چرا تنگه هرمز راهبردی است؟

میز نفت | اهمیت راهبردی تنگه هرمز در امنیت انرژی دنیا بازار جهانی نفت بر اساس معادله عرضه و تقاضا بنا نهاده شده است. در زمان تعادل عرضه و تقاضا در بازار نفت، قیمت طلای سیاه از ثبات برخوردار است. بر اساس اظهارات کارشناسان ژئوپلیتیک، آغاز یک جنگ فراگیر در تنگه هرمز و یا تهدید به آغاز آن، پیامدهای هولناکی برای امنیت انرژی و تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان نفت به دنبال خواهد داشت.
 
 
هرمز، کلیدی‌ترین گذرگاه جهانی نفت
بر اساس گزارش اداره اطلاعات انرژی ایالات‌متحده، در سال ۲۰۱۸ میلادی روزانه ۲۱ میلیون بشکه نفت و فرآورده‌های نفتی (برابر با ۲۱ درصد نفت تولیدی دنیا) از تنگه هرمز عبور کرده است. در سال گذشته، میزان واردات روزانه نفت ایالات‌متحده از این تنگه ۱.۴ میلیون بشکه اعلام‌شده است. ۷۶ درصد محموله‌های عبوری از این آبراه روانه بازارهای آسیایی به‌ویژه چین، هند، کره جنوبی، ژاپن و سنگاپور می‌شود.
 
 
  
نمودار ۱. سهم کشورهای تولیدکننده و مصرف‌کننده از نفت عبوری از تنگه هرمز
 
ولع بی‌پایان چین به نفت خام
کنترل منابع و گذرگاه‌های انرژی (که نقشی کلیدی در امنیت انرژی و رشد اقتصادی کشورهای بزرگ مصرف‌کننده ایفا می‌کند) از دیرباز از اولویت‌های قدرت‌های جهانی و بخشی کلیدی از موازنه جهان سیاست بوده است.

آمریکایی‌ها به همین دلیل از دیرباز از کنترل آبراه‌های مهم دنیا به‌ویژه تنگه هرمز به‌عنوان فرصتی در جهت تضعیف رقبای خود به‌ویژه پکن بهره می‌برند.

نفت مهم‌ترین منبع انرژی مصرفی چینی‌ها است و با عبور روزانه 4 میلیون بشکه نفت خام مصرفی اژدهای زرد از تنگه هرمز، آنان بیش از هر کشور دیگری به امنیت این آبراه وابسته‌اند. شناورهای حامل نفت خریداری‌شده پکن از عربستان سعودی، ایران، عراق، امارات متحده عربی و کویت باید از این تنگه عبور کنند. حدود 42 درصد نفت وارداتی چین از تنگه هرمز عبور می‌کند.

در سایه انقلاب شیل و کاهش وابستگی ایالات‌متحده به نفت خلیج‌فارس، شاهد افول اهمیت امنیت منافع آمریکایی‌ها در این منطقه بوده‌ایم. هرچند واشنگتن برای مقابله با تروریسم، محدود شدن سلاح‌های هسته‌ای و کنترل بازار ال ان جی همچنان خواهان حضور نظامی در خاورمیانه است. اتفاقی که تهدیدی برای پکن محسوب می‌شود.
 
 
تهدید به بسته شدن تنگه هرمز
ایرانی‌ها تاکنون در چند نوبت تهدید کرده‌اند تنگه هرمز را مسدود کنند. حسن روحانی در سال گذشته اعلام کرد در صورت توقف صدور نفت ایران، سایر کشورهای خلیج‌فارس نیز نخواهند توانست نفت خود را صادر کنند. هرچند این اقدام برای کشورهای وابسته به صدور نفت خام به معنای آغاز رویارویی نظامی خواهد بود.

رهبران ایران خواهان استفاده از موقعیت راهبردی خود برای افزایش کنترل تنگه هرمز و دستیابی به اهداف اقتصادی و سیاسی خود هستند. در صورت عملی شدن تهدیدهای تهران، شاهد ایجاد شوکی بزرگ در تجارت نفت و بروز مشکلات گسترده برای خریداران نفت و افزایش هزینه‌های آنان خواهیم بود.
 
 
دکترین کارتر و اهمیت تنگه هرمز
در سال‌های نخست جنگ‌ ایران و عراق و در دوره ریاست جمهوری جیمی کارتر، سنتکام برای حفظ امنیت و ثبات منطقه خلیج‌فارس تأسیس شد.

در دکترین کارتر اعلام‌شده که هرگونه اقدام در جهت حمله به خلیج‌فارس به‌منزله حمله به منافع ایالات‌متحده بوده و لازم است از اقدام‌ نظامی برای مقابله با آن استفاده شود.
 
