پکن در مسیر تهران

میز نفت| چین با وجود دارا خودکفایی در بسیاری از بخش‌های صنعت نفت، همچنان نیازمند تجهیزات خارجی و فناوری‌های پیشرفته وارداتی بوده تا در اکتشاف و تولید نفت از آن‌ها بهره ببرد. بدین ترتیب صنعت نفت چین از جنگ‌ تجاری کنونی با کاخ سفید آسیب خواهد دید. جنگ تجاری این دو‌ غول اقتصادی دنیا نیز به سقوط قابل توجه قیمت نفت منجر شده است.

هراس از کاهش رشد اقتصاد جهانی و تقاضای انرژی، مهم‌ترین دلایل کاهش قیمت نفت بوده است. چین هم اکنون یکی از خریداران نفت آمریکا است. واشنگتن از صدور نفت برای متعادل کردن کسری تجاری خود با شرکایش بهره می‌برد.

آمریکایی‌ها تلاش می‌کنند تا نفت خام و‌‌‌‌ ال ان جی بیشتری به چینی‌ها بفروشند. به نظر می‌رسد پکن تمایلی به تصویب تعرفه بر محموله‌های نفتی آمریکا ندارد.

میزان تجارت دو کشور در سال گذشته میلادی ۷۳۷.۱ میلیارد دلار بوده که شامل صادرات ۵۵۷.۹ میلیارد دلاری چین و صادرات ۱۷۹.۳ میلیارد دلاری آمریکا بوده است. بدین ترتیب کسری تجاری آمریکایی‌ها ۳۷۸.۶ میلیارد دلار است.

این اعداد نشان می‌دهد میزان صادرات چینی‌ها ۳.۵ برابر صادرات آمریکایی‌ها است. چین از سال‌ها پیش بزرگ‌ترین شریک تجاری ایالات متحده بوده و در سال گذشته، بازار چین سومین بازار خریدار کالاها و خدمات آمریکا بوده است. در مقابل، چین بزرگ‌ترین صادرکننده کالا به ایالات متحده به شمار می‌رود.

در سال ۲۰۱۸ میلادی، تراز تجارت ایالات متحده با چین ۳.۵ درصد بهبود یافت. اتفاقی که باید آن را نتیجه تحقق شعارهای ترامپ دانست. دولت ترامپ از رشد صادرات اژدهای زرد نگران است و آن‌ها تلاش می‌کنند تا با هر ابزاری به ویژه تصویب تعرفه‌های بیشتر برای بهبود تراز تجاری خود با چینی‌ها بهره ببرند.

در مقابل، چینی‌ها از توقف واردات محصولات کشاورزی به ویژه ذرت از آمریکا سخن گفته‌اند. آن‌ها در نظر دارند تا ذرت مورد نیاز خود را از روسیه و سایر کشورهای دنیا تامین کنند.
 
 
حمله به نفتکش‌ها
در شرایط کنونی، ثبات در منطقه خاورمیانه به نفع چین و سایر مشتریان نفت خواهد بود. تنش‌های کنونی تنها با مذاکره و دیپلماسی حل و فصل خواهد شد. و ایجاد تنش یک چالش بزرگ برای کشورهای منطقه و خریداران نفت خاورمیانه است.

با افزایش تنش‌ها و‌ حمله به نفتکش‌ها، فروش نفت ایران در بازارهای رسمی تقریبا غیرممکن شده است. کشورهای خریدار نفت می‌توانند از اسکورت نفتکش‌ها برای جلوگیری از تصرف آن‌ها توسط ایرانی‌ها بهره ببرند.

اما در بلندمدت باید تنش ها پایان یابد. من معتقدم ایرانی‌ها باید مشکلات خود با آمریکایی‌ها را حل و فصل کنند تا بتوانند در بازارهای انرژی نقش آفرینی فعالی داشته باشند. جنگ تجاری ایالات متحده و چین باعث شده تا تهران از روش‌های خاکستری برای فروش نفت به چین بهره ببرد.

