نگاهی به یک همکاری گازی
اسب تروای روسیه در اروپا
رهبران اروپا از سال‌ها پیش، منابع جدیدی برای تأمین گاز موردنیاز خود نظیر ال ان جی ایالات‌متحده در اختیار داشته‌اند. هرچند به دلیل قیمت بالای این محصول، همچنان میزان واردات ال ان جی از ایالات‌متحده اندک است.
میز نفت| غول گازپروم، در کنار پروژه پرسروصدای نورد استریم ۲، ساخت خط لوله ترک استریم را در دست اجرا دارد. با راه‌اندازی این دو پروژه راهبردی، شاهد افزایش تأثیرگذاری روس‌ها در بازار انرژی اروپا خواهیم بود. همچنین گامی بلند در مسیر تحقق رؤیاهای رهبران آنکارا در ایجاد یک هاب گازی در مرزهای اروپا برداشته خواهد شد.
روابط مسکو و آنکارا، نزدیک‌تر از همیشه بوده و با تحویل سامانه اس ۴۰۰، ترک‌ها بیش از همیشه به مردان یخی نزدیک شده‌اند.برخلاف نورد استریم ۲ که با مخالفت گسترده ایالات‌متحده و تعدادی از کشورهای غربی روبرو شده، تاکنون گازپروم با مانعی در اجرای این خط لوله روبرو نشده است.
در سال ۲۰۱۸ میلادی، روسیه تأمین‌کننده ۴۰ درصد گاز وارداتی دولت‌های اروپایی بوده است. همچنین ۵۳ درصد گاز وارداتی ترکیه نیز توسط روس‌ها تأمین‌شده است.ترکیه دومین بازار بزرگ گاز صادراتی روس‌ها پس از آلمان هستند.
تعدادی از کارشناسان غربی معتقدند گاز صادراتی به ابزاری برای تحقق اهداف ژئوپلیتیک کشورهای فروشنده آن در بازارهای خریدار تبدیل‌شده است.
دونالد ترامپ از مخالفان اصلی پروژه ترک استریم بوده و بارها از لزوم محدود کردن سلطه روس‌ها بر بازار گاز اروپا سخن گفته است. در آخرین نشست ترامپ و اردوغان، رهبران دو کشور گفتگویی طولانی در مورد خط لوله در حال ساخت ترک استریم داشتند، اما هیچ‌کس نمی‌داند که آیا این پروژه توسط کاخ سفید تحریم خواهد شد و یا خیر.
رؤیای نافرجام خروج بازار گاز اروپا از زیر سایه روس‌ها
در سال‌های گذشته، دولت‌های غربی نگرانی‌های زیادی در مورد دسترسی خود به گاز طبیعی ارزان و پایدار داشته‌اند. پس از قطع گاز صادراتی روسیه به اوکراین در زمستان ۲۰۱۴ میلادی به‌عنوان ترانزیت کننده کلیدی گاز به دولت‌های اروپایی، شاهد بحرانی بی‌سابقه در قاره سبز بودیم.
از سال ۲۰۰۶ میلادی تاکنون، سه بار صدور گاز روسیه به اروپا از طریق اوکراین متوقف‌شده است. این اقدام مسکو مشکلات بسیاری برای شهروندان و صنایع اروپا پدید آورده بود. رهبران اروپا از سال‌ها پیش، منابع جدیدی برای تأمین گاز موردنیاز خود نظیر ال ان جی ایالات‌متحده در اختیار داشته‌اند. هرچند به دلیل قیمت بالای این محصول، همچنان میزان واردات ال ان جی از ایالات‌متحده اندک است.
باوجود تلاش‌های اروپایی‌ها برای متنوع کردن منابع تأمین گاز مصرفی و خروج از سایه خرس‌ها، در سال ۲۰۱۸ میلادی شاهد اوج‌گیری میزان خرید این منبع انرژی از روس‌ها بوده‌ایم. با اوج‌گیری اختلافات روسیه و اوکراین و اسارت ۲۴ دریانورد اوکراینی، رهبران کیف در اواخر سال گذشته خواهان اعمال تحریم‌هایی جدید علیه مسکو شدند. لذا با افزایش تنش‌ها، ممکن است بازهم شاهد قطع گاز صادراتی روسیه به اوکراین باشیم.
