وقتی صادرات بر همه چیز اولویت دارد
تخفیف 30 درصدی در صادرات LPG
دولت LPG را 30 درصد زیر قیمت جهانی به چینی‌ها می‌فروشد. پیشنهاد ما این است که با همین تخفیف، LPG را به سرمایه‌گذاران ایرانی نیز بفروشد تا آنها به ساخت پتروشیمی‌های خوراک LPG اقدام کنند.
میز نفت| در حال حاضر کشوری مانند قطر سالانه 11 میلیون تن LPG تولید می‌کند و بیش از 10 میلیون تن آن را برای کسب درآمدهای ارزی صادر می‌کند. همچنین کشوری مانند ترکیه از LPG به عنوان سوخت خودروها در بخش حمل و نقل استفاده می‌کند و در این بین حتی مجبور به واردات سالانه 3.3 میلیون تن LPG نیز شده است.
کشور عربستان نیز با 16.4 میلیون تن بالاترین میزان مصرف LPG را در منطقه خاورمیانه در اختیار دارد که سهم قابل‌توجهی از این میزان مصرف، شامل خوراک واحدهای پتروشیمی برای تولید محصولات پتروشیمی همچون پروپیلن می‌باشد. لذا بررسی‌ها نشان میدهد که بسته به شرایط کشور، سیاست دولت‌ها برای استفاده از LPG نیز می‌تواند متفاوت باشد.
در این بین به نظر میرسد که ایران با تولید سالانه بیش از 8 میلیون تن LPG هنوز سیاست مشخصی را در این حوزه انتخاب نکرده است و به اعتقاد بسیاری از کارشناسان سیاست‌های فعلی وزارت نفت در راستای بهره‌وری حداکثری از این نعمت خدادادی نیست.
گزارش‌های مراکز معتبر جهانی نشان میدهد که مصرف LPG به‌عنوان سوخت خانگی و حمل‌ونقل، درحال کاهش است و بسیاری از کشورهای دنیا، به‌خصوص کشورهای صاحب تکنولوژی صنایع پتروشیمی، از LPG به‌عنوان خوراک صنایع پتروشیمی استفاده می‌کنند.
خوراکی که می‌تواند به‌واسطه فرایندهای مختلف پتروشیمی، به محصولاتی نظیر اتیلن، پروپیلن و بوتادین تبدیل شود و قیمت حدود 400 دلار به ازای هر تن LPG را به حدود 1000 دلار به ازای هر تن برساند. مصطفی سعیدی کارشناس نفت و انرژی در این باره به فارس گفته است:
مشروح این مصاحبه به شرح زیر است:
* تولید LPG در کشور به دو صورت انجام می‌شود. یعنی ما دو منبع تولید LPG داریم. بخشی از LPG توسط شرکت ملی گاز و از میادین گازی به ویژه پارس جنوبی تولید می‌شود. همچنین بخش دیگری از تولید LPG نیز توسط شرکت ملی نفت انجام می‌شود که از پالایشگاه‌‌های نفتی استخراج می‌کند. فروش و کسب درآمد حاصله از فروش گازمایع یا LPG توسط این شرکت‌ها به صورت جداگانه انجام شده و تا پیش از تحریم، صادرات آن درآمد خوبی را نصیب وزارت نفت می‌کرد.
*از دید من صادرات LPG هم نوعی خام‌فروشی است. زیرا این ماده صرفا با یک جداسازی و گوگردزدایی آماده صادرات می‌شود و هیچ‌گونه فرایند پیچیده‌ای جهت تولید ماده انجام نمی‌شود. در بحث زنجیره ارزش پتروشیمی، ما روی استفاده از LPG به عنوان خوراک پتروشیمی‌ها ورود نکردیم. در واقع به طور کلی ما خوراک مایع را کمتر وارد زنجیره ارزش کردیم و این مسئله مشکلاتی را برای کشور ایجاد می‌کند. مثلا وقتی شرایط برای صادرات میعانات گازی فراهم نباشد، ما مجبور می‌شویم جهت کاهش تولید میعانات گازی، تولید گاز را پایین آورده و در نتیجه این کار سبب کمبود گاز در فصل زمستان خواهد شد.