اگر تنش‌های کنونی تداوم یابد، حضور فعال چین در منطقه ادامه خواهد یافت. رشد اقتصادی چین که به کمترین میزان در پنج سال اخیر کاهش یافته، باعث شده تقاضای نفت چینی ها افزایش یابد. چینی‌ها معتقدند اقدامات بین‌المللی ترامپ به ویژه تحریم ایران به افزایش بی ثباتی در خاورمیانه و بازارهای انرژی منجر شده است.

اقدامات احتمالی ایران در بستن تنگه هرمز می‌تواند منافع ملی پکن را به مخاطره اندازد. چینی‌ها معتقدند تنگه هرمز نباید توسط یک کشور ثالث اداره شود.

سیاستمداران چینی اعلام کرده‌اند در سایه جنگ تجاری پکن و‌ واشنگتن، مداخله نظامی ایالات متحده در تنگه هرمز می‌تواند در جهت کنترل رشد اقتصادی چین صورت گیرد.

در ژوئن امسال، دونالد ترامپ اعلام کرد دو‌ کشور چین و ژاپن باید باید از نفتکش‌های خود در تنگه هرمز حفاظت کنند. موضع‌گیری مقامات آمریکایی در مورد حمله به نفتکش‌ها و تصرف چند کشتی نشان داد که آمریکایی‌ها نمی‌خواهند که هژمونی خود را در منطقه خلیج‌فارس از دست دهند. هرچند آن‌ها تمایلی به زدوخورد نظامی با تهران به ویژه در آستانه انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۰ میلادی ندارند.
 
 
روابط راهبردی ایران و چین در حوزه انرژی
حوزه انرژی می‌تواند یکی از زمینه‌های کلیدی در همکاری‌های ایران و‌ چین باشد. اگرچه فناوری‌های شرکت‌های چینی نسبت به شرکت‌های اروپایی و آمریکایی به ویژه در بخش میدان‌های آب های عمیق در سطح پایین تری قرار دارد، اما با خروج شرکت‌های غربی از سرمایه‌گذاری در ایران، راه برای نقش آفرینی چینی‌ها در بخش حفظ سهم بازار و میزان تولید نفت و گاز فراهم شده است.

با آغاز تحریم نفت ایران، شاهد افزایش قیمت جهانی نفت خام بودیم، اما با لغو تدریجی معافیت‌های خریداران نفت ایران، شاهد تاثیر قابل توجهی بر قیمت‌ها نبودیم. کاهش رشد اقتصاد جهانی در ماه‌های اخیر باعث شده تا تقاضای نفت و‌ به دنبال آن قیمت طلای سیاه کاهش یابد. کارشناسان معتقدند عکس‌العمل‌های اخیر پکن در برابر اعمال تعرفه‌های واشنگتن می‌تواند به افزایش واردات نفت چشم بادامی‌ها از ایران منجر شود.

مری لینچ، از کارشناسان شبکه سی ان بی سی می‌گوید: تاثیر جنگ تجاری ایالات متحده و چین بر بازارهای انرژی قابل توجه بوده و نقش این عامل بر قیمت نفت در سال آینده ۶ دلار خواهد بود. لذا با تداوم واردات نفت ایران توسط چینی‌ها و یا افزایش آن شاهد کاهش بیشتر قیمت طلای سیاه خواهیم بود.
 
پیامدهای تحریم های ایالات متحده علیه نفت ایران
تحریم‌های ایالات متحده علیه صدور نفت ایران، علاوه بر کاهش چشمگیر تولید و صادرات این کالا، باعث شده تا رقبای این کشور به سرعت سهم بازار ایران را تصاحب کنند. لغو معافیت‌های خریداران نفت ایران نیز باعث شد که صدور نفت ایران به بازارهای رسمی، دشوارتر از همیشه شود.  به همین دلیل، تهران به فعالیت در بازار خاکستری نفت به ویژه در بازارهای شرق آسیا روی آورده است. چینی‌ها روزانه ۱۰ میلیون بشکه نفت خام وارد می کنند که ۵۰۰۰۰۰ بشکه آن از ایرانی‌ها خریداری می‌شود.