اروپایی‌ها خواهان ایجاد مسیرهای جدید عرضه گاز طبیعی هستند. در روز ۷ دسامبر سال گذشته، مقامات ایتالیایی موافقت خود را با ساخت بخش نهایی کریدور گازی جنوبی اعلام کردند. این طرح با حمایت اتحادیه اروپا و باهدف واردات گاز تولیدی از میادین دست‌نخورده اعماق دریای کاسپین در حال اجرا است.
تاکنون ۷۵ درصد این کریدور اجراشده و بخش اتصال خط لوله به ایتالیا از طریق دریای آدریاتیک در حال اجرا است. در صورت اجرای پروژه ۴۰ میلیارد دلاری کریدور گازی جنوبی بر اساس برنامه اعلام‌شده، سرانجام در سال ۲۰۲۰ میلادی شاهد عرضه گاز آذربایجان به دولت‌های اروپایی خواهیم بود؛ اما اجرای این پروژه نشان داد که استقلال گازی اروپا تا چه میزان پرهزینه دشوار و زمان‌بر است.
متخصصان برنامه‌ریزی کمیسیون اروپا، دو دهه پیش پیشنهاد کرده بودند یک خط لوله انتقال گاز تولیدی از ایران و یا ترکمنستان به‌سوی اروپا ساخته شود؛ اما به دلیل تحریم‌های ایران و نامشخص ماندن رژیم حقوقی دریای کاسپین، این طرح نیمه‌کاره رها شد. رهبران عشق‌آباد نیز ترجیح دادند تا گاز خود را به چینی‌ها بفروشند.
لذا کشور آذربایجان به‌عنوان تأمین‌کننده کلیدی گاز موردنیاز اتحادیه اروپا برگزیده شد. بیش از ۱۰ شرکت نظیر بی پی، تی پی ای او و سوکار در ساخت کریدور گازی جنوبی مشارکت دارند.
پس از سال‌ها برنامه‌ریزی و اجرای این طرح پیچیده، ظرفیت کنونی آن سالانه ۱۶ میلیارد مترمکعب است که حدود نصف میزان گاز برنامه‌ریزی‌شده اولیه توسط کارشناسان اتحادیه است. این کریدور در شرایط کنونی و با ۴۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری تنها ۲ درصد نیاز بازار اروپا به گاز طبیعی را تأمین خواهد کرد.
باقیمت‌های کنونی، بهای تمام‌شده گاز عرضه‌شده کریدور در ترکیه و جنوب شرق اروپا رقابتی است، اما بهای گاز عرضه‌شده در بازارهای غرب اروپا، بالا و غیررقابتی خواهد بود. حضور شرکت روسی لوک اویل (که روابط آشکاری با کرملین دارد) در کنسرسیوم مجری کریدور گازی جنوبی، از دیگر عوامل نگران‌کننده برای اروپایی‌ها است.
پوتین، فرشته نجات دولت اردوغان؟
دولت‌های روسیه و ترکیه علاوه بر این پروژه، در حوزه‌های راه‌اندازی سامانه اس ۴۰۰ و ساخت نخستین نیروگاه هسته‌ای ترکیه با نام آکویو توسط شرکت روس اتم در سواحل مدیترانه نیز همکاری دارند. با راه‌اندازی خط لوله ترک استریم، شاهد افزایش چشمگیر سهم روسیه در بازارهای گاز جنوب و جنوب شرق اروپا خواهیم بود.
همه این قراردادها نشان می‌دهد رهبران ترکیه میان غرب و شرق به یک انتخاب ژئوپلیتیک دست‌زده‌اند.آنکارا از سال‌ها پیش خواهان استفاده از موقعیت راهبردی جغرافیایی خود در میان سه قاره اروپا، آسیا و آفریقا و پل خشکی اتصال خاورمیانه و حوزه دریای کاسپین به قاره سبز با ایجاد هاب گازی است. بسیاری از تحلیلگران معتقدند خط لوله ترک استریم رقیب خط لوله کریدور گازی جنوبی است که از حمایت ایالات‌متحده برخوردار است. این کریدور گاز تولیدشده از میادین دریای کاسپین کشور آذربایجان را به دروازه‌های اروپا منتقل می‌کند.
