میز نفت | در سال گذشته، رویای صدور گاز اقلیم کردستان به واقعیت پیوست. در ماه می، شرکت روسنفت و مقامات محلی قرارداد تجاری مبادله گاز طبیعی را امضا کردند. دو طرف برای صدور سالانه ۳۰ میلیارد متر مکعب گاز به توافق رسیده اند. پرداخت یک میلیارد دلار به رهبران اربیل برای بازپرداخت بدهی ها نیز در چارچوب این قرارداد انجام شده است.
در آوریل امسال، خبر کشف میدان گازی بینا باوی با ذخیره ۲۳۲ میلیارد متر مکعب توسط شرکت انگلیسی جنل انرژی اعلام شد. اقلیم خودمختار کردستان سال هاست که یکی از تامین کنندگان بالقوه تامین گاز اروپا به شمار می رود، اما این طرح همچنان بر روی کاغذ باقی مانده است.
چنین رویدادی، خبر خوب برای غول گازی روسنفت نخواهد بود. چراکه سرمایه گذاری هنگفت روسنفت در اقلیم کردستان اهداف مختلفی دارد.
نخست اینکه با افزایش تولید گاز، امکان صدور آن به ترکیه و در ادامه به بازار اروپا وجود دارد. افزایش سهم در بازار گاز اروپا می تواند در پیشبرد سیاست خارجی تهاجمی مسکو در عصر پوتین نقش آفرینی کند.
دوم اینکه با افزایش تولید گاز طبیعی توسط روسنفت، رقابت آنها با شرکت گازپروم تنگاتنگ تر خواهد شد. گویی انحصار گازپروم نیز اندک اندک در حال کم رنگ تر شدن است .شرکت روسنفت میلیاردها دلار نیز به رهبران اربیل برای بازپرداخت بدهی های آنان کمک کرده تا جایگاه خود در کردستان را در بلندمدت حفظ کند.
ظهور کردستان
مجموع ذخایر قابل برداشت گاز این اقلیم ۲۰۰ تریلیون فوت مکعب پیش بینی شده است. بدین ترتیب این منطقه قرار گرفته در بن بست جغرافیایی می تواند یکی از منابع کلیدی تامین گاز مورد نیاز آنکارا باشد. در سال ۲۰۱۳ میلادی، رهبران اربیل و آنکارا قراردادی برای فروش سالانه ۲۰ میلیارد متر مکعب گاز امضا کردند. این قرارداد با هدف متنوع کردن منابع تامین گاز طبیعی به امضا رسیده بود.
با اعلام شرکت جنل مبنی بر تاخیر در اجرای عملیات توسعه میدان گازی بینا باوی، شاهد تغییر در طرح های صدور گاز این اقلیم خواهیم بود. این میدان از تولید روزانه ۸.۵ میلیون متر مکعب برخوردار بوده و ۱۵ میلیون بشکه ذخیره نفت سبک نیز در خود جای داده است. این شرکت انگلیسی- ترکی تلاش می کند تا بازنگری در قرارداد تجاری خود را آغاز کند.
البته با ظهور داعش و تصرف بخشی از اقلیم کردستان شاهد تاخیر و رکود در طرح های انرژی اربیل بوده ایم. گاز تولیدی اقلیم کردستان به عنوان بخشی از خوراک کریدور گازی جنوبی به ویژه با نامشخص بودن زمان راه اندازی پروژه خط لوله ترنس کاسپین دولت ترکمنستان مورد استفاده قرار می گیرد. لذا در شرایط کنونی، کردها بهترین گزینه در دسترس برای تحقق هدف متنوع کردن منابع تامین گاز خواهند بود. تحریم ایران توسط ایالات متحده نیز راه را برای آغاز مذاکرات جدید با تهران مسدود کرده است.
پوکر ماهرانه
قرارداد روسنفت و اقلیم کردستان ابهاماتی نیز دارد. میادین تولیدکننده گاز صادراتی در این طرح مشخص نشده است. بازارهای صادراتی گاز خریداری شده از کردها نیز تعیین نشده اند. در اواخر ماه می امسال، مدیران شرکت روسنفت اعلام کردند همه تلاش خود را برای افزایش عرضه گاز و افزایش سهم بازار خود همراه با افزایش کارایی و جذابیت قراردادها انجام خواهند داد.
