پکن در اندیشه دور زدن تنگه هرمز

میز نفت |  بندر جدید دقم که میان خلیج عمان و خلیج عدن قرار دارد، از اهمیت زیادی در منطقه خاورمیانه به‌ویژه به دلیل هم‌جواری با تنگه هرمز، خلیج عمان، دریای عرب و اقیانوس هند برخوردار است.

دقم در موقعیتی راهبردی قرار دارد که به بازارهای جنوب آسیا نظیر هند و پاکستان نزدیک بوده و درعین‌حال فاصله کمی با بازارهای شرق آفریقا دارد.

در یک دوره پنج‌ساله، سواحل فاقد امکانات و بدون سکنه واقع در غرب شیخ‌نشین عمان به یک شهر مدرن صنعتی دارای بندر، هتل‌های لوکس، شهرک‌های صنعتی و امکانات اقامتی برای 111000 نفر تبدیل‌شده است.



دقم، شهری جدید در 480 کیلومتری مسقط است که تا پیش از سال 2011 میلادی، یک مرکز ماهیگیری محلی محسوب می‌شد؛ اما با برنامه دولت عمان، این ناحیه دورافتاده به یک منطقه آزاد اقتصادی جدید و مدرن تبدیل‌شده است.

این شهر در سال جاری، پذیرای تجار و صنعتگران زیادی بوده و با افتتاح شبکه بزرگراهی، بندر و دو هتل پنج ستاره، به‌زودی مراسم آغاز باکار پالایشگاه نفت خام آن نیز برپا خواهد شد. پیش‌بینی می‌شود در دو سال آینده، تعداد ساکنان این شهر از 111هزار نفر فراتر رود.
 
توسعه دیوار چین تا مرزهای خاورمیانه
در سال ۲۰۱۸ میلادی، دولت عمان به پروژه ۳ تریلیون دلاری راه ابریشم جدید چین موسوم به یک کمربند، یک‌راه پیوست. بدین ترتیب با انتخاب عمان به‌عنوان یکی از پایگاه‌های تجاری چین در خاورمیانه، اهمیت این شیخ‌نشین قرارگرفته در دروازه آب‌های خلیج‌فارس در معادلات تجاری پکن افزایش‌یافته است.



از دیرباز، امنیت انرژی و تأمین منابع انرژی پایدار از اولویت‌های کلیدی رهبران کمونیست پکن بوده است. به همین دلیل خاورمیانه با دارا بودن ۴۸ درصد منابع نفت خام و ۴۰ درصد ذخایر گاز طبیعی دنیا از جایگاهی کلیدی در راهبردهای چین برخوردار است.

در مسیر تحقق این برنامه‌ها، دولت چین با ۱۰.۷ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری، ایجاد منطقه ویژه اقتصادی و شهر صنعتی دقم در سواحل عمان را در دست توسعه دارد. با تکمیل این پروژه، شاهد افتتاح بزرگ‌ترین منطقه ویژه اقتصادی در منطقه خاورمیانه خواهیم بود.

 فاز نخست این طرح در سال ۲۰۲۰ میلادی راه‌اندازی خواهد شد. دقم از قابلیت اتصال میان چند قاره با دارا بودن زیرساخت‌های حمل‌ونقل بندری، هوایی و زمینی برخوردار است.

با ساخت این بندر، زیرساخت‌های ایجاد یک منطقه آزاد اقتصادی فراهم‌شده و مشوقی برای توسعه شهر جدید دقم فراهم شده است. در این شهر بزرگ، چند شهرک صنعتی، یک پالایشگاه عظیم، فرودگاه، مراکز دانشگاهی، مجتمع‌های مسکونی مدرن و یک منطقه گردشگری نیز ایجادشده‌اند.

رهبران عمان معتقدند با افزایش تردد کشتی‌ها در بندر پیشرفته دقم، شاهد توسعه صنایع وابسته در منطقه آزاد اقتصادی آن خواهیم بود. این صنایع نیازمند زیرساخت‌های مسکونی برای کارکنان شاغل بوده و سرمایه‌گذاران داخلی و بین‌المللی برای توسعه زیرساخت‌ها فعالیت می‌کنند.