*در حال حاضر میزان تولید LPG ایران 8.3 میلیون تن است که از این میزان 6 میلیون تن صادر می‌شود و 2.3 میلیون تن هم به مصرف داخلی میرسد. در کشور ما LPG به عنوان خوراک پتروشیمی به مقدار ناچیز 400 هزار تن در سال به مصرف میرسد. اما کشوری مانند عربستان از 25 میلیون تن LPG تولید شده، 16.4 میلیون آن را در داخل مصرف می‌کند که از این رقم 15.1 میلیون در پتروشیمی‌ها استفاده می‌شود. لذا ما در این زمینه خیلی عقب هستیم.
* در حال حاضر پتروشیمی‌های گازی ایران متانول تولید می‌کنند و در واقع ما یکی از متانول‌سازهای بزرگ دنیا هستیم. علت این موضوع این است که گاز اضافه داشتیم و نمی‌دانستیم با این گاز چه کنیم، لذا وزارت نفت برای مصرف این گاز مجوز پتروشیمی خوراک گازی داد که نتیجه آن تولید متانول بود.
* مشکل دیگر ما در خوراک مایع عدم تناسب بین تخفیف‌های این نوع خوراک با تخفیف‌های خوراک گازی است. طبق قانون الحاق 2، اگر سرمایه‌گذار در مناطق محروم پتروشیمی خوراک گاز احداث کند؛ 30 درصد تخفیف می‌گیرد. اما اگر همین پتروشیمی، خوراک مایع باشد، شامل تخفیف 5 درصدی می‌شود. بنابراین سرمایه‌گذار به سمت تخفیف بیشتر متمایل می‌شود.
*از طرفی در شرایط تحریم که کشور به ارز نیاز دارد، دولت LPG را 30 درصد زیر قیمت جهانی به چینی‌ها می‌فروشد. پیشنهاد ما این است که با همین تخفیف، LPG را به سرمایه‌گذاران ایرانی نیز بفروشد تا آنها به ساخت پتروشیمی‌های خوراک LPG اقدام کنند.
*دو زنجیره ارزش مهم محصولات پتروشیمی شامل اتیلن و پروپیلن است. ما در حوزه پروپیلن ضعف داریم. ظرفیت تولید پروپیلن تقریبا 1 میلیون تن است. نکته مهم این است که با فرآوری پروپیلن می‌توانیم ده‌ها محصول دیگر نیز با ارزش افزوده بیشتر تولید کنیم که ما تقریبا فقط یک محصول پایین دست آن را تولید میکنیم و آن هم پلی‌پروپیلن است.
*مواد تشکیل دهنده LPG پروپان و بوتان هستند. ما می‌توانیم پروپان را در فرایند PDH به پروپیلن تبدیل کنیم. امروزه روش‌های جدیدی در دنیا برای تولید پروپیلن وجود دارد: GTP و PDH روش‌های هستند که هدف این فرایندها تولید مستقیم پروپیلن به عنوان یک محصول اصلی با استفاده از خوراک‌های سبک است.
*میزان واردات محصولات پایین‌دستی پروپیلن ارقام بالایی است. طبق آمار در سال 1396، میزان واردات اکریلونیتریل 28 میلیون دلار، اکلریک اسید 110 میلیون دلار، پروپیلین گلیکول 14.5 میلیون دلار، پلی‌اورتان 237 میلیون دلار و پلی‌پروپیلن 127 میلیون دلار بود. این ارقام نشان میدهد که در کشور نیاز به این محصولات وجود دارد و لازم است به جای واردات، برای تولید اینها فکری کنیم. ضمن اینکه ادامه زنجیره موجب ایجاد اشتغال و همچنین ارزآوری نیز خواهد شد.
*دولت در هر صورت یا با تنفس خوراک و یا با تخفیف باید از صنایع پتروشیمی حمایت کند. اما در بحث خوراک مایع، تنفس خوراک بهتر است. زیرا در زمان کمتری هزینه‌های سرمایه‌گذاری واحد تولیدی با سود حاصله از تولیداتش، برابر خواهد شد و به اصطلاح سریعتر به نقطه سر به سر می‌رسیم. اما در حالت تخفیف، زمان بیشتری نیاز است تا پتروشیمی به نقطه سر به سر برسند. بنابراین بین تخفیف و تنفس دو یا سه ساله خوراک با سود 8 درصد برای پتروشیمی‌های خوراک مایع، تنفس خوراک به لحاظ اقتصادی به صرفه‌تر خواهد بود.
