهنظامی هوادار ایران ادامه یابد، ممکن است شاهد افزایش اعتراضات مردمی در عراق به دلیل مخالفت با قرار گرفتن در میانه رویارویی تهران و واشنگتن باشیم.
واشنگتن نمیخواهد در مسیر مقابله با توسعه نفوذ ایران، عراقیها را از دست دهد. به همین دلیل فشارهای اقتصادی و سیاسی کنونی باهدف تغییر موضع بغداد صورت میگیرد. جنگ کاخ سفید با تروریسم در خاورمیانه و پشتیبانی از گروههای کرد شرق سوریه بدون حضور نظامی در عراق نمیتواند به نتایج قابل قبولی دست یابد. هرچند نشانههای شکست در راهبردهای پرهزینه واشنگتن در کشور عراق بیش از گذشته هویدا شده است.
منبع: www.nationalinterest.org
سه شنبه ۲۶ فروردين ۱۳۹۹ ساعت ۱۱:۵۸