کریدور گازی جنوبی دارای سه بخش است: خط لوله قفقاز جنوبی در خاک آذربایجان و گرجستان، خط لوله ترنس آناتولین در خاک ترکیه و بخش خط لوله ترنس آدریاتیک از یونان تا آلبانی و در ادامه تا ایتالیا. مجموع ظرفیت این پروژه ۱۶ میلیارد مترمکعب در سال است که برابر با ظرفیت رشته اول خط لوله ترک استریم (طراحی‌شده برای تأمین تقاضای بازار داخلی ترکیه) است. رشته نخست خط لوله ترک استریم در حال تست و راه‌اندازی است، اما خط لوله تاپ در سال ۲۰۲۰ میلادی عملیاتی می‌شود.
سؤال کلیدی این است که آیا ترک‌ها در مقایسه با روس‌ها، شرکای قابل‌اعتمادتری برای خرید گاز طبیعی خواهند بود؟ آمریکایی‌ها که معتقدند باید از توسعه روابط ترکیه به‌عنوان یکی از اعضای ناتو با مردان یخی جلوگیری کرد، از مدت‌ها پیش در حال لابی برای گاز کریدور گازی جنوبی در جنوب اروپا هستند.
تا پایان سال جاری، رشته نخست خط لوله ترک استریم راه‌اندازی خواهد شد. گازپروم که در پرونده‌های انحصار در بازار گاز اروپا، میلیاردها دلار جریمه پرداخت کرده، تلاش می‌کند با ایجاد شراکت با شرکت‌های اروپایی، بار دیگر بر سهم بازار خود در این قاره بیافزاید.
بسیاری از دولت‌های اروپایی در حال ساخت پایانه‌های واردات ال ان جی هستند و ترک‌ها برای فروش گاز به دولت‌های اروپایی و ایجاد یک هاب جدید گازی، با کار دشواری روبرو خواهند بود.
روابط روسیه و ترکیه از فراز و نشیب‌های زیادی برخوردار بوده است. آن‌ها در سال ۲۰۱۵ میلادی و پس از سرنگونی یک هواپیمای روسی در مرز سوریه تا قطع کامل روابط پیش رفتند. حمایت مسکو از کردهای سوریه نیز با مخالفت‌های گسترده آنکارا روبرو بوده است. بدین ترتیب اگرچه گازپروم خواهان دست‌کاری در قیمت‌ها و مسیرهای صادرات گاز به اروپا است، اما آنکارا نباید به اسب تروای مردان یخی در اتحادیه اروپا تبدیل شود!
منبع: Unian
مترجم: محسن داوری
روابط مسکو و آنکارا، نزدیک‌تر از همیشه بوده و با تحویل سامانه اس ۴۰۰، ترک‌ها بیش از همیشه به مردان یخی نزدیک شده‌اند.برخلاف نورد استریم ۲ که با مخالفت گسترده ایالات‌متحده و تعدادی از کشورهای غربی روبرو شده، تاکنون گازپروم با مانعی در اجرای این خط لوله روبرو نشده است.
در سال ۲۰۱۸ میلادی، روسیه تأمین‌کننده ۴۰ درصد گاز وارداتی دولت‌های اروپایی بوده است. همچنین ۵۳ درصد گاز وارداتی ترکیه نیز توسط روس‌ها تأمین‌شده است.ترکیه دومین بازار بزرگ گاز صادراتی روس‌ها پس از آلمان هستند.
تعدادی از کارشناسان غربی معتقدند گاز صادراتی به ابزاری برای تحقق اهداف ژئوپلیتیک کشورهای فروشنده آن در بازارهای خریدار تبدیل‌شده است.
دونالد ترامپ از مخالفان اصلی پروژه ترک استریم بوده و بارها از لزوم محدود کردن سلطه روس‌ها بر بازار گاز اروپا سخن گفته است. در آخرین نشست ترامپ و اردوغان، رهبران دو کشور گفتگویی طولانی در مورد خط لوله در حال ساخت ترک استریم داشتند، اما هیچ‌کس نمی‌داند که آیا این پروژه توسط کاخ سفید تحریم خواهد شد و یا خیر.