نگاهی به طرح‌های دور زدن تنگه هرمز
عربستان با ساخت خط لوله شرقی-غربی تا سواحل دریای سرخ با ظرفیت ۴.۸ میلیون بشکه در روز تلاش کرده تا وابستگی به تنگه هرمز را کاهش دهد. اماراتی‌ها نیز با ساخت یک خط لوله به بندر فجیره در سواحل دریای عمان و بندر فجیره، از میزان وابستگی به تنگه هرمز کاسته‌اند.

امارات در نظر دارد تا با همکاری شرکت اس کی کره جنوبی، بزرگ‌ترین مجتمع ذخیره‌سازی نفت دنیا با ظرفیت ۴۲ میلیون بشکه را در فجیره احداث کند. هم‌اکنون ۷۰ درصد صادرات نفت امارات بدون وابستگی به تنگه هرمز انجام می‌شود؛ اما دولت‌های قطر، کویت و عراق، فاقد مسیرهای جایگزین عملیاتی هستند. هرچند با آغاز جنگ در منطقه، هیچ‌یک از این مسیرها از امنیت قابل اتکایی برخوردار نیستند.
 
قطر، صادرکننده بزرگ ال ان جی
علاوه بر صدور نفت، یک‌چهارم محموله‌های ال ان جی دنیا از تنگه هرمز عبور می‌کند. به همین دلیل، اهمیت این آبراه برای قطری‌ها بیش از سایر دولت‌های حاشیه خلیج‌فارس است. دوحه که سال‌هاست رهبری بازار ال ان جی دنیا را در اختیار دارد، خواهان ثبات و امنیت این منطقه است.

بازار جهانی ال ان جی با حضور بازیگران جدید به‌ویژه ایالات‌متحده، روسیه، موزامبیک و استرالیا از رقابتی تنگاتنگ برخوردار است. با مسدود شدن تنگه هرمز و حذف قطر از این بازار، به‌سرعت شاهد تصاحب سهم بازار قطری‌ها توسط رقبا همراه با افزایش قیمت‌ها خواهیم بود.

قطری‌ها فاقد توانایی صدور ال ان جی با خطلوله هستند و تنش در خلیج‌فارس، یک کابوس برای آن‌ها خواهد بود.
 
 
خطرناک‌ترین منطقه دنیا؟!
 کارشناسان مسائل سیاسی معتقدند در ۶۰ روز آینده این آبراه ۹۰ مایلی خطرناک‌ترین نقطه دنیا خواهد بود. احتمال درگیری در این منطقه پس از تحریم‌های کاخ سفید و توقیف یک نفت‌کش ایرانی توسط نیروی دریایی انگلیس افزایش چشمگیری داشته است.

ایران یک مهلت ۶۰ روزه برای اجرای تعهدات برجام و خرید نفت به‌عنوان ستون فقرات اقتصاد این کشور تعیین کرده است.

از هم‌اکنون اقدامات احتمالی ایران را می‌توان یک خودکشی دانست. ایرانی‌ها که به گوشه رینگ سوق داده شده‌اند، بر میزان غنی‌سازی خود افزوده‌اند. آن‌ها مهلتی ۶۰ روزه برای آغاز تجارت توسط طرف‌های اروپایی تعیین کرده‌اند. تل‌آویو و واشنگتن از اقدامات ایران ابراز نگرانی کرده و اعلام کرده‌اند در صورت آغاز فعالیت‌های تولید سلاح هسته‌ای، از گزینه نظامی سود خواهند برد.

پس از توقیف نفت‌کش گریس ۱ تهران از اقدام متقابل علیه انگلیسی‌ها سخن گفته است. اقدام احتمالی تهران در توقیف یک شناور انگلیسی در آب‌های تنگه هرمز و رویارویی ناوهای انگلیسی و احتمالاً آمریکایی با نظامیان ایران ممکن است جرقه آغاز یک جنگ باشد.

 با آغاز تنش‌ها ۳۶ پایگاه نظامیان آمریکایی به همراه سراسر خاک رژیم اسراییل با ریسک روبرو خواهند شد. تأسیسات نفتی دولت‌های عربی نیز از اهداف کلیدی تهران در این نبرد خواهد بود. اقدام ایران در بستن تنگه هرمز یک زلزله بزرگ برای اقتصاد جهانی و حذف ۳۰ درصد عرضه نفت دنیا به شمار می‌رود؛ و به این دلایل، تنگه هرمز در ۶۰ روز آینده، خطرناک‌ترین منطقه دنیا خواهد بود.
 
  
نویسنده: امید شکری کاله سر
منبع: www.uwidata.com
مترجم: محسن داوری

چهارشنبه ۲۶ تير ۱۳۹۸ ساعت ۱۲:۴۲