در طرح پیشنهادی توسعه دقم از ایجاد فضای اقتصادی و کسب‌وکار لیبرال حمایت‌شده تا شرکت‌های خصوصی برای فعالیت در آن تشویق شوند. شهر دقم می‌تواند اقتصاد عمان را در مسیر تنوع و جذب سرمایه‌گذاری خارجی ارتقا دهد. این شهر یک نمونه منحصربه‌فرد از ساخت شهرهای مدرن در دنیا نیست. در دنیای امروز بیش از 200 شهر جدید در حال ساخت هستند. بیابان‌های دورافتاده در شرق آسیا، خاورمیانه و بخش‌هایی از آفریقا در حال جذب ساکنانی جدید هستند.

باوجود اندازه و پیچیدگی‌های متفاوت این شهرها، اکثر آن‌ها اهداف مشابهی دارند: تغییر ساختار اقتصاد ملی و تغییر برند دولت‌های میزبان به‌عنوان کشورهای دارای فناوری‌های پیشرفته و دارای اقتصاد پایدار، مدرن و بین‌المللی.

در این محدوده، یک پالایشگاه نفت، یک واحد متانول، کارخانه ساخت سلول‌های خورشیدی، مرکز تولید خودرو، کارخانه تولید مصالح ساختمانی، یک مجتمع گردشگری پنج ستاره 200 میلیون دلاری و خانه‌هایی برای سکونت 25000 نفر ساخته می‌شود. بخش اعظم سرمایه‌گذاری این کنسرسیوم با حمایت پکن و با تأمین مالی توسط بانک‌های چینی انجام خواهد شد.

تاکنون کشورهای کویت، ژاپن، عربستان سعودی و کره جنوبی در این شهر جدید سرمایه‌گذاری کرده‌اند. دولت هند نیز از رهبران مسقط تقاضا کرده تا از بندر دقم و بندر خشک آن برای مقاصد تجاری و نظامی استفاده کند.

کارشناسان معتقدند چینی‌ها با بیش از ۱۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در بندر گمنام و ناشناخته دقم، به دنبال حضوری بلندمدت در خاورمیانه هستند. از سوی دیگر، عدم ارتباط این شهر با ناآرامی‌های احتمالی تنگه هرمز، یک برگ برنده برای رهبران پکن خواهد بود.خاورمیانه، مهم‌ترین کریدور تأمین انرژی چینی‌ها است و بر اساس اعلام لو روکوان، مدیر توسعه راهبردی غول نفتی چینی سی ان پی سی، گذرگاه نفتی راه ابریشم نیز از این منطقه عبور می کند.

 عمان به عنوان یکی از تولیدکنندگان نفت و گاز خاورمیانه، نخستین دولتی به شمار می‌رود که به‌عنوان یکی از گذرگاه‌ها به پروژه راه ابریشم جدید پیوسته است.



دارا بودن بندرها بزرگ و دارای موقعیت مناسب جغرافیایی، یک امتیاز بزرگ برای شیوخ عمانی است. همچنین ثبات و صلح‌طلبی در بلندمدت، یک ضرورت برای سرمایه‌گذاری خارجی است که رهبران مسقط دارای روابط خوب با همسایگان عرب و هم‌زمان با کشورهای ایران، چین و ایالات‌متحده هستند. با ایجاد روابط متوازن، دولت عمان از سرمایه‌گذاران بین‌المللی استقبال کرده و رقابت‌های منطقه‌ای نمی‌تواند مانعی بر سر تحقق اهداف بزرگ آن‌ها باشد.

من معتقدم یکی از عوامل جذابیت بندر جدید دقم را باید امکان دور زدن تنگه هرمز و ارتباط مستقیم خلیج‌فارس با دریای عرب دانست. با سایه افکندن بی‌ثباتی بر تنگه هرمز با رویارویی ایران و ایالات‌متحده در هفته‌های اخیر می‌توان پیش‌بینی کرد که بندر جدید دقم بیش از گذشته در کانون توجه جهانی قرار گیرد.

پس از حملات اخیر به تانکرهای حامل نفت و محصولات پالایشگاهی در آب‌های دریای عمان، احتمالاً شرکت‌های کشتیرانی و دارندگان نفت‌کش‌ها تلاش خواهند کرد تا از بندر دقم به‌عنوان مسیری ایمن‌تر بهره ببرند. دقم در شرق عمان قرارگرفته و از مناطق پر زدوخورد کنونی فاصله نسبتاً زیادی دارد.