رؤیای نافرجام خروج بازار گاز اروپا از زیر سایه روس‌ها
در سال‌های گذشته، دولت‌های غربی نگرانی‌های زیادی در مورد دسترسی خود به گاز طبیعی ارزان و پایدار داشته‌اند. پس از قطع گاز صادراتی روسیه به اوکراین در زمستان ۲۰۱۴ میلادی به‌عنوان ترانزیت کننده کلیدی گاز به دولت‌های اروپایی، شاهد بحرانی بی‌سابقه در قاره سبز بودیم.
از سال ۲۰۰۶ میلادی تاکنون، سه بار صدور گاز روسیه به اروپا از طریق اوکراین متوقف‌شده است. این اقدام مسکو مشکلات بسیاری برای شهروندان و صنایع اروپا پدید آورده بود. رهبران اروپا از سال‌ها پیش، منابع جدیدی برای تأمین گاز موردنیاز خود نظیر ال ان جی ایالات‌متحده در اختیار داشته‌اند. هرچند به دلیل قیمت بالای این محصول، همچنان میزان واردات ال ان جی از ایالات‌متحده اندک است.
باوجود تلاش‌های اروپایی‌ها برای متنوع کردن منابع تأمین گاز مصرفی و خروج از سایه خرس‌ها، در سال ۲۰۱۸ میلادی شاهد اوج‌گیری میزان خرید این منبع انرژی از روس‌ها بوده‌ایم. با اوج‌گیری اختلافات روسیه و اوکراین و اسارت ۲۴ دریانورد اوکراینی، رهبران کیف در اواخر سال گذشته خواهان اعمال تحریم‌هایی جدید علیه مسکو شدند. لذا با افزایش تنش‌ها، ممکن است بازهم شاهد قطع گاز صادراتی روسیه به اوکراین باشیم.
اروپایی‌ها خواهان ایجاد مسیرهای جدید عرضه گاز طبیعی هستند. در روز ۷ دسامبر سال گذشته، مقامات ایتالیایی موافقت خود را با ساخت بخش نهایی کریدور گازی جنوبی اعلام کردند. این طرح با حمایت اتحادیه اروپا و باهدف واردات گاز تولیدی از میادین دست‌نخورده اعماق دریای کاسپین در حال اجرا است.
تاکنون ۷۵ درصد این کریدور اجراشده و بخش اتصال خط لوله به ایتالیا از طریق دریای آدریاتیک در حال اجرا است. در صورت اجرای پروژه ۴۰ میلیارد دلاری کریدور گازی جنوبی بر اساس برنامه اعلام‌شده، سرانجام در سال ۲۰۲۰ میلادی شاهد عرضه گاز آذربایجان به دولت‌های اروپایی خواهیم بود؛ اما اجرای این پروژه نشان داد که استقلال گازی اروپا تا چه میزان پرهزینه دشوار و زمان‌بر است.
متخصصان برنامه‌ریزی کمیسیون اروپا، دو دهه پیش پیشنهاد کرده بودند یک خط لوله انتقال گاز تولیدی از ایران و یا ترکمنستان به‌سوی اروپا ساخته شود؛ اما به دلیل تحریم‌های ایران و نامشخص ماندن رژیم حقوقی دریای کاسپین، این طرح نیمه‌کاره رها شد. رهبران عشق‌آباد نیز ترجیح دادند تا گاز خود را به چینی‌ها بفروشند.
لذا کشور آذربایجان به‌عنوان تأمین‌کننده کلیدی گاز موردنیاز اتحادیه اروپا برگزیده شد. بیش از ۱۰ شرکت نظیر بی پی، تی پی ای او و سوکار در ساخت کریدور گازی جنوبی مشارکت دارند.
پس از سال‌ها برنامه‌ریزی و اجرای این طرح پیچیده، ظرفیت کنونی آن سالانه ۱۶ میلیارد مترمکعب است که حدود نصف میزان گاز برنامه‌ریزی‌شده اولیه توسط کارشناسان اتحادیه است. این کریدور در شرایط کنونی و با ۴۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری تنها ۲ درصد نیاز بازار اروپا به گاز طبیعی را تأمین خواهد کرد.
باقیمت‌های کنونی، بهای تمام‌شده گاز عرضه‌شده کریدور در ترکیه و جنوب شرق اروپا رقابتی است، اما بهای گاز عرضه‌شده در بازارهای غرب اروپا، بالا و غیررقابتی خواهد بود. حضور شرکت روسی لوک اویل (که روابط آشکاری با کرملین دارد) در کنسرسیوم مجری کریدور گازی جنوبی، از دیگر عوامل نگران‌کننده برای اروپایی‌ها است.