*کشور به پروپیلن نیاز دارد و مزیت فرایند PDH هزینه سرمایه‌گذاری پایین‌تر آن است. به ازای 500 هزار تن در سال تولید، 500 میلیون دلار سرمایه لازم است. اما مشکل این فرایند قیمت خوراکش است. اگر وزارت نفت همان تخفیف 30 درصدی به مشتریان خارجی را به ایرانی‌ها هم بدهد، این مشکل مرتفع خواهد شد.
*در حال حاضر فرایند GTP (گازطبیعی به متانول و متانول به پروپیلن) نیز برای تولید پروپیلن به دلیل قیمت ارزان خوراک گازی در کشور مطرح شده است. ولی باید توجه کنیم اگر کسی بخواهد واحد GTP تاسیس کند باید یک واحد متانول (گاز طبیعی به متانول) و سپس یک واحد MTP (متانول به پروپیلن) احداث کند. در این روش برای تولید 500 هزار تن پروپیلن نیاز به سرمایه‌گذاری بیش از 1 میلیارد دلاری است و به همین دلیل فرایند PDH می‌تواند مزیت داشته باشد. در این مدل اگرچه هزینه اولیه زیاد است اما چون قیمت خوراک گاز طبیعی (متان) مناسب است، برای کسی که بلند مدت در این حوزه کار کند، افق روشنی وجود دارد.
*نکته دیگر اینکه مجوزهای اعطایی خوراک باید مدت‌دار و مشروط باشد و تخفیف‌ها در طول زنجیره داده شود. به این صورت که جهت تولید محصولات متنوع پایین دست پروپیلن، تخفیف خوراک برای محصولاتی نظیر اکریلونیتریل، اکریلیک اسید و پروپیلن گلایکول بیش از پلی‌پروپیلن باشد تا شاهد تولید این محصولات نیز در کشور باشیم. مشکل تخفیف خوراک این است که فقط در ابتدای زنجیره اعطا می‌شود. در حالی که برای ایجاد انگیزه جهت ورود به محصولات پایین دستی، تخفیف باید در انتهای زنجیره داده شود.
مصاحبه از سید احسان حسینی
کشور عربستان نیز با 16.4 میلیون تن بالاترین میزان مصرف LPG را در منطقه خاورمیانه در اختیار دارد که سهم قابل‌توجهی از این میزان مصرف، شامل خوراک واحدهای پتروشیمی برای تولید محصولات پتروشیمی همچون پروپیلن می‌باشد. لذا بررسی‌ها نشان میدهد که بسته به شرایط کشور، سیاست دولت‌ها برای استفاده از LPG نیز می‌تواند متفاوت باشد.
در این بین به نظر میرسد که ایران با تولید سالانه بیش از 8 میلیون تن LPG هنوز سیاست مشخصی را در این حوزه انتخاب نکرده است و به اعتقاد بسیاری از کارشناسان سیاست‌های فعلی وزارت نفت در راستای بهره‌وری حداکثری از این نعمت خدادادی نیست.
گزارش‌های مراکز معتبر جهانی نشان میدهد که مصرف LPG به‌عنوان سوخت خانگی و حمل‌ونقل، درحال کاهش است و بسیاری از کشورهای دنیا، به‌خصوص کشورهای صاحب تکنولوژی صنایع پتروشیمی، از LPG به‌عنوان خوراک صنایع پتروشیمی استفاده می‌کنند.