صالح ایلماز، تحلیلگر بلومبرگ بهار امسال در گفتگو با الجزیره اعلام کرد: غول گازی روسنفت تلاش زیادی برای توسعه سهم بازار خود انجام می دهد، اما اقدامات آنها بر اساس برنامه ریزی ها پیش نرفته است. لذا آنها باید بر منابع تامین گاز مورد نیاز خود بیفزایند.
رکود شاخص های اقتصاد ترکیه و محدودیت نرخ رشد تقاضای گاز اروپا نیاز به افزایش تدریجی عرضه را در دستور کار شرکت های فعال در تجارت گاز قرار داده است. کارشناسان بازار گاز از سهولت عرضه گاز کردستان به بازار اروپا در مقایسه با گاز میادین فراساحلی شرق مدیترانه سخن می گویند. فراموش نکنید روسنفت در سال ۲۰۱۷ میلادی ۳۰ درصد سهام میدان ظهر مصر در آب های مدیترانه را خریداری کرده است. شرکت انی ایتالیا مجری این پروژه است.
در سال های اخیر، طرح های تولید گاز اقلیم کردستان با رکود و تاخیر زیادی همراه بوده است. توسعه میادین گازی خورمر و چمچمال که در سال ۲۰۱۷ میلادی به شرکت های پرل پترولیوم، داناگس، کرسنت پترولیوم امارات، او ام وی اتریش، ام او ال لهستان و آر دبلیو ای اس تی آلمان واگذار شده با تاخیر روبرو گردیده است.
این میدان ها در مجموع ۴۸۴.۴ میلیارد متر مکعب ذخیره داشته و برای تولید روزانه ۲۲.۷ میلیون متر مکعب گاز از آن برنامه ریزی شده است. هدفگذاری پیشین تولید از این طرح ها ۹.۳ میلیون متر مکعب در روز بوده است.
راهبرد روسنفت
این غول روسی، ابزار پیشبردسیاست خارجی تهاجمی مسکو به ویژه در منطقه کلیدی خاورمیانه بوده است. آنها توانسته اند همزمان با رهبران اربیل و بغداد، قراردادهای تجاری هنگفتی امضا کنند. کرملین از این قراردادها حمایت همه جانبه ای کرده است. بی تردید آنها اهدافی فراتر از انرژی در فعالیت های خود دارند. از سوی دیگر، عراقی ها با خرید سامانه اس ۴۰۰ روابط نزدیک تری با مسکو خواهند داشت. آنکارا به عنوان عضو ناتو و متحد منطقه ای قدیمی واشنگتن نیز از مشتریان این سامانه است.
به هر حال، گاز صادراتی کردستان و عراق می تواند یک رقیب جدید برای گاز روسیه در بازار اروپا باشد.کریدور گازی جنوبی که گاز آن از میدان شاه دنیز آذربایجان تامین می شود، نمی تواند در شکستن انحصار خرس ها و افزایش امنیت انرژی و تنوع منابع، نقش زیادی ایفا کند.
مسکو به خوبی وضعیت رقبای کنونی و آینده خود را زیر نظر دارد. ساخت خط لوله ترک استریم نیز به سرعت در حال پیشرفت است و در اواخر سال جاری شاهد راه اندازی آن خواهیم بود. دولت های اسلواکی، بلغارستان، صربستان و مجارستان تاکنون به جمع شرکای پروژه پیوسته اند. هیچکس نمی داند چه زمانی شاهد صدور گاز اقلیم پررمز و راز کردستان به شبکه انرژی ترکیه و در ادامه بازارهای اروپایی خواهیم بود. هرچند با حضور باندمدت شرکت های روسی در این اقلیم، بیش از گذشته، شاهد پیچیدگی معادلات تجاری انرژی خواهیم بود.
سه شنبه ۲۸ خرداد ۱۳۹۸ ساعت ۱۲:۱۶