پوتین، فرشته نجات دولت اردوغان؟
دولت‌های روسیه و ترکیه علاوه بر این پروژه، در حوزه‌های راه‌اندازی سامانه اس ۴۰۰ و ساخت نخستین نیروگاه هسته‌ای ترکیه با نام آکویو توسط شرکت روس اتم در سواحل مدیترانه نیز همکاری دارند. با راه‌اندازی خط لوله ترک استریم، شاهد افزایش چشمگیر سهم روسیه در بازارهای گاز جنوب و جنوب شرق اروپا خواهیم بود.
همه این قراردادها نشان می‌دهد رهبران ترکیه میان غرب و شرق به یک انتخاب ژئوپلیتیک دست‌زده‌اند.آنکارا از سال‌ها پیش خواهان استفاده از موقعیت راهبردی جغرافیایی خود در میان سه قاره اروپا، آسیا و آفریقا و پل خشکی اتصال خاورمیانه و حوزه دریای کاسپین به قاره سبز با ایجاد هاب گازی است. بسیاری از تحلیلگران معتقدند خط لوله ترک استریم رقیب خط لوله کریدور گازی جنوبی است که از حمایت ایالات‌متحده برخوردار است. این کریدور گاز تولیدشده از میادین دریای کاسپین کشور آذربایجان را به دروازه‌های اروپا منتقل می‌کند.
کریدور گازی جنوبی دارای سه بخش است: خط لوله قفقاز جنوبی در خاک آذربایجان و گرجستان، خط لوله ترنس آناتولین در خاک ترکیه و بخش خط لوله ترنس آدریاتیک از یونان تا آلبانی و در ادامه تا ایتالیا. مجموع ظرفیت این پروژه ۱۶ میلیارد مترمکعب در سال است که برابر با ظرفیت رشته اول خط لوله ترک استریم (طراحی‌شده برای تأمین تقاضای بازار داخلی ترکیه) است. رشته نخست خط لوله ترک استریم در حال تست و راه‌اندازی است، اما خط لوله تاپ در سال ۲۰۲۰ میلادی عملیاتی می‌شود.
سؤال کلیدی این است که آیا ترک‌ها در مقایسه با روس‌ها، شرکای قابل‌اعتمادتری برای خرید گاز طبیعی خواهند بود؟ آمریکایی‌ها که معتقدند باید از توسعه روابط ترکیه به‌عنوان یکی از اعضای ناتو با مردان یخی جلوگیری کرد، از مدت‌ها پیش در حال لابی برای گاز کریدور گازی جنوبی در جنوب اروپا هستند.
تا پایان سال جاری، رشته نخست خط لوله ترک استریم راه‌اندازی خواهد شد. گازپروم که در پرونده‌های انحصار در بازار گاز اروپا، میلیاردها دلار جریمه پرداخت کرده، تلاش می‌کند با ایجاد شراکت با شرکت‌های اروپایی، بار دیگر بر سهم بازار خود در این قاره بیافزاید.
بسیاری از دولت‌های اروپایی در حال ساخت پایانه‌های واردات ال ان جی هستند و ترک‌ها برای فروش گاز به دولت‌های اروپایی و ایجاد یک هاب جدید گازی، با کار دشواری روبرو خواهند بود.
روابط روسیه و ترکیه از فراز و نشیب‌های زیادی برخوردار بوده است. آن‌ها در سال ۲۰۱۵ میلادی و پس از سرنگونی یک هواپیمای روسی در مرز سوریه تا قطع کامل روابط پیش رفتند. حمایت مسکو از کردهای سوریه نیز با مخالفت‌های گسترده آنکارا روبرو بوده است. بدین ترتیب اگرچه گازپروم خواهان دست‌کاری در قیمت‌ها و مسیرهای صادرات گاز به اروپا است، اما آنکارا نباید به اسب تروای مردان یخی در اتحادیه اروپا تبدیل شود!
منبع: Unian
مترجم: محسن داوری
چهارشنبه ۶ شهريور ۱۳۹۸ ساعت ۰۹:۰۷
کد مطلب: 24565