خوراکی که می‌تواند به‌واسطه فرایندهای مختلف پتروشیمی، به محصولاتی نظیر اتیلن، پروپیلن و بوتادین تبدیل شود و قیمت حدود 400 دلار به ازای هر تن LPG را به حدود 1000 دلار به ازای هر تن برساند. مصطفی سعیدی کارشناس نفت و انرژی در این باره به فارس گفته است:
مشروح این مصاحبه به شرح زیر است:
* تولید LPG در کشور به دو صورت انجام می‌شود. یعنی ما دو منبع تولید LPG داریم. بخشی از LPG توسط شرکت ملی گاز و از میادین گازی به ویژه پارس جنوبی تولید می‌شود. همچنین بخش دیگری از تولید LPG نیز توسط شرکت ملی نفت انجام می‌شود که از پالایشگاه‌‌های نفتی استخراج می‌کند. فروش و کسب درآمد حاصله از فروش گازمایع یا LPG توسط این شرکت‌ها به صورت جداگانه انجام شده و تا پیش از تحریم، صادرات آن درآمد خوبی را نصیب وزارت نفت می‌کرد.
*از دید من صادرات LPG هم نوعی خام‌فروشی است. زیرا این ماده صرفا با یک جداسازی و گوگردزدایی آماده صادرات می‌شود و هیچ‌گونه فرایند پیچیده‌ای جهت تولید ماده انجام نمی‌شود. در بحث زنجیره ارزش پتروشیمی، ما روی استفاده از LPG به عنوان خوراک پتروشیمی‌ها ورود نکردیم. در واقع به طور کلی ما خوراک مایع را کمتر وارد زنجیره ارزش کردیم و این مسئله مشکلاتی را برای کشور ایجاد می‌کند. مثلا وقتی شرایط برای صادرات میعانات گازی فراهم نباشد، ما مجبور می‌شویم جهت کاهش تولید میعانات گازی، تولید گاز را پایین آورده و در نتیجه این کار سبب کمبود گاز در فصل زمستان خواهد شد.
*در حال حاضر میزان تولید LPG ایران 8.3 میلیون تن است که از این میزان 6 میلیون تن صادر می‌شود و 2.3 میلیون تن هم به مصرف داخلی میرسد. در کشور ما LPG به عنوان خوراک پتروشیمی به مقدار ناچیز 400 هزار تن در سال به مصرف میرسد. اما کشوری مانند عربستان از 25 میلیون تن LPG تولید شده، 16.4 میلیون آن را در داخل مصرف می‌کند که از این رقم 15.1 میلیون در پتروشیمی‌ها استفاده می‌شود. لذا ما در این زمینه خیلی عقب هستیم.
* در حال حاضر پتروشیمی‌های گازی ایران متانول تولید می‌کنند و در واقع ما یکی از متانول‌سازهای بزرگ دنیا هستیم. علت این موضوع این است که گاز اضافه داشتیم و نمی‌دانستیم با این گاز چه کنیم، لذا وزارت نفت برای مصرف این گاز مجوز پتروشیمی خوراک گازی داد که نتیجه آن تولید متانول بود.
* مشکل دیگر ما در خوراک مایع عدم تناسب بین تخفیف‌های این نوع خوراک با تخفیف‌های خوراک گازی است. طبق قانون الحاق 2، اگر سرمایه‌گذار در مناطق محروم پتروشیمی خوراک گاز احداث کند؛ 30 درصد تخفیف می‌گیرد. اما اگر همین پتروشیمی، خوراک مایع باشد، شامل تخفیف 5 درصدی می‌شود. بنابراین سرمایه‌گذار به سمت تخفیف بیشتر متمایل می‌شود.
*از طرفی در شرایط تحریم که کشور به ارز نیاز دارد، دولت LPG را 30 درصد زیر قیمت جهانی به چینی‌ها می‌فروشد. پیشنهاد ما این است که با همین تخفیف، LPG را به سرمایه‌گذاران ایرانی نیز بفروشد تا آنها به ساخت پتروشیمی‌های خوراک LPG اقدام کنند.
*دو زنجیره ارزش مهم محصولات پتروشیمی شامل اتیلن و پروپیلن است. ما در حوزه پروپیلن ضعف داریم. ظرفیت تولید پروپیلن تقریبا 1 میلیون تن است. نکته مهم این است که با فرآوری پروپیلن می‌توانیم ده‌ها محصول دیگر نیز با ارزش افزوده بیشتر تولید کنیم که ما تقریبا فقط یک محصول پایین دست آن را تولید میکنیم و آن هم پلی‌پروپیلن است.
