میز نفت| در هفتههاي اخير، امريكاييها از سياست جديد خود براي خروج نيروهاي ويژه خود از خاك سوريه سخن ميگويند، اما اين اقدام باعث پديد آمدن خلأ قدرت در شمال سوريه خواهد شد.
با فرو نشستن غبار از چهره سياستهاي غولهاي جهاني، دولتهاي روسيه و تركيه به توافقي براي تعيين تكليف شمال سوريه دست يافتند. آنها كردهاي شورشي را ۱۹ مايل به داخل خاك سوريه عقب خواهند راند و يك منطقه امن ۱۸ مايلي ايجاد خواهد شد. بشار اسد، تنها شاهد اتفاقات كنوني بوده و تلاش ميكند تا سيطره سياسي و اقتصادي خود بر جنوب كشورش را حفظ كند.
در دستاوردي مهم و با همكاري رهبران بغداد، گذرگاه مرزي البوكمال- القايم پس از سالها مجدداً گشايش يافته است. اين بزرگراه ۱۸۵ مايلي ميتواند اقتصاد اين دو كشور را وارد مرحله جديدي كرده و پس از جنگي پرفرازونشيب، نتايج ارزشمندي به دنبال داشته باشد.
نخست وزير عراق از تلاش كشورش براي توسعه همكاريها با سوريها سخن گفته است. اين اقدام ميتواند در بهبود اقتصاد استان الانبار پس از سالها زدوخورد و بيثباتي نيز دستاوردهاي بزرگي به دنبال داشته باشد.
مقابله با تحريم
اما اين گذرگاه مرزي دستاوردهاي بزرگ منطقهاي قابل توجهي خواهد داشت. تقويت جايگاه بشار اسد در حوزههاي اقتصادي و سياسي يك پيامد كليدي خواهد بود. فراموش نكنيد كه دولت اسد با تحريمهاي بينالمللي روبهرو است و شركاي تجاري اندكي دارد. از سوي ديگر، ايران كه رابطه نزديكي با نيروهاي شيعي دارد، ميتواند دامنه نفوذ خود در منطقه را افزايش دهد.
مقامات دولتي و نظامي عراق و سوريه در روز ۳۰ سپتامبر با بريدن روبان قرمز اين بزرگراه و گذرگاه مرزي را افتتاح كردند. تصاوير بزرگ بشار اسد و عادل عبدالمهدي و پرچمهاي دو كشور نيز در پيرامون محل مراسم به چشم ميخورد. با تصويب قانون تجارت آزاد ميان دو كشور، راه براي افزايش ميزان دادوستد ميان عراق و سوريه هموار شده است.
اين گذرگاه مرزي در سال ۲۰۱۲ ميلادي و اندكي پس از ناآراميهاي داخلي سوريه مسدود شده بود. با ظهور داعش و سلطه بر ديرالزور و الانبار نيز امكان صدور كالا از اين منطقه تا اواخر سال ۲۰۱۷ ميلادي وجود نداشت. اما حشدالشعبي توانست آنها را از شرق فرات به عقب براند.
نفس راحت
اقتصاد كنوني سوريه با تورم، بدهي و صادرات اندك گره خورده و افتتاح اين گذرگاه ميتواند فرصتهاي تجاري چشمگيري به ارمغان آورد.
پيش از جنگ داخلي سوريه، حجم تجارت سالانه عراق و سوريه ۳ ميليارد دلار بود و سوريها با ساخت كارخانههاي مختلف، در حوزه نفت نيز فعاليت داشتند. پس از بسته شدن گذرگاه البوكمال- القايم، اقتصاد سوريه با چالش روبهرو شد و ظرفيتهاي تجاري اين كشور در مسير نابودي گام نهاد.
با نابود شدن كارخانهها و منابع اقتصادي سوريه در آتش جنگ داخلي، صادرات سوريه متوقف شد و تنها بخشهاي كشاورزي و توليد فسفات با ظرفيت اندك به كار خود ادامه دادند.
در سالهاي ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۰ ميلادي، درآمدهاي نفتي ۲۰ درصد كل درآمدهاي دولت را تشكيل ميداد، اما با كاهش شديد ميزان برداشت نفت و توقف توليد برق، شاهد ايجاد بحران انرژي در سوريه هستيم.
هشت سال پس از آغاز جنگ سوريه، شركاي تجاري اين كشور ظرفيتهاي توليدي خود را فعال كرده يا شركاي جديدي يافتهاند.
دولتهاي ايران و روسيه، خط اعتباري ويژهاي براي فروش نفت و ايجاد زيرساختها ايجاد كردهاند، اما در ساير بخشهاي اقتصاد شاهد ناآراميهاي داخلي، تحريمهاي بينالمللي و محدوديتهاي تجاري هستيم.
اقتصاد سوريه در گرداب بدهي، فقدان پسانداز، هزينههاي هنگفت، واردات پرهزينه و تورم گرفتار شده است. بازارهاي سياه و غيرقانوني دخانيات، سلاح، نفت و قاچاق انسان در سايه فقدان دولت كارآمد، چشمانداز آينده اين كشور را در هالهاي از ابهام قرار داده است. وجود گروههاي مسلح و خودمختار در استانهاي مختلف نيز سوريه را به سوي از همگسيختگي سوق داده است.
با آغاز مجدد فعاليت گذرگاه البوكمال- القايم، شاهد ايجاد فرصتهاي جديد تجاري هستيم. همچنين راه براي تجارت نفت و فرآوردههاي نفتي هموار شده است. جيشالشعبي عراق، كنترل غيررسمي اين گذرگاه را بر عهده دارد. اقتصاد سوريه با ۷ ميليارد دلار كسري موازنه تجاري روبهرو است و بايد در جهت توسعه توليد و صادرات محصولات كشاورزي، شيلات و معدني گام برداشته شود. اين اقدامات ميتواند صندلي لرزان بشار اسد در قدرت را همچنان حفظ كند.
آغاز همكاريهاي ريلي
رهبران دمشق براي گذار از دوره تحريمهاي بينالمللي بايد همكاريهاي منطقهاي به ويژه با همسايگان را در دستور كار قرار دهند. سه كشور ايران، عراق و سوريه همكاريهاي ريلي را در دستور كار قرار دادهاند و با ايجاد يك كريدور ريلي، شاهد سهولت دادوستد كالا و افزايش گردشگر ميان آنها خواهيم بود.
دولت عراق از بازگشت سوريه به جمع دولتهاي عربي و احياي روابط ديپلماتيك دمشق با كشورهاي خاورميانه استقبال كرده است.
ايجاد يك بزرگراه زميني از ايران تا مديترانه از اهداف كليدي رهبران تهران در چند دهه اخير بوده است. در سوريه دوگذرگاه مرزي ديگر نيز شامل الياروبيه و التنف وجود دارند كه در كنترل شورشيان كرد و نظاميان امريكايي قرار دارند.
در سخنان رهبران امريكا به سناريوي تقسيم سوريه به دو بخش جنوبي و شمالي اشاره شده است. هرچند با حمله نظامي ارتش تركيه و عقبنشيني نيروهاي امريكايي، راه براي كنترل اين دو گذرگاه توسط دمشق در حال هموار شدن است. بوي رونق در بازار شام به مشام ميرسد.
نويسنده: كارولينا رز
منبع: شوراي آتلانتيك
ترجمه: محسن داوری
يکشنبه ۱۲ آبان ۱۳۹۸ ساعت ۱۱:۳۱