 در ماه آوریل، شاهد اوج‌گیری میران واردات نفت چین از ایران بودیم، اما در ماه می، مقدار خرید نفت ایران با کاهش روبرو شد. در سال ۲۰۱۷ میلادی نیز میانگین واردات نفت چین از ایران ۵۰۰ هزار بشکه بوده است.

در ماه‌های اخیر و به ویژه در سایه جنگ‌ تجاری چین و آمریکا، راه برای صدور بیشتر نفت ایران به کشور چین هموار شده است. تولیدکنندگان آمریکایی و عربستان، دو رقیب نفت ایران در بازار چین محسوب می‌شوند.
 
 
آیا چین همچنان به واردات نفت از ایران ادامه خواهد داد؟
 چینی‌ها هیچ‌گاه و حتی پس از پایان معافیت‌های تحریمی کاخ سفید در ماه می امسال، خرید نفت از ایران را متوقف نکرده‌اند. پس از اعلام راهبرد به صفر رساندن صادرات نفت ایران و اعمال فشار حداکثری نیز چینی‌ها حاضر به توقف خرید نفت از ایران نشده‌اند.

هم اکنون چینی‌ها مهم‌ترین خریدار نفت ایران هستند و آن‌ها با اعلام بی توجهی به تحریم‌های واشنگتن از سرمایه‌گذاری ۴۰۰ میلیارد دلاری در ایران خبر می‌دهند.

با استفاده از یوان در تجارت با ایران، امکان تداوم خرید نفت ایران در بازارهای خاکستری مهیا شده است. آن‌ها دربرابر خرید نفت عربستان نیز از یوان استفاده می‌کنند. البته دارندگان یوان بر خلاف یورو و دلار از آزادی عمل کمتری برخوردارند. کاهش مصنوعی ارزش یوان از مهمترین انتقادات مطرح شده توسط واشنگتن در برابر پکن محسوب می‌شود.

با تداوم جنگ تعرفه‌ها و توقف خرید محصولات کشاورزی ایالات متحده توسط چینی‌ها، به نظر می‌رسد جنگ تجاری کنونی همچنان ادامه خواهد یافت. در یک سال اخیر، پالایشگاه‌های چین نفت اندکی از ایالات متحده خریداری کرده‌اند. جنگ تجاری و احتمال تغییر در تعرفه‌ها،مهم‌ترین دلیل هراس پالایشگران چینی برای خرید نفت از آمریکا بوده است.

ایرانی‌ها برای افزایش صادرات نفت و نقش‌آفرینی فعال در بازارهای جهانی انرژی با معضل فقدان دیپلماسی انرژی روبرو هستند.

جذب فناوری و سرمایه‌گذاری خارجی تنها در سایه سیاست خارجی باثبات و بدون فراز و نشیب میسر خواهد بود. ایرانی‌ها همه تخم مرغ‌های خود را در سبد چینی‌ها گذاشته‌اند و به خوبی با پیامدهای احتمالی این شرایط آشنا هستند. در آن سوی این وضعیت، چینی‌ها قرار دارند که مخالف کنترل منابع انرژی و مسیرهای ترانزیت آن توسط آمریکایی‌ها هستند.

به همین دلیل ممکن است شاهد حضور ناوگان نظامی چین در خاورمیانه برای تامین امنیت کریدورهای راهبردی انرژی تحت نظر پنتاگون باشیم. بازی بزرگ غول‌ها از مدت‌ها پیش آغاز شده است.
 
 
نویسنده: امید شکری کاله سر
منبع: Uwidata
مترجم: محسن داوری

شنبه ۲۳ شهريور ۱۳۹۸ ساعت ۱۱:۴۸