*مواد تشکیل دهنده LPG پروپان و بوتان هستند. ما می‌توانیم پروپان را در فرایند PDH به پروپیلن تبدیل کنیم. امروزه روش‌های جدیدی در دنیا برای تولید پروپیلن وجود دارد: GTP و PDH روش‌های هستند که هدف این فرایندها تولید مستقیم پروپیلن به عنوان یک محصول اصلی با استفاده از خوراک‌های سبک است.
*میزان واردات محصولات پایین‌دستی پروپیلن ارقام بالایی است. طبق آمار در سال 1396، میزان واردات اکریلونیتریل 28 میلیون دلار، اکلریک اسید 110 میلیون دلار، پروپیلین گلیکول 14.5 میلیون دلار، پلی‌اورتان 237 میلیون دلار و پلی‌پروپیلن 127 میلیون دلار بود. این ارقام نشان میدهد که در کشور نیاز به این محصولات وجود دارد و لازم است به جای واردات، برای تولید اینها فکری کنیم. ضمن اینکه ادامه زنجیره موجب ایجاد اشتغال و همچنین ارزآوری نیز خواهد شد.
*دولت در هر صورت یا با تنفس خوراک و یا با تخفیف باید از صنایع پتروشیمی حمایت کند. اما در بحث خوراک مایع، تنفس خوراک بهتر است. زیرا در زمان کمتری هزینه‌های سرمایه‌گذاری واحد تولیدی با سود حاصله از تولیداتش، برابر خواهد شد و به اصطلاح سریعتر به نقطه سر به سر می‌رسیم. اما در حالت تخفیف، زمان بیشتری نیاز است تا پتروشیمی به نقطه سر به سر برسند. بنابراین بین تخفیف و تنفس دو یا سه ساله خوراک با سود 8 درصد برای پتروشیمی‌های خوراک مایع، تنفس خوراک به لحاظ اقتصادی به صرفه‌تر خواهد بود.
*کشور به پروپیلن نیاز دارد و مزیت فرایند PDH هزینه سرمایه‌گذاری پایین‌تر آن است. به ازای 500 هزار تن در سال تولید، 500 میلیون دلار سرمایه لازم است. اما مشکل این فرایند قیمت خوراکش است. اگر وزارت نفت همان تخفیف 30 درصدی به مشتریان خارجی را به ایرانی‌ها هم بدهد، این مشکل مرتفع خواهد شد.
*در حال حاضر فرایند GTP (گازطبیعی به متانول و متانول به پروپیلن) نیز برای تولید پروپیلن به دلیل قیمت ارزان خوراک گازی در کشور مطرح شده است. ولی باید توجه کنیم اگر کسی بخواهد واحد GTP تاسیس کند باید یک واحد متانول (گاز طبیعی به متانول) و سپس یک واحد MTP (متانول به پروپیلن) احداث کند. در این روش برای تولید 500 هزار تن پروپیلن نیاز به سرمایه‌گذاری بیش از 1 میلیارد دلاری است و به همین دلیل فرایند PDH می‌تواند مزیت داشته باشد. در این مدل اگرچه هزینه اولیه زیاد است اما چون قیمت خوراک گاز طبیعی (متان) مناسب است، برای کسی که بلند مدت در این حوزه کار کند، افق روشنی وجود دارد.
*نکته دیگر اینکه مجوزهای اعطایی خوراک باید مدت‌دار و مشروط باشد و تخفیف‌ها در طول زنجیره داده شود. به این صورت که جهت تولید محصولات متنوع پایین دست پروپیلن، تخفیف خوراک برای محصولاتی نظیر اکریلونیتریل، اکریلیک اسید و پروپیلن گلایکول بیش از پلی‌پروپیلن باشد تا شاهد تولید این محصولات نیز در کشور باشیم. مشکل تخفیف خوراک این است که فقط در ابتدای زنجیره اعطا می‌شود. در حالی که برای ایجاد انگیزه جهت ورود به محصولات پایین دستی، تخفیف باید در انتهای زنجیره داده شود.
مصاحبه از سید احسان حسینی
يکشنبه ۴ اسفند ۱۳۹۸ ساعت ۱۲:۱۵
کد مطلب: 26277