رویارویی تهران و واشنگتن می‌تواند به‌صورت غیرمستقیم به ارتقای جایگاه عمان به‌عنوان کشوری باثبات و بی‌طرف فاقد تهدیدهای تروریستی و یا جنگی در قلب منطقه پرالتهاب خاورمیانه همراه با افزایش نقش‌آفرینی تجاری بندر دقم کمک کند. آمریکایی‌ها نیز می‌توانند برای انتقال تجهیزات و محموله‌های خود به خلیج‌فارس و بالعکس از زیرساخت‌های پیشرفته این بندر به‌عنوان یک هاب جایگزین بهره ببرند.
 
رویای به واقعیت پیوسته رهبران عمان
پیش‌بینی آینده رویارویی تهران و واشنگتن ناممکن به نظر می‌رسد و هیچ‌یک از دو طرف نمی‌خواهد از موضع خود عقب‌نشینی کند. فراموش نکنید که امکان لنگر انداختن ناوهای غول‌پیکر هواپیمابر ارتش آمریکا در بندر دقم بر جذابیت‌های آن افزوده است.

با سناریوی پیچیده ژئوپلیتیک کنونی، دولت عمان می‌تواند از این فرصت و موقعیت جغرافیایی مناسب و سیاست خارجی بی‌طرفانه کشورش بهره زیادی ببرد. باوجود قرار گرفتن عمان در کانون رقابت قدرت‌های جهانی، رهبران مسقط اعلام کرده‌اند همچنان رویکردهای مستقل خود را حفظ خواهند کرد.

 ساخت مراکز تعمیر و نگهداری و بازسازی شناورها و کشتی‌های بزرگ تجاری به همراه امکانات سوخت‌رسانی و تأمین نیازهای تدارکاتی به کشتی‌های تجاری عبوری و ناوگان نظامی دولت‌های غربی نیز از دیگر جذابیت‌های دقم به شمار می‌رود.

 روابط عمان و چین وارد دوره جدیدی شده و افق بلندمدت این همکاری‌ها در کنار اقدامات مشترک آن‌ها برای مقابله با دزدان دریایی آغاز شده است. امضای قراردادهای همکاری با چند کشور برای حضور در دقم و سرمایه‌گذاری در پروژه‌های پایین‌دستی و صنعتی بر محبوبیت جایگاه منطقه‌ای آن افزوده است.



 از سوی دیگر، چینی‌ها در توسعه بندر گوادر پاکستان به‌عنوان یکی از گذرگاه‌های راه ابریشم جدید کشورشان نیز فعالیت‌های گسترده‌ای انجام داده‌اند. لذا با تعیین گوادر به‌عنوان پایگاه منطقه‌ای ناوهای چینی، استفاده نظامی از بندر دقم در دستور کار پکن قرار ندارد.

نکته قابل‌توجه این است که رهبران چین علاوه بر دقم و گوادر در چند بندر پاکستان، میانمار، سریلانکا و بنگلادش نیز هم‌زمان حضور نظامی و تجاری دارند تا امنیت کریدورهای انرژی و تجاری آن‌ها به‌ویژه در دوره کاهش شاخص‌های رشد اقتصادی آن‌ها حفظ شود.

پروژه راه ابریشم جدید چین می‌تواند به متنوع شدن اقتصاد دولت‌های عرب و توسعه صنایع پایین‌دستی و توسعه فرصت‌های شغلی و کارآفرینی نوآورانه در این کشورها کمک شایانی کند. از سال‌ها پیش، امضای موافقت‌نامه تجارت آزاد میان چین و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس در دستور کار پکن قرار داشته است. با عملی شدن این پیشنهاد، همه موانع و عدم اطمینان‌های موجود برطرف خواهد شد.

دقم که در سال‌های گذشته یک بندر ماهیگیری کوچک و ناشناخته و فاقد امکانات به شمار می‌رفت، به برگ برنده چینی‌ها در منطقه خاورمیانه و کانون توسعه تجارت آن‌ها تبدیل‌شده است. پکن جنگ تجاری دامنه‌داری را با واشنگتن آغاز کرده و آن‌ها از همه فرصت‌های موجود برای تحکیم موقعیت جهانی خود و سبقت از اقتصاد ایالات‌متحده بهره می‌برند. آفتاب بار دیگر از شرق طلوع خواهد کرد.
 
 
نویسنده: سابینا صدیقی
منبع: Albawaba
مترجم: محسن داوری

دوشنبه ۳ تير ۱۳۹۸ ساعت ۱۱:۵۷